A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Ninevi khua chu in ropui tak takte leh lungphun ropui tak taktein a khat

I Lo Hre Tawh Em?

I Lo Hre Tawh Em?

Jona hun hnu lamah Ninevi khua chu engtin nge a awm tâk?

B.C.E. kum zabi sarihnaah, Assuria chu khawvêla lalram lian ber lo niin, “thlang lam Kupra aṭangin chhak lam Iran thlengin ram a zauh va, ṭum khat lai phei chuan Aigupta pawh a tel hial a ni,” tiin The British Museum website chuan a sawi. A khawpui Ninevi chu chutih hun laia khawpui lian ber a ni a. Huan mawi tak tak te, lal in ropui tak tak te, leh library lian tak takte a awm a. Hmân lai Ninevi khawpui banga thuziakte chuan Assuria lal dangte ang bawkin, Lal Ashurbanipal chuan “khawvêl lal,” tiin a inko tih a târ lang. Chutih hun lai chuan, Assuria leh Ninevi khua chu tu ma hneh theih loh niin a lang.

Khawvêl Awptu Assuria Lalram chak tak chu chutih hun laia khawvêl lalram lian ber a ni

Mahse, Assuria lalramin thuneihna a chelh laiin, Jehova zâwlnei Zephania’n heti hian a hrilh lâwk a ni: “[Jehova’n] Assuria ram a tiboral ang a, Ninevi khua a tiṭiau vang a, thlalêr angin a tiro vang,” tiin. Chu bâkah, Jehova zâwlnei Nahuma pawhin: “Tangkaraw sumte chu lâksak ula, rangkachak sumte chu lâksak rawh u! . . . Tihruahin a awm a, a ruak dêr a, a ram a ni! . . . A hmu apiang che chu i lakah an tlân bo vang a, ‘Ninevi khua chu a lo ram ta a ni!’” tiin a hrilh lâwk a ni. (Zep. 2:13; Nahum. 2:9, 10; 3:7) Mite chuan chûng hrilh lâwknate an hriat chuan: ‘Chutiang chuan a thleng thei dâwn em ni? Assuria ram chak tak chu hnehin a awm thei dâwn em ni?’ tiin an ngaihtuah mai thei. Thil thleng thei ngai lo tûr angin a lang ngei ang.

Ninevi khua chu ram rovah a chang ta!

Mahse, thleng thei ngai lo tûr anga lang chu a takin a thleng ta! B.C.E. kum zabi zarih tâwpah, Assuria chu Babulon leh Midia mite’n an hneh a. A tâwpah chuan, Ninevi khawpui chu a ram a, theihnghilhin a awm ta! The Metropolitan Museum of Art in New York tih thuziak chuan, “Middle Ages hun lai khân, chu hmun chu a ramin, a pil bo tawh a, Ninevi khawpui chu Bible aṭanga chauhva hriat a ni tawh,” tiin a sawi. Kum 1800 chho bâwr vêla, Biblical Archaeology Society chuan, “Assuria mite khawpui ropui tak chu a awm tak tak leh tak tak loh pawh tu man an hre lo,” tiin a sawi. Mahse, chumi hnu kum 1845-ah, hmân lai chanchin zir mi Austen Henry Layard-a chuan Ninevi khawpui chhia awmna hmun chu a lai ṭan a. Thil hlui a hmuh chhuahte chuan Ninevi khawpui chu tûn hmain khaw ropui tak a nihzia a târ lang a ni.

Ninevi chungchânga hrilh lâwknate thlen famkimna chuan tûn laia khawvêl rorêltute tâwpna chungchânga Bible hrilh lâwknate pawh a thleng famkim ngei ang tih kan rinna chu a tinghet lehzual a ni.—Dan. 2:44; Thup. 19:15, 19-21.