1, 2. (a) Engtin nge Isua’n Pathian Dân chu a ngaih? (b) Lehkhaziaktute leh Pharisaite chuan Dân chu engtin nge a ni lo zâwnga an hman?

ISUA chuan Mosia Dân chu a ngaina hle a. Chu Dân chu a nuna Mi pawimawh ber, a Pa Jehova hnên aṭanga lo kal a nih avângin chutianga a ngaina chu mak kan ti lo a ni. Bible chuan Sâm 40:8-ah Pathian Dân chu Isua’n a ngaina hle tih heti hian a sawi lâwk a: “Aw ka Pathian, i duhzâwng tih hi ka lâwmzâwng tak a ni; a ni, i dân thu chu ka thinlungah a awm reng e,” tiin. Isua thusawi leh thiltihte chuan Pathian Dân chu a dikin, a ṭangkai a, a thleng famkim ngei ang tih a finfiah a ni.—Matthaia 5:17-19.

² Isua chuan a Pa Dânte chu lehkhaziaktute leh Pharisaite’n a ni lo zâwnga hmangin fel tâwk lo anga an ngai tih a hmuh chuan a rilru a na ngei ang. An hnênah: “Pudina te, mohuri, zira te chu sâwmah pakhat in pe ṭhîn,” tia a sawi khân, Dânin a phût thil tê ber pawh fîmkhur takin an zâwm a tihna a ni. A nih leh, thil dik lo chu eng nge ni? Isua chuan: “Dân thu pawimawh zâwk—felna te, khawngaihna te, rinawmna te chu—in ngaihthah si ṭhîn,” tiin a hrilhfiah a. (Matthaia 23:23) Pharisaite chuan Dân awmzia  chu an hre lo va, mi dangte aia chungnung zâwkah an inngai a. Mahse, Isua chuan Dân awm chhan leh thupêk tinte’n Jehova chungchâng a târ lan dân chu a hre thiam a ni.

3. He thuziakah hian eng nge kan sawiho vang?

³ Kristiante kan nih angin, Mosia Dân zâwm tûra phût kan ni lo va. (Rom 7:6) A nih leh, engvângin nge Jehova chuan a Thu, Bible-ah Dân chu a telh? Ani chuan thil “pawimawh zâwk,” kawng danga sawi chuan, Dân phêna awm thu bulte chu hre thiam a, nunpui tûrin min duh a ni. Entîr nân, tualtlânna khawpuite chungchânga ruahmanna aṭangin eng thu bulte nge kan zir theih? Thuziak hmasa zâwka tualthat palhtu thiltih ngaite aṭangin zir tûrte kan hmu a. He thuziakah hian tualtlânna khawpuite’n Jehova chungchâng min zirtîrte leh a miziate kan entawn theih dân kan hria ang. Hêng zawhna pathum: Tualtlânna khawpuite chuan Jehova chu lainatnaa khat a ni tih engtin nge a târ lan? Pathianin nunna a thlîr dân chungchâng eng nge min zirtîr? Engtin nge a rorêl dikna ṭha famkim chu an târ lan? tih chhânnate chu kan hria ang. Hêngte aṭang hian kan Pa vâna mi kan entawn theih dân hriat kan tum tûr a ni.—Ephesi 5:1 chhiar rawh.

4, 5. (a) Tualthat palhtu chu tualtlânna khawpuia awlsam taka a tlân luh theih nân eng ruahmanna nge awm, engvângin nge? (b) Chu chuan Jehova chungchâng eng nge min zirtîr?

⁴ Jehova chuan awlsam taka tlân luh theihna tûr tualtlânna khawpui paruk a ruahman a. Israel mite chu Jordan râl lehlam lehlamah khawpui pathum dah ve ve tûrin a hrilh a. Engvângin nge? Tualthat palhtu chu chûng khawpui zînga a pakhatah awlsam taka a tlân luh vat theih nân a ni. (Numbers 35:11-14) Chu bâkah, khawpui panna kawngte chu ṭha taka buatsaih a ni a. (Deuteronomy 19:3) Judate hnam dân angin, tualthat palhtute’n khawpuite an hmuh theih nân kawng tluanin chhinchhiahnate a awm a. Israel ramah tualtlânna khawpuite a awm avângin, tualthat palhtu chuan pathian dik lote be tûra thlêm a nih theihna hmun ram dangah inhumhimna a zawn a ngai lo.

