1. Bible hun laia mite tân chhang chu eng anga pawimawh nge ni?

 CHHANG chu Bible hun laia mi tam takte’n chaw atâna an rin ber a ni a. (Gen. 14:18; Lk. 4:4) Chuvângin, a châng chuan Bible-ah hian “chhang” tih thu mal chu chaw eng ang chi pawh sawi nâna hman a ni ṭhîn. (Mt. 6:11) Chhang chu Isua thil mak tih langsâr tak pahnihah a tel ve ve bawk a. (Mt. 16:9, 10) Chuta pakhat zâwk chungchâng chu Johana bung 6-naah kan hmu a ni. Chumi chungchâng chu kan en nawn rualin tûn laia kan nunpui theih zir tûrte kan hmu ang.

2. Eng hunah nge mipui sâng tam tak chuan ei tûr an mamawh?

² Tirhkohte thu an hrilh zawha an lo haw chuan, an chawlh hahdam theih nân Isua’n lawngin Galili dîl râl lehlamah a hruai a. (Mk. 6:7, 30-32; Lk. 9:10) Bethsaida khuaa hmun reh tak pakhat chu an va thleng a. A hnu lawkah mipui sâng tam tak pawh an lo pung khâwm a. Mahse, Isua’n anni chu a hnar lo. Ngilnei taka lo dawngsawngin Pathian Ram chungchâng a hrilh a, dam lote a tidam a ni. Khua a lo tlai chuan, zirtîrte chuan mipui zawng zawngte’n ei tûr an neih theih dân tûr chu an ngaihtuah a. Mi ṭhenkhat chuan ei tûr tlêm azâwng an neih a rinawm. Mahse, a tam zâwkte erawh chuan an ngaihtuah chawp a ngai pawh a ni thei a ni. (Mt. 14:15; Joh. 6:4, 5) A nih chuan, Isua’n eng nge a tih tâk ang?

ISUA’N MAK TAKIN CHHANG A TIPUNG

3. Isua’n a tirhkohte chu mipuite tân eng ti tûrin nge a hrilh? (A kâwma milem en bawk rawh.)

³ Isua’n a tirhkohte hnênah: “An kal a ngai lo ve, nangmahni’n ei tûr pe rawh u,” tiin a hrilh a. (Mt. 14:16, NWT)  Patling ringawt pawh 5,000 lai niin hmeichhia leh naupang chhiar telin ei tûr mamawh zât chu mi 15,000 vêl lai an nih a rinawm a. Chuvângin, chutianga tih chu thil theih loh angin a lang a ni. (Mt. 14:21) Andria chuan: “Hetah hian mipa naupang pakhat, barli chhangpêr panga leh nghate pahnih nei a awm a. Nimahsela, hêng mi zozai tân hian eng tham nge ni ang?” a ti a. (Joh. 6:9, NWT) Barli chhangpêr chu mi rethei leh mi nâwlpuite ei ṭhin a ni a, nghatê chu chi nêna hmeh a, rêp ro a nih a rinawm. Mahse, mipa naupang neih, chûng chhangpêrte leh nghatête chu mipui tam tak hrai nân chuan a tâwk lo ngei ang.

4. Johana 6:11-13 aṭangin eng nge kan zir theih? (Milem en bawk rawh.)

⁴ Isua’n mipuite chunga ngilneihna lantîr a duh avângin phûl chungah a pâwl pâwla ṭhu tûrin a hrilh a. (Mk. 6:39, 40; Johana 6:11-13 chhiar rawh.) Isua’n chhang leh sangha avânga a Pa hnêna lâwmthu a sawi thu kan chhiar a ni. Ei tûr min petu Pathian hnêna chutianga lâwmthu sawi chu a inâwm hle. Khawi hmunah pawh awm ila, Isua entawn a, chaw kan ei dâwn apianga ṭawngṭai hmasa tûra hriat nawntîrna ṭha tak a va ni êm! Tichuan, Isua’n ei tûrte chu a semtîr a, mipuite chuan an ei a, an puar ta hlawm a. An ei bâng nawite pawh a awm a, chûngte chu Isua’n paihtîr mai lovin a hnua an ei atân a lâk khâwmtîr a. Kan thil neihte fing thiam taka hman chungchângah Isua’n kan tân entawn tûr ṭha tak a siam a ni. Nu leh pa in nih chuan, engvângin nge chumi chungchâng chu in fate zirpuiin, ṭawngṭaina, khualchhâwn thiamna leh, thilphalna chungchânga kan zir theihte chu in sawipui loh vang?

