U.S.A., Illinois-a Chicago bula khaw te tak têah kum 1927 khân ka lo piang a. Ka nu leh pate chuan fa panga, Jetha-i, Don-a, keimah, Karl-a leh, Joy-i an nei a. Kan vaiin thinlung zawng zawnga Jehova rawngbâwl chu kan tum tlat a ni. Jetha-i chuan kum 1943 khân Gilead school vawi hnihna a kal a. Brooklyn, New York Bethel-ah chuan Don-a chu 1944-ah, Karl-a chu 1947-ah a lût a, 1951-ah Joy-i pawh a lût ve a ni. Anmahni leh ka nu leh pate entawn tûr ṭha siam chuan Jehova rawng tam lehzuala bâwl tûrin min tichak hle.

Ka nu leh pate chu Bible chhiar ṭhîn Pathian hmangaihtu an ni a, chu hmangaihna chu an fateah min tuhsak a ni. Amaherawh chu, ka pa chuan Khawvêl Indopui I-naa Europe sipaia a ṭan hnu khân church-te zahna a nei tawh lo va. Ka pa dam taka a lo haw avângin ka nu chu a lâwm hle a, ka pa hnênah chuan: “Karl, kan tih ṭhin dân angin church-ah i kal ang hmiang,” a tih chuan ka pa chuan: “Ka thlah che ang a; mahse, ka lo lût ve lo vang,” a ti ta tlat a. Ka nu chuan: “Enga ti nge?” a tih chuan: “Indo chhûng khân, sakhaw inanga hruaitute chuan indonaa inbei sipaite chu mal an sâwm ve ve a. Pathianin lehlam lehlama sipaite chu a ṭanpui ve ve dâwn em maw ni le?” tiin ka pa chuan a chhâng a ni.

A hnuah, ka nu a inkhâwm laiin, kan inah Jehova Thuhretu pahnih an lo kal a. Ka pa ngaihven zâwng tak Thu Puan bu chungchâng ziahna, Light tih lehkhabu pahnih an pêk chu a lo la a Ka nu chuan chûng lehkhabute chu a hmuh vêleh a chhiar ṭan nghâl a. Tichuan, ni khat chu ka nuin tualchhûng chanchinbuah tuina neite chu Light tih lehkhabute hmanga Bible zir tûra sâwmna a hmu a. Chutah chuan kal a tum ta a. A va thlen chuan, nu upa tawh lamin kawngkâ a lo hawng a. Lehkhabu pakhat zâwk chu keng langin, ka nu chuan: “Hei hi hetah hian in zir em?” tiin a zâwt a. Chu nu chuan: “Aw zir e, lo lût rawh,” tiin a chhâng a. A kâr lehah chuan ka nu chuan a rualin kan vaiin min hruai ve a, chumi hnu aṭang chuan chutah chuan kan kal ta ziah a ni.

Inkhâwm pakhatah chuan, a kaihruaitu chuan Jehova betute chu an hlim a ni tih sawina Sâm 144:15-na chhiar tûrin min sâwm a. Chumi thu leh, Jehova chu ‘Pathian hlim’ a ni tih sawina 1 Timothea 1:11 leh “Pathian awm dân latute ni” tûra min fuihtu Ephesi 5:1 te chuan ka rilru a  khawih hle a ni. Min Siamtu rawng chu hlim taka bâwl tûr leh chutianga tih theihna chanvo avânga lawmthu sawi tûr ka ni tih ka hre chhuak a. Chûng thil pahnihte chu ka nuna tih ka tum tlatte a ni.

Kohhran hnai ber pawh (mêl 20) kilometer 32-a hla Chicago-ah a awm a. Chuti chung chuan, kan va inkhâwm ṭhîn a, ka Bible hriatna pawh a ṭhang chho a ni. Thil pakhat ka la hriat chu, inkhâwm kaihruaituin Jetha-i chu chhânna pe tûrin a ko va. A chhânna chu ka ngaithla a; tichuan: ‘Ka hre ve reng si a. Chhânna pe tûrin bân ka lo phar lo a ni,’ tiin ka ngaihtuah a. Ka chhânna pêk tûrte chu mahniin ka inbuatsaih ṭan ta a ni. A pawimawh berah chuan, ka unaute rualin thlarau lamah ka ṭhang chho zêl a. Kum 1941-ah baptisma ka chang ta a ni.