⁵ Hei hi han ngaihtuah teh: Jehova chuan tualthattute chu tihlum tûrin thu a pe a. Chu bâkah, tihpalh thil thua tlualthattu chu zahngaihna, khawngaihna, leh vênhimna dawng thei tûrin a ruahman bawk a ni. Bible lama mi thiam pakhat chuan: “Engkim hi a awlsam thei ang bera ruahman a ni,” tiin a sawi. Jehova  chu a chhiahhlawhte hrem dân kawng zawngtu rorêltu râwng tak a ni lo. Chu ai chuan, ani chu ‘khawngaihna ngah tak’ a ni zâwk.—Ephesi 2:4.

6. Pharisaite chuan Jehova khawngaihna an entawn em? Hrilhfiah rawh.

⁶ Mahse, Pharisaite chuan mi dangte chungah khawngaihna lantîr an duh lo va. Entîr nân, miin a thil tihsual pângngai chu vawi thum aia tam a tihsual leh chuan an ngaidam duh lo tih Judate thurochhiahin a sawi a ni. An rilru put hmang dik lohzia târ lan nân, Isua’n chhiahkhawntu bula ṭawngṭai Pharisai pakhat tehkhin thu a hmang a. Pharisai chuan: “Pathian, mi dang anga hlêprute, fel lote, uirête ka nih loh avâng leh, he chhiahkhawntu ang pawh hi ka nih loh avângin i chungah ka lâwm e,” tiin a sawi a ni. Isua sawi tum chu eng nge ni? Pharisaite chuan ‘mi dang zawng zawng chu an hmusit ṭhîn’ a, mite chungah khawngaihna lantîr ngai niin an inhre lo.—Luka 18:9-14.

7, 8. (a) Engtin nge Jehova zahngaihna kan entawn theih? (b) Mi dangte ngaidam tûr chuan engvângin nge kan inngaihtlâwm ang?

⁷ Pharisaite ni lovin, Jehova chu entawn la. Zahngaihna leh khawngaihna lantîr rawh. (Kolossa 3:13 chhiar rawh.) Mi dangte’n i hnênah ngaihdam rawn dîl ngam tûrin pan nuam tak ni ang che. (Luka 17:3, 4) Heti hian inzâwt ang che: ‘Mi dangin vawi tam tak min tihthinur hunah, ka ngaidam nghâl em? Min tithinrimtu emaw, min tinatu emaw nêna remna siam chu ka duh em?

⁸ Mite ngaidamtu ni tûr chuan kan inngaitlâwm tûr a ni a. Pharisaite chuan mi dang aia ṭha zâwka an inngaih avângin, ngaihdam duhna an nei lo. Mahse, Kristiante kan nih angin, inngaitlâwm takin “mahni aiin mi dang ṭha zâwkah,” ngaiin, inhuam takin kan ngaidam a ni. (Philippi 2:3) Heti hian kan inzâwt thei a ni: ‘Jehova entawnin inngaihtlâwmna ka lantîr em?’ tiin. Kan inngaihtlâwm chuan mi dangte’n ngaihdam dîl tûrin pan nuam min ti ang a, kan tân mi dangte ngaihdam a awlsam bawk ang. Chuvângin, zahngaihna lantîr vat la, thinur hmanhmawh suh.—Thuhriltu 7:8, 9.