5. Chumi nîa Isua thiltih chu mipuite’n engtin nge an dawnsawn a, Isua’n engtin nge a chhân lêt?

 ⁵ Isua zirtîr dân leh a thil mak tihte chu mite chuan mak an ti hle a. Pathianin zâwlnei danglam bîk a la ruat tûr thu Mosia sawite an hriat avângin, ‘Isua hi a ni thei mai ang em?’ tiin an ngaihtuah mai thei. (Deut. 18:15-18) Chutiang chu ni se la chuan, Isua chu Israel mi zawng zawngte châwm thei, rorêltu ṭha tak ni tûr angin an ngai ngei ang. Chuvângin, mipuite chuan “[Isua chu] mana lala siam” an tum ta a. (Joh. 6:14, 15, NWT) Chu chu Isua’n remti se chuan, Rom awpna hnuaia awm Judate politics-ah inhnamhnawihna a nei ngei ang. Chutiang chuan a ti em? Ti lo. Isua chu ‘tlângah amah chauhvin a kal hrang’ tih kan chhiar a ni. Mi dangte’n tih luih an tum chung pawhin politics thilah a inhnamhnawih lo. Kan tân zir tûr ṭha tak a va ni êm!

6. Engtin nge Isua entawn tûr siam chu zui kan duh tih kan lantîr theih? (Milem en bawk rawh.)

⁶ Mite chuan thil mak tia chhang tipung tûr te, dam lo tidam tûr te leh, an lal emaw, an rorêltu emaw ni tûrtein min ti lo ngei ang. Mahse, dinhmun ṭha zâwk thlen theitu tûr nia an ngaihte chu vote tûrin emaw, thlâwp tûrin emaw min nawr pawh a ni thei. Amaherawhchu, Isua entawn tûr siam chu a chiang hle. Ani chuan politics thila inhnamhnawih a duh lo va: “Ka Lalram chu he khawvêla mi hi a ni lo,” tiin a sawi hial zâwk a ni. (Joh. 17:14;  18:36, NWT) Tûn laia Kristiante pawhin Isua ngaihtuah dân leh thiltih dânte chu kan entawn a ngai a. A Lalram chu kan thlâwpin mite hnênah kan hriattîr a, lo thleng tûrin kan ṭawngṭai bawk a ni. (Mt. 6:10) Tûnah chuan Isua’n thil mak tia chhang a tihpunna chungchâng kha ngaihtuah lêt lehin, chuta ṭanga kan zir theih thil dangte i lo ngaihtuah ang u.

“CHHANGPER HMANGA A THIL MAK TIH AWMZIA”

7. Isua’n eng nge a tih a, tirhkohte’n engtin nge an chhân lêt? (Joh. 6:16-20)

⁷ Isua’n mipuite a hrai hnuah, a tirhkohte chu lawnga Kapernaum khaw lama lêttîrin mipuite’n lala siam an tumna a pumpelh theih nân, tlângah amah chauhvin a kal hrang ta a. (Johana 6:16-20 chhiar rawh.) Tirhkohte lawnga an chuan lai chuan thli na tak lo tlehin, chu chuan tuifâwn nasa tak a siam a. Tichuan, Isua chuan tui chunga kalin, an lam a rawn pan a. Petera pawh tui chunga kal ve tûr chuan a ti a. (Mt. 14:22-31) Lawnga Isua a chuan veleh, thlî chu a bâng ta nghâl a. Zirtîrte chuan mak an tih êm avângin: “Pathian Fapa i lo nih ngei hi,” an ti a. (Mt. 14:33) Chuti chung chuan, tûna Isua thil mak tih an hmuh leh a hmaa mipuite hnêna a thil mak tih inkûngkaihna chu an la hre thiam chuang lo. Marka chuan chumi chungchâng chu chipchiar lehzualin heti hian a ziak a ni: “[Tirhkohte chuan] mak an ti ta hle mai a, chhangpêr hmanga a thil mak tih awmzia kha an la hre thiam si lo, an thinlungah hriatthiamna an la neih loh avângin,” tiin. (Mk. 6:50-52, NWT) Ni e, Jehova’n Isua hnêna thil mak tih theihna a pêk nasatzia chu zirtîrte chuan an hre thiam lo va. Chumi hnu lawkah, Isua chuan chhangpêr hmanga a thil mak tih chu sawi chhuakin, chuta ṭanga kan zir theihte chu a sawi a ni.

