A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Kuva I Ei Tûr A Ni Em?

Kuva I Ei Tûr A Ni Em?

ASIA hmâr chhak lam rama kawng pakhatah, mi hawihhâwm tak pakhat chu ha dum leh hmui sen buai maiin a nui a. Ani chuan kawngah chil a chhâk a, hmuh mawi lo tak chil sen duai mai a ni. Ani chu kuva ei mi a ni.

Africa khawchhak lam te, Pakistan te, India leh Asia chhim-chhak lam aṭanga Papua New Guinea leh Micronesia-te thlengin, mi maktaduai za vêlin kuva an ei a, chu chu khawvêl mipui zaa sâwm vêl an ni. Kuva zuartute chuan a chângin an fate nên bazarahte leh kawngsîrahte dawhkân hûngin kuva an zuar ṭhîn a. Kuva zuar ṭhenkhatte chuan neon mei êng lo deuh hleka chhîin mi hîp thei zâwnga inthuam nulate an zawrhtîr a, chu chu a leitute hîp nân a ni.

Khawvêl pum huapah, kuva aṭanga sum lâk luh chu dollar tlûklehdingâwn tam tak a ni. A nih leh, kuva chu eng nge ni? Engvângin nge mi tam takin an ei? Engtin nge an hrisêlna a khawih pawi theih? Bible-in kuva ei chu engtin nge a thlîr? Kuva eite chuan engtin nge an bânsan theih?

Kuva Chu Eng Nge Ni?

Kuva tia hriat tlângpui hi a nihna takah chuan kuva rah tharhlam tak a ni a. A kûng chu Pacific leh Asia chhim-chhak lam ang chi khawlumna hmuna ṭo ṭhîn a ni. Kuva eitute chuan pân hnahah chinai an tât a, kuva rah phelte chu an khâwr hnan a ni. Chinai chuan rilru chawk tho thei alkaloid chakna a awmtîr thei a. Kuva ei ṭhenkhat chuan a tui lehzual nân vaihlote, a ti thlumtute, leh bâwlhlo chi hrang hrangte an telh ṭhîn a ni.

Chutiang kuva khâwrte ei chuan chil a ti tam zualin chil rawngte a tisen a. Chuvângin, a ṭhialtute chuan chil an chhâk zing hle a, kal kawnga kalte chhâk fuh hlauhawm khawpin, lîr thei chuang chungin an chhâk per ṭhîn!

Kuva Eiin Chhiatna A Thlen!

Oral Health tih chanchinbu pakhat chuan, “Hmân lai aṭang tawhin, kuva hi an lo hmang nasa tawh hle a. Khawtlângah te, hnam dânah te, sakhaw lam thil tihnaah te nasa taka hman niin a lang. Kuva ei mite chuan kuva eiin taksa chhiatna a thlen lo va, hrisêlna atân a ṭhain, rilru a tiharh a, taksa a tilum thei niin an ngai fo ṭhîn a. . . . Mahse, finfiahna chuan, taksa chhiatna a thlen thei tak meuh tih a târ lang,” tiin a sawi. Chu chu engtin nge a nih theih?

Drug dodâlna lama thuneitute chuan kuvaa tel alkaloid hian chîn ṭhanah a neihtîr thei tih an ring a. Dik takin, kuva ei ṭhenkhat chuan ni khatah kuva khâwr 50 thlengin an ei ṭhîn! Rei vak lovah, an hâte a senin, hahni nâte an nei a. Kan sawi tâk chanchin bu sawi dân chuan, kuva ei chîngte ka chhûng chu reh thei lovin a sen a, a vûn bâkah, a rawn khi thei a ni. Chu chu natna benvawnah a chang a, a zual chho zêlin cancer-ah a chang thei a ni.

Kuva ṭhial hi ka chhûng cancer leh hrawk cancer-te nên pawh a inkûngkaih a. Asia chhim-chhak lamah chuan puitling zînga ka chhûng cancer vei tam ber chu kuva ṭhial vâng a ni. Taiwan-ah pawh, cancer vei zaa 85 deuhthaw chu kuva an ei vâng a ni bawk. Chu bâkah, “Taiwan-ah chuan mite thih chhan tam ber 10 zîngah ka chhûng cancer natna a tel a, he natna hi tûn hmâ kum 40 chhûngin a lêt liin a ṭhang chho a ni,” tih The China Post chanchinbu chuan a sawi.

Hmun dangah pawh chutiang bawk chu a ni a. Papua New Guinea Post-Courier chanchinbu chuan: “Papua New Guinea rama PNG Medical Society-in mite duh ber kuva eina avângin kum khatah, a lo berah mi 2,000 vêl an thi a, he kuva eina hian natna dangte pawh a tichhuak bawk a ni,” tiin a sawi. Doctor leh damdawi lam thu ziaktu ni kawp pa pakhat chuan: “Kum rei tak chhûng kuva einain a nghawng chu zialzûk nghawng ang bawkin a tam hle,” tih a sawi a, chutah chuan lung lam natna pawh a tel a ni.

Bible Thlîr Dân Chu Eng Nge Ni?

Bible hi damdawi lam ziakna lehkhabu a ni lo va, kuva ei chungchâng chu tlang takin a sawi fak lo. Mahse, nungchang thianghlim leh hrisêl nei thei tûra min ṭanpuitu thu bulte erawh a chuang a ni. A hnuaia Bible chângte leh zawhna lo awmte chu han ngaihtuah teh.

