A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Unau Rutherford-a’n kum 1919, Ohio, Cedar Point khawpuia neih inkhâwmpuiah thu a sawi

1919—Kum Za Liam Ta Khân

1919—Kum Za Liam Ta Khân

KUM 1919 khân, kum li chuang awh Indopui (a hnua Khawvêl Indopui I-na tia hriat) chu a tâwp a. A hma kum tâwp lamah chuan, ram hrang hrangte inbeihna chu a tâwp a; tichuan, January 18, 1919-ah Paris Peace Conference chu neih ṭan a ni. Chu conference hlawhtlinna zînga pakhat chu German leh Ṭangrual pâwl indona tihtâwp nâna Versailles Inremna Thuthlung an siam kha a ni a. Chu chu June 28, 1919-ah nemngheh a ni.

Chu remna thuthlung chuan League of Nations tia koh pâwl thar pakhat a din bawk. A thiltum chu “khawvêl puma thawhhona ṭha neih leh khawvêla muanna leh himna thlentîr” hi a ni. Kristianna rama sakhaw tam tak chuan chu pâwl chu an thlâwp a. America rama awm The Federal Council of the Churches of Christ chuan chu pâwl chu “leia Pathian Ram lanchhuahna,” tia sawiin a chawimawi a ni. Chu council chuan Paris Peace Conference-ah palaite tîrin League of Nations a thlâwpzia a lantîr a. Chu conference chuan “khawvêl chanchina hun tharah min hruaikai a ni,” tiin chûng palaite zînga pakhat chuan a sawi.

Hun thar chu a inṭan ngei mai; mahse, chu chu remna conference-a telte avânga lo awm a ni lo. Kum 1919-a Jehova’n tûn hma zawng aia nasa lehzuala thu hril tûra a mite a tihchak aṭang khân, thu hrilh rawngbâwlnaah hun thar a inṭan a. Mahse, Bible Zirlaite chuan an dinhmunah inthlâk danglamna ṭha tak an neih hmasak a ngai a ni.

THU TLUKNA KHIRH

Joseph F. Rutherford-a

Kum tina neih Watch Tower Bible and Tract Society-a hruaitute inthlanna chu Inrinni, January 4, 1919-a neih tûra ruahman a ni a. Chutih lai chuan, Jehova mite zînga hruaitu, Joseph F. Rutherford-a chu mi dang pasarih nên U.S.A. ram, Georgia state-a Atlanta tân inah dik lo taka khung a ni. Zawhna lo awm ta chu, tân ina khung chûng hruaitu unaute chu thlan nawn leh tûr an ni em? Nge ni a, thlâk an ni dâwn?

Evander J. Coward-a

Tân ina a awm laiin, Unau Rutherford-a chuan inawpna pâwl hma lam hun tûr chu a ngaihtuah hle a. Ani chuan unau ṭhenkhatin president atân mi dang tuemaw thlan chu ṭha ber niin an ngai tih a hria a. Chu chu a hriat avângin, chûng mite hnênah chuan Evander J. Coward-a chu president ni tûrin a sawi hmuh a. Rutherford-a chuan Coward-a chu “mi zaidam tak,” “fing tak,” leh “Lalpa tâna inpe tak,” niin a sawi a. Mahse, unau tam tak chuan thla ruk hnua inthlanna neih an duh a ni. Tân ina awm unaute humtu legal team pawhin chu chu an remti a. Chûng thute sawiho a nih lai chuan unaute inkârah boruak a sâng hle a ni.

Richard H. Barber-a

Tichuan, Richard H. Barber-a’n a hnua ‘manganna tui chunga hriak leih buak’ anga a sawi thil pakhat a thleng a. Sawihonaa telte zînga unaupa pakhat chuan dingin, heti hian a sawi a ni: “Ukil chu ka ni lo va; mahse, dân lam thu sawi dâwn chuan, rinawmna dân chungchângah thil pakhat ka hria. Rinawmna chu Pathian thil phût a ni a. Chuvângin, Pathian tâna rinawmna kan lantîr theih dân ṭha ber chu Unau Rutherford-a president atâna thlan tlin leh hi a ni,” tiin.—Sâm 18:25.

