A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

I Lo Hre Tawh Em?

I Lo Hre Tawh Em?

Mordekaia hi a awm tak tak em?

JUDA mi Mordekaia hian Bible-a Estheri bu-a thilthlengah hmun pawimawh tak a luah a. Ani chu Persia lal ina hnathawk Juda sal tâng a ni a. B.C.E. kum zabi pangana ṭan tîr lam, “[Lal] Ahasuera hun lai” vêla mi a ni. (Chu lal chu tûn laia mi a tam zâwkte chuan Zerzia I-na niin an ring.) Mordekaia chuan lal tihhlum tuma phiar rûkna chu a tihtâwpsak a. Lal chu a lâwm êm avângin, vântlâng hmaa Mordekaia chawimawi tûrin ruahmanna a siam ta a ni. A hnuah, Mordekaia hmêlma leh Judate hmêlma Hamana a thih hnu chuan, lal chuan Mordekaia chu prime minister a nihtîr a. Chu a nihna chuan Mordekaia chu Persia Lalrama hnam insuatna thleng tûr lak ata Judate chhanchhuak tûrin a ṭanpui a ni.—Est. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Kum zabi 20-na tîr lama hmân lai chanchin zir mi ṭhenkhat chuan Estheri bu hi thawnthu mai a nih thu leh Mordekaia pawh hi a awm tak tak loh thu an sawi a. Mahse, kum 1941 khân, thil hlui chanchin zir mite chuan Mordekaia chungchânga Bible sawite thlâwptu nia ngaih theih finfiahna chu an hmu chhuak a ni. Eng nge an hmuh chhuah?

Zir chiang mite chuan Marduka (Sâpṭawnga Mordecai) tih hming chuanna hlum phêk pakhat an hmu chhuak a. Ani chuan Susan-ah lal aiawhtu angin hna a thawk a, chu chu sum enkawltu lam hna a nih a rinawm. Chu hlum phêk an hmuh chhuah hun lai vêl chuan, Mordekaia hun lai chanchin hre chiangtu Arthur Ungnad-a chuan chu thuziak chu “Bible ni lova Mordekaia chanchin târ lanna awm chhun” a nih thu a sawi a ni.

Ungnad-a’n chutianga a sawi hnu aṭang chuan Bible lama mi thiamte’n Persian cuneiform sâng tam tak an letling tawh a. Chûng zîngah chuan Persepolis khawpui chhe tawh kulh bang bul, Thil Hlu dah khâwmna hmuna an hmuh chhuah lung leh hlum phêka thuziakte a tel a. Chûng thuziakte chu Zerzia I-na lal laia mi a ni a. Elamite ṭawnga ziak a ni a, Estheri bu-a kan hmuh hming eng emaw zât a chuang a ni. a

Persian cuneiform thuziaka Mordekaia (Marduka) hming lan dân

Persepolis lung leh hlum phêk eng emaw zâtah chuan Zerzia I-na lal hun chhûnga Susan lal ina lehkhaziaktu anga rawngbâwl Marduka hming târ lan a ni a. Lung phêk pakhatah chuan Marduka chu ṭawng lettu anga târ lan a ni. Chu chu Bible-a Mordekaia chanchin târ lan nên a inmil a. Ani chu Lal Ahasuera (Zerzia I-na) lal ina rawngbâwl, a lo berah pawh ṭawng chi hnih thiam a ni. Mordekaia chu Susan lal ina lal kawt hung kawngkaah a ṭhu ṭhîn a. (Est. 2:19, 21; 3:3) Chu lal in kawt hung kawngka chu hmun zau tak, lal ina rawngbâwltute hnathawhna a ni.

Ngaihvenawm takin, lung leh hlum phêktea târ lan Marduka leh Bible-a târ lan Mordekaia te hian inanna tam tak an nei a. Hun leh hmun inanga mi an nih bâkah, lal ina rawngbâwl ve ve an ni. Chûng inanna zawng zawngte chuan thil hlui chanchin zir mite hmuh chhuah Marduka leh Bible-a Estheri bu-a târ lan Mordekaia hian inzawmna an nei thei tih a târ lang a ni.

a Kum 1992-ah Professor Edwin M. Yamauchi-a chuan Persepolis thuziaka târ lan hming sâwm a pho chhuak a, chûngte chu Estheri buah pawh a chuang a ni.