9. Engtin nge Jehova chuan Israel mite chu nunna hlutzia hre thiam tûra a ṭanpui?

⁹ Tualtlânna khawpui a awm chhan ber chu pawi khawih lo thisen chhuahna avânga thisena thiam loh channa lak ata Israel mite humhim an nihna hi a ni. (Deuteronomy 19:10) Jehova chuan nunna a hlut a, tualthattu chu a hua a ni. (Thufingte 6:16, 17) Pathian fel leh thianghlim a nih angin, tihpalh thil thua tualthahna meuh pawh a ngaihthah lo. Tihpalh thil thua tualthattu chuan zahngaihna a dawng thei tih chu a dik ngei mai. Mahse, a dinhmun chu upate hnênah a hrilh  hmasa tûr a ni. Upate chuan chu thihna chu tihpalh thil a ni tih an pawm chuan, tualthat palhtu chu puithiam lal thih hma loh tualtlânna khawpuiah a awm reng tûr a ni. Tualthat palhtu chu a dam chhûngin tualtlânna khawpuia a awm a ngai mai thei tihna a ni. He ruahmanna hian nunna hlutzia Israel mi zawng zawng a hriattîr a. Nunna Petu chawimawi tûr chuan mi dangte nunna tihlauhthâwnawmtîr thei thilte pumpelh tûrin an tih theih apiang an tih a ngai a ni.

10. Isua ang lo takin, lehkhaziaktute leh Pharisaite chuan mi dangte nunna an hlut lohzia engtin nge an lantîr?

¹⁰ Jehova ang lo takin, lehkhaziaktute leh Phrisaite chuan mi dangte nunna an hlut lohzia an târ lang a. Isua’n: “Finna chabi chu in kal bopui a; nangni lah in lût si lo va, mi lût tûr pawh in khap si a,” tiin a hrilh a ni. (Luka 11:52) Isua sawi tum chu eng nge ni? Lehkhaziaktute leh Pharisaite chu Pathian Thu mite hrilhfiah a, chatuan nunna nei tûra ṭanpui tûr an ni a. Chu aiin, mite chu “Nunna siamtu” Isua hnung zui lohtîr an tum zâwk a ni a. (Tirhkohte 3:15) Chutiang kawng chuan mite chu boralnaah an hruai a ni. Lehkhaziaktute leh Pharisaite chu mi chapo tak leh hmasial tak an ni a, mite nunna an ngaihlu lo a ni. Mi nunrâwng leh hmangaihna nei lo an va ni tak êm!

11. (a) Tirhkoh Paula chuan nunna chu Jehova thlîr dân angin a thlîr tih engtin nge a târ lan? (b) Rawngbâwlnaah Paula ṭhahnemngaihna entawn tûrin engin nge min ṭanpui ang?

¹¹ Engtin nge lehkhaziaktute leh Pharisaite ang ni lova, Jehova kan entawn theih? Nunna kan zah a, kan ngaihhlutna hmangin a ni. Chu chu tirhkoh Paula chuan mi a tam thei ang berte hnêna Lalram chanchin ṭha hrilhna hmangin a ti a. Chuvângin: “Mi zawng zawng thisenah ka hul a ni,” tiin a sawi thei. (Tirhkohte 20:26, 27 chhiar rawh.) Paula chu inthiam lohna neih a duh loh vâng leh Jehova’n ti tûra a tih vâng chauhva thu hril a ni em? Ni lo ve. Mite a hmangaih vâng a ni. An nunna a ngaihlu a, chatuan nunna an neih a duh a ni. (1 Korinth 9:19-23) Keini pawh, Jehova’n nunna a thlîr dân angin kan thlîr ve tûr a ni. Ani chuan mite chu inchhîr a, chatuana nunna nei tûrin a duh a. (2 Petera 3:9) Jehova entawn tûr chuan mite kan hmangaih tûr a ni. Zahngaihna rilru put hmang chuan ṭhahnem ngai taka thu hril tûrin min chêttîr ang a, chutianga kan tih chuan hlimna nasa tak kan nei ang.