Alexander H. Macmillan-a

A tûkah, Unau Rutherford-a’n tân in bang chum paha “I kut rawn rawlh chhuak rawh” tia a sawi chu, a lung in tânpui A. H. Macmillan-a’n a hnuah a sawi leh a ni. Tichuan, Unau Rutherford-a’n thîrhruia lehkha thawn (telegram) a pe a. Macmillan-a’n chu lehkha thawn tawi fel tak a hmuh chuan a awmzia a hre nghâl a ni. Chutah chuan: “DIRECTOR RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY LEH SPILL A HMASA PATHUMTE OFFICER HMANGAIH TAKIN” tih a inziak a. A awmzia chu director zawng zawng chu thlan tlin leh an ni a, Joseph Rutherford-a leh William Van Amburgh-a te chu officer an la ni zawm, tihna a ni a. Chuvângin, Unau Rutherford-a chuan president nihna a chelh chhunzawm a ni.

CHHUAH AN NI TA!

Unau pariatte tân ina khung an nih chhûng chuan, Bible Zirlai rinawmte chuan chhuah an nih theih nân ngenna an theh lût reng a. Chûng unau huaisen takte chuan an ngenna thlâwptu mi 7,00,000 aia tamte hming sign chu an la khâwm a. Nilaini, March 26, 1919-ah ngenna theh luh leh a nih hmain, Unau Rutherford-a leh mawhphurhna nei unau dangte chu chhuah an ni ta a ni.

Amah lo hmuaktute hnêna a thusawiah, Unau Rutherford-a chuan: “Hêng kan thiltawn zawng zawngte hian hun harsa zâwk atân min buatsaih mai niin ka hria. . . . Tân in aṭanga in unaute chhuak tûra bei mai in ni lo. Chutianga beihna chu in thiltum ber a ni lo. . . . Theih tâwp chhuaha in beihna zawng zawngin a tum ber chu Thutak hriattîr hi a ni a, chutianga beitute chuan malsâwmna ropui tak an hmu tawh a ni,” tiin a sawi.

Kan unaute chungthu rêl a nih laia thil awm dânte chuan Jehova’n anni chu a kaihruai tih a târ lang. May 14, 1919-ah appeal court chuan: “He thu buaia rorêlsaka awmte hian an dawn tûr thleibîk nei lova rorêlna an dawng lo, . . . chuvângin, an chungthu rêlna chu sût lêt leh a ni,” tiin thu a chhuah a. Chu chu rorêlna duhawm tak a ni. Engvângin nge? Unaute chu dân bawhchhetute anga thiam loh chantîr an ni tawh avângin anni chu ngaihdam mai emaw, an hremna tihnêpsak mai emaw ni sela chuan, dân bawhchhetute nia chhinchhiah an ni reng tawh ang. Rorêlna chu sût lêt a nih avângin, an chungah puhna dang engmah a awm tawh lo. Chuvângin, Judge Rutherford-a chuan United States-a Supreme Court hmaa Jehova mite hum tûrin dân lama a nihna chu a la nei reng a, tân in aṭanga a chhuah hnuah, chu a nihna hmang chuan vawi tam tak Pathian mite a hum a ni.

THU HRILH AN TUM TLAT

Unau Macmillan-a chuan: “Vâna min hruai chho tûra Lalpa kan nghah lai hian, engmah ti lovin kan ṭhu mai mai dâwn lo. Lalpa duh zâwng dik tak chu eng nge ni tih hre tûrin thil engemaw kan tih a ngai tih kan hria,” tiin a sawi.

Mahse, headquarter-a awm unaute chuan kum tam tak chhûng an lo thawh tawh hna chu an thawk zawm nghâl mai thei lo. Engvângin nge? Tân ina an awm laiin, thu leh hlate tichhuah nâna hman hmanruate chu tihchhiat a nih vâng a ni. Chu chu lungchhiatthlâk tak a ni a, unau ṭhenkhat chuan thu hrilh rawngbâwlna chu a tâwp tawh niin an ngai hial a ni.

Bible Zirlaite puanchhuah Lalram thuchah ngaihventu an la awm em? A chhânna hriat nân, Unau Rutherford-a chuan thusawina neih a tum ta a. Mite chu ngaithla tûra sâwm an ni ang a. “Tu mah an lo kal loh chuan kan thu hrilhna hi a tâwp tawh tihna a ni ang,” tiin Unau Macmillan-a chuan a sawi.