A bîk takin, kum 1942-a Cleveland, Ohio-a inkhâwmpui kan hman chu ka la hre reng a. Inkhâwmpui neihna bul lawkah chuan kan chhungkuain puan in kaihahte chhungkaw tam tak rualin kan thleng a. Chu bâkah, inkhâwmpui program chu United States-a khawpui dang 50 chuanga unaute chuan telephone hmangin an ngaithla bawk a ni. Khawvêl Indopui II-na vânglai tak lai a ni a, Jehova Thuhretute tihduhdahna pawh a nasa chho zêl bawk a. Tlai lamah chuan, unaupa tam takin an lîrthei hma êng chu camp pâwn lampang hawia an dah ka hmu a. Lîrthei tinah chuan zankhuaa duty tûr pakhat ṭheuh an ruat a. Buaina a lo awm hunah, mi sualte chu êng hmanga chhun tûrin unaupate’n an lîrtheite chu tiêngin, horn an hmet ri ang a. Tichuan, mi dangin an rawn pui thei bawk dâwn a ni. ‘Jehova mite chu thil engkim atân an lo inpuahchah sa vek a nih hi!’ ka ti rilru a. Thil duhawm lo eng mah a thleng ta lo va. Tichuan, him nia ka inhriat avângin, tui takin ka muhîl thei a ni.

Kumte a liam hnua chumi inkhâwmpui chungchâng ka han ngaihtuah lêt leh chuan, ka nuin lungkhamna, a nih loh leh hlauhna a nei ngai miah lo tih ka hre chhuak a. Ani chuan Jehova leh a inawpna pâwl chu a rinchhan pumhlûm a. A entawn tûr siam chu ka theihnghilh ngai lo vang.

Chumi inkhâwmpui neih hma rei vak lovah, ka nu chuan regular pioneer a thawk ṭan a. Chuvângin, hunbi kima rawngbâwlna chungchâng târ lanna thusawite chu ngun takin a ngaithla a ni. Kan haw kawngah, ka nuin, “pioneer thawh chhunzawm ka duh a; mahse, in lam ṭha taka enkawl chung chuan ka thawk kawp thei dâwn lo,” a ti a. Tichuan, kan ṭanpui theih dâwn leh dâwn loh min zawh chuan, kan ṭanpui theih tûr thu kan hrilh a. Chuvângin, tûk ṭhuan ei hmaa pindan pakhat emaw, pahnih emaw ṭheuh tifai tûrin min ruat hlawm a. In a fai leh fai loh, school kan kal hnua a en chian hnuah rawngbâwlnaah a chhuak ta ṭhin a. Tih tûr ngah hle ṭhin mah se, a fate chu min thlahthlam ngai lo. Chaw chhûn ei tûr leh school bâna kan haw hian, ani chu kan tân a awm reng ṭhîn. A châng chuan, school bânah rawngbâwlnaah kan chhuahpui a; chu chuan pioneer-te hna thawh chu hre thiam tûrin min ṭanpui a ni.

Kum 16 ka nihin pioneer ka thawk ṭan a. Ka pa chu Thuhretu la ni lo mah se, ka rawngbâwlna chu a ngaihven hle a. Thawk rim hle mah ila, Bible zirpui tûr tu mah ka hmuh loh thu tlai khat chu ka hrilh a. Chumi hnuah, “Zir dûn i la” ka tih chuan, a  inngaihtuah deuh vang vanga, “Duh loh nachhan tûr ka nei lo,” a rawn ti ta hlawl mai a. Tichuan, ka Bible zirpui hmasa ber chu ka pa a ni ta a. Chanvo hlu tak a va ni êm!