“Chutichuan duh takte u, chûng thutiam chu kan neih avângin, tisa leh thlarau bawlhhlawhna zawng zawngah i intifai ang u, Pathian ṭih dêk chunga thianghlimna tifamkimin.” (2 Korinth 7:1) ‘Thianghlim leh Pathian lawm tlâk ni tûrin in taksa chu hlân rawh u.’ (Rom 12:1) Miin kuva eia a taksa a tihbawlhhlawh chuan Pathian mit hmuhah a thianghlim thei dâwn em ni?

“Amah [Pathian] avângin kan nung.” (Tirhkohte 17:28) “Thilpêk ṭha leh thilpêk famkim zawng zawng chu chung lam aṭangin . . . a lo chhuk ṭhîn a ni.” (Jakoba 1:17) Nunna hi Pathian thil pêk hlu tak a ni a. Miin natna thlen thei thiltihte a chîng a nih chuan, chu thil pêk chu zahna a lantîr kan ti thei ang em?

“Tuman hotu pahnih rawng an bâwl kawp thei lo.” (Matthaia 6:24) “Eng bâwihah mah ka inphal lo.” (1 Korinth 6:12) Pathian tihlâwm duhtu chuan a nunna chu thil chîn bawlhhlawh inthununtîrin, chu mi bâwihah chuan a awm tûr a ni em?

“Nangmah i inhmangaih angin i vêngte pawh i hmangaih tûr a ni.” (Marka 12:31) “Hmangaihnain vêngte a tikhawlo ngai lo.” (Rom 13:10) Kalkawngah te, kawngsîrah te, leh hmun dangah te hmuh mawi lo tak leh ṭawp taka chil kan chhâk a nih chuan, mi dangte chungah hmangaihna dik tak kan lantîr a ni ang em?

Matheilovin, ‘kan theh chu kan seng ngei ang.’ (Galatia 6:7, 8) Hei hi mi zawng zawng pawm tûr leilung dân a ni a. Chuvângin, chîn dân ṭha lo kan chîn chuan rah ṭha lo kan seng dâwn a ni. Amaherawh chu, chîn dân ṭha pawh tiamin Pathianin nung tûra min duh anga kan nun chuan rah ṭha mai seng lovin, hlimna dik leh tluantling kan nei dâwn a ni. Kuva ei chîng i nih a; mahse, Pathian mit hmuha thil ṭha tihna hmanga nun duhawm leh ṭha zâwk neih i duh chuan, engtin nge kuva ei chu i bânsan theih ang? Engvângin nge a hnuaia tihchhin tûr pathumte hi ṭawngṭaia i ngaihtuah loh vang?

Thil Chîn Ṭhan Bânsan Theih Dân Kawng Thum

1. Tum ruhna nei rawh. Chîn dân ṭha lo bânsan tûr chuan i hrisêlna atân a hlauhthâwnawm tih hriat mai bâkah, tum ruhna nasa tak i neih a ngai a. Dik takin, kuva ei mi, zialzû mi, leh damdawi hmang khaw lo mi tam tak chuan an thiltihin an hrisêlna leh an nun a khawih pawi thei tih an hre chiang hle a ni. Tum ruhna nasa tak nei tûrin engvângin nge Bible zira i Siamtu leh a hmangaihna chungchâng hriat belh i tum loh vang? Hebrai 4:12 chuan: “Pathian thu hi a nung a, thil a ti thei,” tiin a sawi a ni.

2. Pathian ṭanpuina dîl rawh. Isua Krista chuan: “Dîl rawh u, tichuan an pe ang che u; zawng rawh u, tichuan in hmu ang; kik rawh u, tichuan an hawsak ang che u. Tupawh a dîl apiang chuan an hmu ṭhîn a, tupawh a zawng chuan an hmu ṭhîn a, tupawh a kik chu an hawnsak dâwn a ni,” tiin a sawi a. (Luka 11:9, 10) Ṭanpuina leh chakna nei tûra tih tak zeta ṭawngṭaiin a lam i hawi tih Pathian dik Jehova’n a hmuh chuan a thlahthlam hauh lo vang che. 1 Johana 4:8 chuan: “Pathiam chu hmangaihna a ni,” tiin a sawi. Chu hmangaihna dawngtu pakhat chu Kristian tirhkoh Paula hi a ni a. Ani chuan: “Mi tichaktuah chuan engkim ka ti thei,” tiin a ziak a ni.—Philippi 4:13.

3. Mi dangte ṭanpuina zawng rawh. I ṭhian kawmte chuan thil ṭha emaw, ṭha lo emaw ti tûrin nasa takin an thunun thei che a. Thufingte 13:20 chuan: “Mi fing pâwl la, i lo fing ang a, mi â pawl erawh chu hrehawm tuar phahna a ni,” tiin a sawi. Chuvângin, i ṭhian kawm tûrte chu fing takin thlang rawh! Jehova Thuhretute zîngah hian kuva lo ei tawh ṭhîn tam tak an awm a. Anni chuan, Kristian unaute kawmna leh Bible zirna hmangin an thil chîn bawlhhlawhte bânsan tûrin ṭanpuina an dawng a ni. (g12.02-E)

[Milemte]Betty-iPauline-iWen-Chung-aJiao-Lian-iSam-a[Phêk 29-naa milemte](A lan dân tûr dik tak hriat nân, a lehkhabu en rawh)Kum rei tak chhûng kuva eina chuan natna khirh tak tak a thlen theiHa sen leh hahni naKa chhûng natnaKa chhûng cancer natna chi khat[Phêk 28-naa milem]Pân hnaha kuva khâwr