NUN KAWNG CHANCHIN
Nun Awmze Nei Ka Zawn Dân
MEDITERRANEAN Tuipui lai taka ka awm laiin, ka chuanna lawng hlui tak mai chu a pawh avângin, tui a rawn lût nasa hle tih ka hmuh chuan ka phu zawk mai a. Tichuan, thlipui pawh a tleh bawk. Ka hlauh êm avângin kum tam tak chhûnga a vawi khatna atân ka ṭawngṭai a. Engtin nge chutiang dinhmuna ka awm? A tîr aṭangin ka’n hrilh ang che u.
Kum 1948-ah Netherlands ramah ka piang a. A kum lehah chuan kan chhûngkua chu Brazil ram São Paulo khawpuiah kan insawn a. Ka nu leh pa chu inkhâwm tûrin church-ah an kal ṭhîn a, tlai chaw ei khamah chhûngkuain Bible kan chhiar ziah ṭhîn bawk. Kum 1959-ah Brazil ram kan chhuahsan leh a, hemi ṭumah hi chuan United States-ah kan insawn a, Massachusetts bialah kan awm a ni.
Ka pa chuan kan chhûngkua mi pariat châwm tûrin hna a thawkrim hle a. A zin kual a, thil zawrh hna te, kawng siam hna te, leh international airline company-ah te thawkin hna chi hrang hrang a thawk a. Ka pain airline-a hna a thawh lai chuan kan chhûngkua chu kan zin kual theih ṭhin avângin kan hlim thei hle.
High school ka kal laiin, ‘Ka puitlin hunah eng nge ka tih ang?’ tiin ka ngaihtuah fo va. Ka ṭhian ṭhenkhat chuan university-a kal an thlang a, ṭhenkhat dangte chu sipaiahte an ṭang a. Kei chu mite nêna inhnial a, indo ka duh loh avângin sipaiah kan ṭang ve duh lo. Sipaia ka ṭan duh loh avângin, university kal ka tum ta zâwk a. Mahse, ka rilru chhûngril takah chuan mi dang ṭanpuina hian nun
awmzia a neihtîr nia ka ngaih avângin mite ṭanpui ka châk ṭhîn hle.UNIVERSITY-A KA NUN
University-ah chuan, nun inṭan dân chungchâng hriat ka châk avângin anthropology chu ka zir ta a. Chanchhâwnna chungchâng zirtîr kan ni a, chu chu thu dik anga pawm tûra beisei kan ni bawk. Mahse, ka tân chuan, a hrilhfiahnate chu inâwm lo tak leh finfiahna awm lova rintîr min tum ni hian ka hria.
Class-ahte chuan nungchang ṭhatna lama tehna sâng takte zirtîr kan ni lo va. Chu aiin, university-a kan tihṭhat theih dân tûr ringawt min zirtîr a. Ṭhiante nêna party-a thil eng emaw han inho chu nuam ka ti a; mahse, chu ka hlimna chu a daih rei ngai lo. ‘Nun hian thiltum a nei tak tak em?’ tiin ka ngaihtuah a.
Chutih hun lai chuan, Boston khawpuiah ka insawn a, chuta university pakhatah ka inziak lût a. University-a ka sênsote atân ṭhâl laiin hna ka thawk a, chutah chuan Jehova Thuhretute nên a vawi khatna atân kan intawng a. Ka hnathawhpui pakhat chuan Daniela bung linaa “hun sarih” hrilh lâwkna chungchâng leh hun hnuhnûngah kan awm tawh tih min hrilh a. (Dan. 4:13-17) Bible chungchâng kan sawi zawm zêl a, ka thu hriatte ka ring a nih chuan, ka nunah inthlâk danglamna ka siam a ngai dâwn tih ka hre ta thuai a. Chuvângin, chu ka hnathawpuipa chu pumpelh ka tum hrâm hrâm a ni.
University-ah chuan, South America rama hna min thawhtîr theihtu tûr class-te ka la a. Mi dangte ṭanpuia tlâwmngaihna hna thawhnain ka nun awmzia a neihtîr ka ring a. Mahse, a hnuah, chumi pawh chuan nun awmzia min neihtîr lo tih ka hre leh a. Ka lunghnual avângin, thla ruk hnuah university ka bânsan ta a ni.