12. Engvângin nge himna chu Pathian mite tân a pawimawh?

¹² Jehova’n nunna a thlîr dân anga thlîr tûr chuan himna chungchângah rilru put hmang dik kan neih a ngai a. In saknaah leh siamṭhatnaahte him takin hna kan thawk ang a, lîrthei hmanga Pathian biakna hmuna kan kal hunah pawh fîmkhur takin kan khâlh tûr a ni. Mihringte, himnate, leh hrisêlnate chu hun leh sum aiin a pawimawh zâwk a. Thil dik tirêngtu kan Pathian entawn chu kan duh a ni. A bîk takin, upate chuan anmahni leh mi dangte tâna himna tûr an ngaihtuah a ngai a. (Thufingte 22:3) Upa pakhatin himna chungchânga dân siamte a hriattir che a nih chuan ngaithla ang che. (Galatia 6:1) ‘I chunga thisen a awm loh nân’ Jehova thlîr dân angin nunna chu thlîr rawh.

13, 14. Engtin nge Israel upate chuan Jehova rorêl dikna chu an entawn theih?

¹³ Jehova chuan Israel upate chu a rorêl dikna entawn tûrin thu a pe a. A hmasain,  upate’n thil nih dân zawng zawng chu an enfiah a ngai a. Zahngaihna lantîr tûr a nih leh nih loh chungchânga thu tlûkna an siam hunah tualthattu thiltum te, a rilru put hmang te, leh tûn hmaa a thiltihte ngun taka an ngaihtuah a ngai a ni. Upate chuan tualthat palhtuin a thaha chu a huat leh huat lohte, tum reng vânga that a nih leh nih lote an hmuh chhuah a ngai a. (Numbers 35:20-24 chhiar rawh.) Thuhretu an awm a nih chuan, tualthattu chu thiam loh chantîr a nih hmain a tlêm berah thuhretu pahnih an awm a ngai a ni.—Numbers 35:30.

¹⁴ Thil awm dân chu chiang taka an hmuh chhuah hnuah upate chuan a thiltihte chauh ni lovin, a chanchin kim chang taka an ngaihtuah a ngai a. A lang mai piahlam hmu tûr chuan upate’n hriattiamna an neih a ngaiin, thilthlen chhante pawh an hriat a ngai bawk. Thil dang zawng aiin, Jehova hriatthiamna te, zahngaihna te, leh a rorêl diknate an entawn theih nân A thlarau thianghlim ṭanpuina an mamawh a ni.—Exodus 34:6, 7.

15. Isua’n mi sualte a thlîr dân chu Pharisaite thlîr dân nên engtin nge a danglam?

¹⁵ Pharisaite chuan zahngaihna neiin ro an rêl lo va. Anni chuan thilsual titu chu mi eng ang nge a nih tih aiin a thiltihte chu an ngai pawimawh zâwk a ni. An zînga ṭhenkhatin Matthaia ina Isua chaw ei an hmuh khân, a zirtîrte hnênah: “Engati nge in zirtîrtuin chhiahkhawntute leh mi sualte hnêna a ei le?” tiin an zâwt a. Isua’n: “Mi chakte chuan dâktawr an ngai lo va, mi bawrhsâwmte zâwkin an ngai a ni. Chutichuan, ‘Inthawina duh lovin khawngaihna ka duh e,’ tih hi, a awmzia va zir rawh u; mi fel takte lam tûra lo kal ka ni lo va, mi sualte zâwk lam tûra lo kal ka ni asin,” tiin a chhâng a. (Matthaia 9: 9-13) Isua’n thilsual titute tân chhuanlam a siam a ni em? Ni lo ve. Inchhîr se tih a duh a. Chu chu a thu hrilh zînga thil pawimawh tak a ni. (Matthaia 4:17) Isua chuan a lo berah pawh “chhiahkhawntute leh mi sual” ṭhenkhatin inthlâkthleng duhna an nei tih a hria a. Anni chu Mathaia ina chaw ei satliah mai an ni lo. Isua an zui avânga chu mi hmuna awm an ni. (Marka 2:15) Pharisai tam zâwkin Isua’n mite a thlîr dân anga an thlîr lo chu a lungchhiatthlâk hle. Anni chuan mite chu inthlâk danglam thei tûrah an ngai lo va, beisei tûr awm lo mi sualte angin an thlîr a ni. Dikna leh zahngaihna nei tak Jehova lakah chuan a va danglam tak êm!