8-9. Engvângin nge mipuite chuan Isua an zawn? (Joh. 6:26, 27)

⁸ Isua hrai mipuite chuan an tisa lam mamawhte leh duh zâwngte phuhrûk chauh an ngaihtuah a ni. Engtin nge? A tûkah Isua leh a tirhkohte chu an awm tawh lo tih an hria a. Tichuan, Tiberia aṭanga lo thleng lawngahte chuangin, Isua zawng tûrin Kapernaum lam an pan ta a ni. (Joh. 6:22-24) Chutianga an tih chhan ber chu Pathian Ram chungchâng hriat belh an duh vâng a ni em? Ni lo. An tisa lam mamawhte phuhrûk an duh vâng a ni ber a ni. Chu chu engtin nge kan hriat?

⁹ Mipuite’n Kapernaum khaw bula Isua an va hmuh laia thilthleng hi lo ngaihtuah ta ila. An ngaih pawimawh ber chu an tisa lam mamawhte phuhrûk a nih thu Isua’n tlang takin a sawi a. Mipuite chuan ‘chhangpêr chu puar takin ei’ mah se, chu chhangpêr chu “chaw chhe thei” a nih thu a sawi a ni. Chuvângin, mipuite chu “chatuan nun neih theihna chaw” zawng zâwk tûrin a fuih a. (Johana 6:26, 27 chhiar rawh.) Chu chaw chu mite hnêna a Pain a pêk tûr thu a sawi a ni. Chatuan nun neih theihna chaw a awm tih an hriat chuan mipuite chuan mak an ti hle ngei ang! Chu chu eng chaw nge ni thei ang a, Isua thusawi ngaithlatute chuan engtin nge an dawn theih ang?

10. Juda mite hriat ngai “Pathian hna” chu eng nge ni?

¹⁰ Chûng Juda mite chuan, chu chaw chu an dawn theih nân thil eng emaw an tih a ngai niin an hre ngei ang a. Mosia dânin a sawi an ‘tih ngaite’ chu an ngaihtuah mai thei. Mahse, Isua’n an hnênah: “Pathian hna chu hei hi a ni, a mi tirha chunga rinna in lantîr hi,” tiin a sawi a ni. (Joh. 6:28, 29, NWT) ‘Chatuana nunna nei’ tûr chuan Pathian aiawhtu  chunga rinna lantîr a ngai a. Chu chu Isua’n a hmain a lo sawi tawh a. (Joh. 3:16-18, 36) A hnuah chatuana nunna kan neih theih dân tûr chu a sawi belh leh bawk a ni.—Joh. 17:3.

11. Engtin nge Juda mite chuan tisa lam chaw dawn chauh an ngaihtuah tih an târ lan? (Sâm 78:24, 25)

¹¹ Chûng Juda mite chuan Isua zirtîr “Pathian hna” thar chungchâng chu an pawm lo va. Isua hnênah: “Kan hmuha kan rin theih nân che eng thil mak nge i tih ang?” tiin an zâwt a. (Joh. 6:30, NWT) Chu bâkah, Mosia hun laia an pi leh pute khân nî tin chaw atân manna an dawn thu an sawi a ni. (Neh. 9:15; Sâm 78:24, 25 chhiar rawh.) Chuvângin, chaw tak tak dawn chauh an ngaihtuah tih a chiang hle. Chu bâkah, nunna pe thei vâna mi manna anga sawi theih, “vâna chhang dik tak” chungchâng Isua’n a sawi khân, hre thiam tûra zawh fiah an tum lo. (Joh. 6:32) An tisa lam mamawhte chauh an ngaihtuah avângin, Isua’n an hnêna zirtîr a tum thlarau lam thutakte chu an hnâwl a ni. Heta ṭang hian eng nge kan zir theih?

KAN NGAIH PAWIMAWH BER

12. Engtin nge Isua’n kan nuna kan dah pawimawh ber tûr chu a târ lan?

¹² Johana bung 6-na aṭanga kan zir tûr pawimawh tak chu hei hi a ni: kan thlarau lam mamawhte chu kan ngai pawimawh ber tûr a ni tih hi. Isua’n Setana thlêmna a hnâwl khân chumi chungchâng chu chiang takin a târ lang tih hre reng ang che. (Mt. 4:3, 4) Chu bâkah, Tlâng Chunga Thusawiah kan thlarau lam mamawh ngaihven a pawimawhzia a sawi uar bawk a ni. (Mt. 5:3) Chuvângin, heti hian kan inzâwt thei a ni, ‘Ka nun dân hian ka tisa lam duh zâwngte phuhrûk aiin, ka thlarau lam mamawhte phuhrûk ka dah pawimawh zâwk tih a târ lang em?’ tiin.