Kum 1919, California, Los Angeles khawpuia Unau Rutherford-a thusawi tûr “Hrehawm Tuarte Tâna Beiseina” tih chu chanchinbua tlângzarh a ni

Tichuan, Chawlhni, May 4, 1919-ah Unau Rutherford-a chuan dam lo hle chungin, California, Los Angeles khawpuiah “Hrehawm Tuarte Tâna Beiseina” tih thupui hmangin thu a sawi a. Chu thusawiah chuan mi 3,500 vêl an lo kal a, mi a za têlte chu hmun an chan tawh loh avângin an kîr leh a ni. A tûkah, mi 1,500 an lo kal leh a. Unaute chuan chhânna an hriat duh chu an hmu ta, mite’n an la ngaihven a ni tih chu!

A hnua unaute thiltih chuan vawiin ni thlenga Jehova Thuhretute thu hrilh rawngbâwlnaah nghawng ṭha tak a nei a ni.

HMASAWNNA LO AWM TUR ATAN INPEIH RAWH

August 1, 1919 chhuak Vênnainsâng chuan September thla tîr lamah, Ohio state-a Cedar Point khawpuiah inkhâwmpui neih a ni dâwn tih a puang a. Missouri biala awm, ṭhalai Bible zirlai Clarence B. Beaty-a chuan: “Mi zawng zawngin kal an tum ṭheuh a ni,” tiin a sawi. Chu inkhâwmpuiah chuan an beisei aia tamin unau 6,000 chuang an rawn tel a. Chu inkhâwmpui tiphûrawm lehzualtu chu mi 200 aia tamin Erie Dîlah baptisma an chang hi a ni.

Kum 1919, October 1-a The Golden Age magazine chhuak hmasa ber kâwm

September 5, 1919-a inkhâwmpui a ni nga nia, “Hnathawhpuite Hnêna Thusawi,” tih thupui hmanga a thusawiah, Unau Rutherford-a chuan The Golden Age * magazine thar tihchhuah a nih thu a puang a. Chu magazine-ah chuan “chanchin thar pawimawhte a chuang ang a, chûng thilte a thlen chhan chu Bible hmangin a hrilhfiah ang.”

Bible Zirlai zawng zawngte chu he magazine thar hmanga huaisen taka thu hril tûra fuih an ni a. Rawngbâwlnaa inrêlbâwl dân târ langtu lehkha thawn pakhat chuan: “Baptisma chang tawh zawng zawngte chuan hei hi chanvo hlu a ni tih leh he hun remchâng hi hmang ṭangkai a, khawvêla thu hrilh rawngbâwlna ropui taka tel hun a ni tih hre rawh se,” tiin a sawi. Mite chhân lêtna chu a va ropui tak êm! December thlaah, Lalram thuchhuahtu ṭhahnemngai takte chuan magazine thar la duhtu mi 50,000 aia tam an hmu a ni.

Brooklyn, New York-a unaupate leh The Golden Age magazine-a khat motor

Kum 1919 tâwp lamah, Jehova mite chu ṭha taka inrêlbâwl lehin, tihchakin an awm a. Chu bâkah, ni hnuhnûng chungchânga hrilh lâwkna pawimawh engemaw zât chu a thleng famkim a ni. Malakia 3:1-4-a sawi lâwk angin, Pathian mite tawh fiahna leh siam ṭhatna chu a zo tawh a, Jehova mite chu entîr nei “Babulon Khaw Ropui,” saltânna aṭanga chhuah zalên an ni a, tichuan, Isua’n “bawi rinawm, fing tak” * chu a ruat a ni. (Thup. 18:2, 4; Mt. 24:45) Tûnah chuan, Bible Zirlaite chu an tâna Jehova’n ti tûra a duh hna thawk tûrin an inpeih ta a ni.

^ par. 22 The Golden Age chu kum 1937-ah Consolation tia hming thlâk a ni a, kum 1946-ah Awake! tia thlâk leh a ni.

^ par. 24 Vênnainsâng, July 1, 2013, p. 16-18, 27-29; Vênnainsâng (English) March 2016, p. 29-31.