16. Judicial committee-a telte chuan eng nge hriat chhuah an tum ang?

¹⁶ Tûn laia upate chuan ‘rorêlna fel ngainatu’ Jehova an entawn tûr a ni a. (Sâm 37:28) A hmasain, anni chuan thil sual tih a nih leh nih loh an ‘zawn chhuah’ a ngai a. Thil sual tih a nih chuan, thiltih dân tûr hriat nân Bible kaihhruainate chu an zui tûr a ni. (Deuteronomy 13:12-14) Judicial committee-a telte chuan, thil sual pawi tak titu chu a inchhîr tak tak nge, tak tak lo tih chungchânga thu tlûkna an siam hunah an fîmkhur hle tûr a ni. Chutianga tih chu a awlsam reng lo. Inchhîrnaah chuan thil sual tituin a thiltih a thlîr dân leh a thinlunga awmte a huam tel a. (Thu Puan 3:3) Thil sual titu chu zahngaihna dawng tûr chuan a inchhîr tak zet a ngai a ni. *—Footnote en rawh.

17, 18. Upate’n mi chu a inchhîr tak zet a ni tih engtin nge an hriat theih? (A thupui chunga milem en rawh.)

¹⁷ Jehova leh Isua chuan thinlunga awmte an hriat theih avângin mite ngaihtuahna leh  rilru veizâwngte chu chiang takin an hria a. Mahse, upate chuan thinlunga awmte a hre ve thei lo. Chuvângin, upa i nih chuan tuemaw chu a inchhîr tak zet nge tak zet lo tih engtin nge i hriat theih? A hmasain, finna leh hriat thiamna nei tûrin ṭawngṭai ang che. (1 Lalte 3:9) A pahnihnaah, “khawvêl lungngaihna” leh inchhîrna dik tak “Pathian duhzâwnga lungngaihna,” danglamna chu i hriat theih nân Pathian Thu leh bâwih rinawm leh fingte tihchuah thu leh hlate chu hmang rawh. (2 Korinth 7:10, 11) Bible-in inchhîrna neite leh nei lote a târ lan dân chu en la, an rilru put hmangte leh thiltihte chu ngaihtuah chiang ang che.

¹⁸ A pathumnaah chuan, mi chu a thiltihte chauh ni lovin, a chungchâng ngaihtuah ang che. Engvânga hetianga awm nge a nih? Engvângin nge he thu thlûkna hi a siam? A harsatnate leh a theih chin tâwk chu eng nge ni? Kristian kohhran lû Isua chuan, “a mita a hmuh angin ro a rêl lo vang a, a benga a hriat angin a zilhhau hek lo vang: retheite chu fel takin ro a rêlsak zâwk ang a, leia mi thuhnuairawlhte atân chuan thlei bîk nei lovin a zilhhausak bawk ang,” tiin Bible chuan a sawi lâwk a. (Isaia 11:3, 4) Upate u, Isua’n a kohhrante ngaihsak tûrin a ruat che u a, felna leh khawngaihna neia rorêl tûrin a ṭanpui ang che u. (Matthaia 18:18-20) Min ngaihsaktu upate kan nei hi kan va lâwm tak êm! Anni chuan felna leh khawngaihna inlantîr tawn tûrin min ṭanpui bawk.

19. Tualtlânna khawpuite aṭangin nunpui tûr eng nge i zir?

¹⁹ Mosia Dânah chuan “finna leh thutak awm dân” a chuang a. Chu chuan Jehova leh a thu bulte chungchâng min zirtîr a ni. (Rom 2:19-20) Dâna târ lan tualtlânna khawpui chuan upate chu ‘rorêlna dik taka tihtlûk’ dân a zirtîr a, chu bâkah, “zahngaihna leh khawngaihna” inlantîr tawn tûrin min zirtîr bawk a ni. (Zakaria 7:9) Jehova chuan Dân zâwm tûrin min phût tawh lo mah se, ani chu a danglam lo. A tân chuan felna leh khawngaihna chu a la pawimawh reng a. Chutiang Pathian kan be thei chu chanvo hlu tak a ni. A mize ṭhate entawnin, a humhimna leh a vênhimna i zawng ang u!