“The Truth Shall Make You Free” tih lehkhabu chu kan zir a. Kan zir aṭanga hun rei vak lo hnuah, ka pa chuan zirlai ṭha leh zirtîrtu ṭha lehzual ni tûrin min ṭanpui tih ka hre chhuak a. Entîr nân, tlai khat chu paragraph pakhat kan chhiar hnuah, “Lehkhabuin a sawi tum chu ka hre thiam. Mahse, engtin nge a dik tih i hriat?” a ti a. A zawhna atâna chhânna chu ka lo inring lo va. Chuvângin, “Tûnah chuan a finfiahna ka la pe thei lo che; mahse, kan zir leh hunah a chhânna chu ka hmuh ang che,” tiin ka hrilh a. Ka hmuh ta ngei a. A finfiahna Bible chângte chu ka zawng hmu a ni. Chumi hnu aṭang chuan, Bible zirna atân ṭha lehzualin ka inbuatsaih a, zir bingna neih dân ka zir ta a ni. Chu chuan, Bible zirlai ṭha lehzual ni tûra min ṭanpui bâkah, ka pa pawh a ṭanpui bawk. A thu zirte chu a nunpui a, kum 1952-ah baptisma a chang ta a ni.

Kum 17 ka nihin in aṭangin ka insawn chhuak a. Jetha-i a chu missionary niin rawng a bâwl a, Don-a chuan Bethel-ah rawng a bâwl bawk a. An pahnih chuan an rawngbâwlna chu an ngaihlu hle a, chu chuan nasa takin min tichak a ni. Chuvângin, Bethel leh Gilead School kal tûrin dîlna ka theh lût a, ka rawngbâwlna hmun tûr chu Pathian Jehova kutah ka nghat tawp a ni. Eng nge a chhânna? Kum 1946-ah chuan Bethel-a rawngbâwl tûra sâwmna ka dawng a ni.

Kum tam tak, Bethel-a rawng ka bâwl chhûng khân hna hrang hrang ka thawk a; chuvângin, thil thar tam tak ka zir thei a ni. Bethel-a kum 75 chhûng rawngbâwla ka awm lai khân lehkhabute siamnaa ṭanpui dân tûr leh sum enkawl dân tûrte zirtîr ka ni a. Bethel-a kan mamawh thilte lei dân leh hmun danga thil pawimawhte thawn chhuah dân zirtîr ka ni bawk. Amaherawh chu, chûng zawng zawng ai chuan, Bethel-in morning worship leh Bible ṭanchhan thusawite hmanga min pêk thlarau lam zirtîrna chu ka ngaihhlut ber a ni.

Kum 1947-ah ka nau Karl-a chu Bethel-ah a rawn awm ve a, a hnên aṭang pawhin thil ka zir a. Bible zirlai leh zirtîrtu ṭha tak a ni. Ṭum khat chu thusawi tûra ruat ka nihin, a ṭanpuina ka dîl a. Karl-a hnênah chuan ka thusawi atân thu leh hla chhuah tam tak ka lâk khâwm thu leh a hman dân tûr ber hre lo va ka buai thu ka hrilh a. Ani chuan “Joel, eng nge i thusawi tûr thupui?” tiin min zâwt ta chat a. Min zawh chhan chu ka hre thiam ta nghâl a—Ka thusawi tûrte atâna hmanraw pawimawhte chauh hman leh a bâk zawng telh loh tih chu. Chu a thil min zirtîr chu ka theihnghilh tawh ngai lo.