NUN AWMZIA ZAWN DUHNA CHU RAM DANGAH PAWH KA LA NEI ZEL
Kum 1970, May thla khân, ka pa thawh ang, airline-a hna thawk tûrin Netherlands ram Amsterdam khawpuiah ka insawn a. Chu hna avâng chuan, Africa te, America te, Europe te, leh Asia khawmuala ram hrang hrangahte ka zin theih phah a ni. Khawi ramah pawh zin ila, mite chuan buaina lian tak takte an hmachhawnin, chingfel thei tu mah an awm lo ni hian ka hre ta thuai a. Ka nunah thil pawimawh tak eng emaw hlenchhuah ka duh avângin, United States-a kîr leh a, Boston khawpuia university-a kal leh ka tum ta a ni.
Mahse, university-a zirnate chuan nunna chungchânga ka zawhnate chhânna hmu tûrin min ṭanpui thei lo tih ka hre leh ta thuai a. Tih tûr ber ka hriat tawh loh avângin, kan professor pakhat hnênah thurâwn ka la a. “Engah nge i zir zawm zêl? Bâng mai ta che?” tia min hrilh chuan mak ka ti hle. Min hrilh nawn ka ngai lo khawp mai. Tichuan, university chu ka chhuahsan hlen ta a ni.
Ka nun hian awmzia a la nei lo nia ka hriat avângin, khawtlâng tih dânte hnâwl a, remna leh hmangaihna chawilârtu pâwl chu ka zawm ta a. Ka ṭhian ṭhenkhat nên United States leh Mexico rama Acapulco khawpuiahte kan zin kual a. Dân leh dûn neilo mite ka kawm ṭhin avângin, buaina leh lungkhamnate nei lo angin ka awm a. Mahse, an nun kawngin awmzia a neih loh avângin, anmahni ka kawm zêlna chuan, hlimna tluantling a thlen lo tih ka hre leh ta thuai a. An zînga a tam zâwkte chu mi rinawm lote an ni zâwk mah tih ka hmu a ni.
LAWNGLENG CHUNGAH PAWH KA LA ZAWNG ZEL
Chutih hun lai chuan, ka naupan laia ka thil nih châkte chu ka ngaihtuah kîr leh a. Lawng zuitu ni lo va, lawng pu nia tuifinriata zin kual vêl chu ka châk a. Chutianga ka tih theih dân kawng awm chhun chu mahni ngeia lawnglêng neih hi a ni. Ka ṭhianpa Tom-a pawhin chutianga zin kual chu a châk ve avângin, lawnglênga khawvêl fan kual kan tum ta a. Mihring dân zamte laka fihlimna hmun nuam paradise thliarkâr pakhat hmuh ka duh a ni.
Tom-a nên chuan Spain ram, Barcelona kianga Arenys de Mar khawpuiah kan va zin a. Chutah chuan feet 31-a sei (9.4 m) Llygra tih hming nei lawnglêng pakhat kan lei a. Tuifinriata him taka kan chuan theih nân, chu lawnglêng chu kan siam ṭha a. Kan thlen tumna hmun chu hmahmawh taka kal a ngaih loh avângin, kan lawnglênga engine chu la chhuakin, chumi aiah in tûr tui thianghlim kan dah a. Lawng chawlhna hmun tê deuhva kan kal theih nân, feet 16-a sei (5 m) lawng karna kan lei a. A tâwpah chuan, Indian Tuipui-a Seychelles-ahte kan kal ta a. Kan tum chu Africa khawthlang lam hrûla kal a, South Africa, Cape of Good Hope-a kal a ni. Kawng dik kan zawh theih nân, arsi te, map ṭhenkhat te, lehkhabu te, leh thil dang hmanraw pângngai takte kan hmang a. Kan awmna hmun dik tak kan hre thei chu mak ka ti khawp mai.
A hnu rei vak lovah chuan, thinga siam kan lawnglêng chu tuifinriata zin kual nân a hman tlâk lo tih kan hre leh ta a. Dârkâr tin hian tui gallon ruk vêl (22 L) lawng chhûngah a rawn lût reng! Thuhmahruaia târ lan ang khân, thlipui a tleh lai chuan ka hlauh êm avângin kum tam tak chhûnga a vawi khatna atân ka ṭawngṭai a, Pathian hnênah kan dam khawchhuak a nih chuan, nangmah hriat ka tum ang tiin thu ka tiam a. Thlipui chu a reh a, kei pawhin ka thutiam chu ka hre reng a ni.
Tui chunga kan awm lai chuan Bible ka chhiar ṭan a. Mediterranean Tuipui lai taka awm a, sangha chi hrang hrang leh hla taka hmuh theih kâwlkil han thlîr vêl a nawm dân tûr chu han ngaihtuah teh. Zânah chuan, thlasik kawng en chu nuam ka ti hlein, mihringte ngaihsaktu Pathian a awm chu ka ring lehzual a ni.