13. (a) Engvângin nge ei leh in ngainat chu thil pângngai tak a nih? (b) Eng vaukhânna nge kan zawm ngai? (1 Korinth 10:6, 7, 11)

¹³ Kan tisa lam mamawhte atâna ṭawngṭai leh chûngte hlimpui chu thil pângngai tak a ni a. (Lk. 11:3) “Ei leh in” atâna thawhrimna chuan hlimna min pe a, chu chu “Pathian kuta mi” a ni. (Thur. 2:24; 8:15; Jak. 1:17) Chutih rualin, tisa lam thilte chu kan dah pawimawh ber tûr a ni lo. Chu chu Kristiante hnêna tirhkoh Paula lehkhathawn aṭangin kan hre thei a ni. Sinai Tlâng bula thilthlengte pawh tiamin, tûn hmaa Israel mite chunga thilthlengte chu sawi langin, ‘[Israel mite’n] thil sual tih an châk anga châk ve lo tûrin’ a vaukhân a ni. (1 Korinth 10:6, 7, 11 chhiar rawh.) Jehova chuan chûng Israel mite chu thil mak tihna hmangin ei tûr a pe a; mahse, an duhâm avângin chûngte chu an tân ‘thil sualah’ a lo chang ta a ni. (Num. 11:4-6, 31-34) Chu bâkah, rangkachak bâwng no lem an biak lai khân, Jehova thuawih aiin ei leh in leh intihhlimna an ngaih pawimawh zâwkzia an lantîr a ni. (Ex. 32:4-6) Paula’n chûng thilthlengte hmang chuan C.E. 70-a Juda kalhmang tâwp dâwn hnaiha nung Kristiante chu a vaukhân a. Keini pawh khawvêl tâwpna a hnaih tawh êm avângin, Paula vaukhânna chu fîmkhur taka kan zawm a ngai a ni.

14. Ei leh in chungchângah khawvêl tharah eng nge kan beisei theih?

¹⁴ Isua’n ‘vawiina kan ei khawp chaw’ dîl tûra min hrilh khân Pathian duh zâwng chu ‘vâna tih a nih anga leiah pawh’ tih a nih theih nâna dîl tûrin min zirtîr bawk a ni. (Mt. 6:9-11) Chutih hunah chuan khawvêl chu eng ang nge ni ang? Leia thleng tûra Pathianin a duhte zîngah chuan, ei leh in tûr ṭha a tel tih Bible-in a târ lang a. Isaia 25:6-8 nêna inmilin, Jehova Lalram hnuaiah chuan ei leh in tûr  ṭha tam tak a awm dâwn a ni. Chumi chungchâng chu Sâm 72:16 chuan: “Leiah, tlâng chungahte hian buh tam tak a awm ang,” tiin a sawi lâwk a. I ei leh in duh zâwngte siam, a nih loh leh i la ei ngai lohte siam chu i châk em? Grep huante siam a, a rah tui tak tak ei chu i châk ngei bawk ang. (Is. 65:21, 22) Chutiang nun nuam tak chu khawvêla mi zawng zawngte’n an chên dâwn a ni.

15. Thawhlehna lo awm tûrah eng zirtîrna nge awm ang? (Johana 6:35)

¹⁵ Johana 6:35 chhiar rawh. Isua pêk chhang leh sangha eitute chuan eng nge an beisei theih? Rinna lantîrtute zîngah an tel lo a nih pawhin, thawhlehna lo awm tûrah chuan an zînga ṭhenkhat chu i hmu mai thei a ni. (Joh. 5:28, 29) Chûng mite chuan: “Kei hi nunna chhang chu ka ni. Tu pawh ka hnêna lo kal apiang chu, a rilṭâm leh tawh ngai lo vang,” tia Isua thusawi awmzia chu an zir a ngai ang a. Chu bâkah, anni chuan Isua tlanna inthawina, an tâna a nun a hlanna chu an rin a ngai bawk ang. Chutih hunah chuan tho lehte leh naupang lo la piang tûrte tân thlarau lam zirtîrna buatsaih a ni ang. Chumi zirtîrnaa tel ve chu a va hlimawm dâwn êm! Chu chu chhang tak tak ei aiin a hlimawm zâwk ngei ang. Ni e, thlarau lam thilte chu ngaih pawimawh ber a ni dâwn a ni.

16. Eng nge a dawta thuziakah kan sawiho vang?

¹⁶ Johana bung 6-naa thu ṭhenkhat kan sawiho tawh a; mahse, Isua’n “chatuana nunna” chungchângah chu aia tam chu zirtîr tûr a nei a ni. A thu ngaithlatu Juda mite chuan chûng a zirtîrnate chu ṭha taka an ngaihthlâk a ngai a. Keini pawhin chutianga kan tih chu a ngai a ni. A dawta thuziakah Johana bung 6-naa thu dangte kan sawiho leh ang.