 Bethel-a hlim tûr chuan, rawngbâwlnaah theih tâwp kan chhuah a ngai a, chu chuan mi tichak thei tak thiltawnte min neihtîr a ni. Ka hriat chian deuh pakhat chu New York khawpuia Bronx-ah a ni a. Tlai khat chu, unaupa pakhat nên a hmaa Vênnainsâng leh Awake! lo la tawh nu pakhat chu kan va tlawh a. Inhmêlhriattîrna kan nei a, chumi zawhah, “Vawiin tlai hian Bible aṭanga mi tichak thei thute zir tûrin mite kan ṭanpui a,” tiin kan sawi a. Ani chuan, “Bible chungchâng a nih chuan lo lût rawh u,” a ti a. Pathian Ram leh khawvêl thar lo thleng tûr chungchângah Bible châng eng emaw zât chhiarin kan sawiho va. Chu chuan a rilru a khawih hle a. Chuvângin, a chawlhkâr lehah chuan a ṭhian eng emaw zâtte chu lo tel ve tûrin a sawm hial a. A hnuah, a pasal nên Jehova rawngbâwltu rinawm tak an rawn ni ta a ni.

Nupui neih chu ka duh a. Kum 10 hnuah, ka milpui tak unaunu chu ka tawng ve ta a. Engin nge nupui ṭha tak zawng hmu tûra min ṭanpui? ‘Ka nupui nên kan inneih hnuah eng nge tih ka duh?’ tiin Jehova hnênah ṭawngṭai chungin ka ngaihtuah a ni.

Kum 1953-a Yankee Stadium-a neih inkhâwmpuiah, unaunu Mary Aniol-i chu ka tawng a. Mary-i leh Jetha-i chu Gilead class vawi hnihna kal dûnin missionary an lo thawk dûn tawh a ni. Mary-i chuan Caribbean thliarkâra missionary anga rawng a bâwlna chungchângte leh chûng kum chhûng zawnga Bible zirna a neihpui dânte chu phûr takin min hrilh a. Kan inhriat chian chhoh zêl chuan thlarau lam thiltum inang kan nei tih kan hre ta a. Kan inhmangaihna chu a ṭhang chho zêl a, kum 1955, April-ah chuan kan innei ta a ni. Kawng tam takin, Mary-i chuan Jehova thilpêk leh entawn tlâk tak a nihzia a târ lang a. Eng chanvo pawh ni se, lâwm takin a dawng a. A thawk rim a, mi dangte chungah ngaihsakna dik tak a lantîr a. Chu bâkah, Lalram chu a nunah a dah hmasa ber reng a ni. (Mt. 6:33) Kum thum chhûng bial kan hna kan thawk a; chumi hnu, kum 1958-ah kan nupain Bethel-a rawngbâwl tûra sâwm kan ni.

Mary-i hnên aṭangin thil tam tak ka zir a. Entîr nân, kan inneih tirh chuan, Bible châng 15 vêl tal vawi khata chhiar dûn tûrin thu tlûkna kan siam a. Tu emaw zâwkin section pakhat kan chhiar zawhah, chûng Bible chângte kan nunpui theih dân tûrte chu kan sawi dûn a. Mary-i chuan Gilead-a a thil zirte leh missionary anga rawng a bâwlnaa a thiltawnte chu min hrilh fo ṭhîn a. Chûng kan sawihonate chuan thil hriatthiamna nei tûra min ṭanpui bâkah, thusawi kawngah leh unaunute mi mal taka fuihna ka pêkna kawngah hmasâwn tûrin min ṭanpui bawk.—Thuf. 25:11.

Ka hmangaih tak Mary-i chuan kum 2013 khân min boralsan a. Khawvêl thara hmuh hlân ka nghâk hlel tawh lutuk! Chumi hun a lo thlen hma chuan, ka thinlung zawng zawngin Jehova chu rinchhan a, a chungchâng zir zawm zêl ka tum nghet tlat a ni. (Thuf. 3:5, 6) Jehova mite’n khawvêl thara thil an tih tûrte ngaihtuahna chuan thlamuanna leh hlimna min pe a. Chutah chuan Zirtîrtu Ropui Ber hnên aṭanga thil tharte zir leh a chungchâng zirte pawh a tel ngei ang! Ni e, tûn thlenga Pathian Jehova min zirtîrna zawng zawng leh ka chunga ngilneihna nasa tak a lantîr avângin lâwmthu ka sawi sêng lo.