Tuifinriatah chawlhkâr eng emaw zât kan awm hnu chuan, Spain ram, Alicante lawng chawlhna hmun kan thleng a, lawng dang ṭha zâwk kan lei theih nân, kan lawng chu zawrh kan tum a. Engine pawh awm lo, tui lût thei lawnglêng hlui tak lei duhtu kan hmu thei mai lo chu a mak hran lo! Kawng leh lamah chuan, chu chu Bible chhiarna atâna hun ṭha tak a ni.
Bible ka chhiar tam poh leh nun hlawhtling nei tûra min ṭanpui thei lehkhabu a ni tih ka hre thiam lehzual a. Bible-in nungchang thianghlimna chungchâng chiang taka a sawite chu mak ka tiin, keimah pawh tiamin, Kristian nia inchhâl mi tam takin Bible sawite an ngaihthah chhan ka ngaihtuah a.
Ka nun tithianghlim tûrin tih tak zeta hma lâk ka tum ta a; tichuan, ruihhlo ka bânsan a. Nungchang lam chungchânga Bible tehna sâng tak mila nung mite an awm ngei ang tih ka ngaihtuah a, chûng mite chu hmuh ka duh a ni. A vawi hnihna atân, chûng mite hmu tûrin Pathian hnênah ka ṭawngṭai leh a ni.
SAKHAW DIK KA ZAWNG
Sakhaw dik ka hmuh hma loh chuan sakhaw tin
bih chian chu ka tân chuan thil inâwm tak a ni a. Alicante kawng ka zawh laiin, biak in tam tak ka hmu a. Mahse, milemte an hman avângin, sakhaw dik an ni lo tih ka hre nghâl mai a ni.Chawlhni tlai khat chu, lawng chawlhnate thlîra tlâng pâwnga ka awm laiin, Jakoba 2:1-5 ka chhiar a, mi hausate duhsak bîk a ṭhat loh thu ka chhiar fuh a. Kan lawnglêng awmna lama ka kîr leh chuan, sakhaw inkhâwmna hmun ni âwm tak hi ka hmu a, kawngka chungah chuan: Kingdom Hall of Jehovah’s Witnesses tih hi a inziak a.
‘Hêng mite hi ka’n en chhin teh ang. Min dawnsawn dân hriat ka’n tum teh ang,’ tiin ka ngaihtuah a. Tichuan, Kingdom Hall-ah chuan pheikhawk pawh bun lo, khabe hmul nên, jean ṭet phungte hahin ka va lût a. Attendant chuan kum upa unaunu bulah min ṭhuttîr a, ani chuan thusawituin a sawi Bible chângte zawng hmu tûrin min ṭanpui a. Inkhâwm zawhah chuan, min rawn chibaitu zawng zawngte ngilneihzia chu mak ka ti khawp mai. Unau pakhatin Bible chungchâng sawi dûn tûrin a ina lêngah min sâwm a; mahse, Bible ka la chhiar zawh loh avângin, “ka inpeih hunah ka hriattîr leh dâwn che nia,” ka ti a. Chutih hun lai chuan, inkhâwm zawng zawngah ka tel ṭan tawh a ni.
Chawlhkâr eng emaw hnuah, a ina lêng tûra min sâwmtu hnênah chuan ka va kal a, Bible chungchânga ka zawhnate chu min chhâng a. Chawlhkâr khat hnuah, thawmhnaw ṭhaa khat bag pakhat mi pe a. Ani chuan chu thawmhnaw min petu chu inhmangaih tawn tûra Bible thupêk a zawm avâng leh indo dânte a zir tawh loh avângin tân ina khung a nih thu min hrilh a. (Is. 2:4; Joh. 13:34, 35) Tûnah chuan, ka thil zawn chu ka hmu ta—nungchang ṭha leh thianghimna chungchânga Bible sawite zâwmtute chu! Ka thiltum chu paradis thliarkâr zawn hmuh ni tawh lovin, Bible hre thiam tûra zir a ni tawh zâwk. Chuvângin, Netherlands ramah ka haw leh a ni.
HNA ZAWNNA
Netherlands ram, Groningen khawpui thleng tûr chuan ni li a awh a. Chutah chuan mahni inchâwm nân hna ka thawh a ngai a. Hna ka dîlna mistiri dâwr pakhatah chuan, ka sakhua min zâwt a. “Jehova Thuhretute,” tiin ka ziak a. Hnathawhna puin a han chhiar chuan, a hmêl a danglam nghâl tih ka hmu a. Ani chuan, “Phone-in ka rawn hriattîr dâwn che nia,” mi ti a. Mahse, min rawn phone ta lo rêng rêng.
Mistiri dâwr dangah, a neitupa hnênah hna a awm leh awm loh ka zâwt a. Ani chuan ka diplomas leh tûn hmaa ka hnathawhte ziahna Sâm 37:4) Chu unaupa dâwrah chuan ka thawk a, kum khat chhûng amah nên Bible kan zir a, chumi hnu, kum 1974, January thlaah baptisma ka chang ta a ni.
lehkha min dîl a. Thing lawnglêngte siam ṭhat hna ka thawh thu ka hrilh a. Mak tak maiin, ani chuan, “Chawhnu lam aṭangin i thawk ṭan thei ang; mahse, dinhmun pakhat hnuaiah a ni ang. Jehova Thuhretu pakhat ka ni a, Bible thu bulte mila ka nun avângin, ka dâwrah hian buaina eng mah thlentîr ka duh lo,” tiin min hrilh a. Mak ti tak maiin ka en a; tichuan, “Kei pawh Thuhretu ka ni alâwm!” ka ti a. Ka sam sei avâng leh khabe hmul avângin, ka ni lo tih a hria a, chuvângin, “A nih chuan, Bible kan zir dâwn nia!” tiin min hrilh a. A thu min hrilhte chu lâwm takin ka pawm a. Tûnah chuan, hnathawhnapu hmasain min koh tawh loh chhan chu ka hre chiang ta. Jehova chuan ka ṭawngṭainate min chhânsak a ni. (A TAWPAH, NUN AWMZE NEI TAK KA HMU TA!
Thla khat hnuah chuan, hna thar, pioneer rawngbâwlna ka thawk ṭan a, chu chuan lungawina dik tak min thlen a ni. Chumi hnuah chuan, Spain ṭawng hmang group din thar ṭanpui tûrin Amsterdam khawpuiah ka insawn a. Spain ṭawng leh Portuguese ṭawnga Bible zirna kaihhruai chu a va nuam tak êm! Kum 1975, May thla khân, special pioneer nia rawngbâwl tûrin chanvo hlu ka dawng a ni.
Ni khat chu special pioneer unaunu Ineke-i chuan Bolivia ṭawng hmang a Bible zirpui min hmêlhriattîr tûrin Spanish ṭawnga kan inkhâwmnaah a rawn hruai a. Unaunu Ineke-i nên chuan lehkhate inthawnin kan inhre chiang chho zêl a; rei vak lovah chuan, kan thiltumte a inang tih kan hria a. Kum 1976-ah kan innei a; tichuan, kum 1982 thleng special pioneer kan thawk zawm a, chumi kum chuan Gilead School vawi 73-na kal tûra sâwm kan ni. Africa Khawchhak lama rawngbâwl tûra tih kan nih chuan mak kan tiin, kan lâwm hle a, Kenya ram, Mombasa khawpuiah kum nga rawng kan bâwl a. Kum 1987-ah, Tanzania ramah kan insawn leh a, chuta thu hrilh rawngbâwlna khap beh chu hlih a ni tawh a. Chutah chuan kum 26 kan awm a, chumi hnuah, Kenya ramah kan kîr leh a ni.
Bible thutak hre duhtute ṭanpuina chuan nun awmze nei tak min neihtîr a. Entîr nân, Mombasa-a ka Bible zirpui neih hmasa ber chu vântlâng thu hrilhnaa ka hmuh a ni a. Magazine pahnih ka pêk hnu chuan, “Hêngte hi ka chhiar zawh hnuah, eng nge ka tih ang?” tiin min zâwt a. Chawlhkâr khat a liam hnu chuan, Swahili ṭawnga tihchhuah hlim, You Can Live Forever in Paradise on Earth, tih lehkhabu hmangin Bible zirna kan nei ṭan a. Kum khat a liam chuan baptisma a chang a; a hnuah, regular pioneer a thawk a ni. Chumi hun aṭangin, a nupui nên chuan mi 100 vêl chu Pathian hnêna inpumpêk a, baptisma chang tûrin an ṭanpui tawh a ni.
Nun awmzia ka hriat thiam hmasak ber ṭum chuan, tuikeplung hlu tak hmu a, hralh leh duh tawh lotu sumdâwng khualzin mi ang kha ni hian ka inhria. (Mt. 13:45, 46) Ka nun chu nun awmze nei tak hmu tûra mite ṭanpuinaa hman ka duh a. Jehova’n nun awmze nei tak nei tûra a mite a ṭanpui dân chu ka nupui duh tak nên hian chiang takin kan hmu a ni.