A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Diabola A Awm Em?

Diabola A Awm Em?

Diabola A Awm Em?

“Hman lai Kristian Kohhran chanchinah chuan diabola, Beelzebula emaw, sual lalpa Setana emaw chu tûn laia mi tlêm têin ‘Pathian’ chu mi tak tak leh thiltithei taka an ngaih angin, awm tak tak leh thiltithei taka ngaih a ni ṭhîn a; Judate leh Kristian hmasate chuan an chhehvêla suahsualna an hmuhte aṭangin diabola lem chu ramsa leh mihring inthlahpawlh hmêl râpthlâk tak pu angin an siam chhuak a. Chu mi hnuah Kristiante chuan diabola chu chhuichhuah theih thil awm tak tak a ni lo tih an pawm a, a rûkin an hnâwl leh ta a ni.”​—⁠“All in the Mind​—A Farewell to God,” by Ludovic Kennedy.

THU ziaktu leh chanchin puangtu Ludovic Kennedy-a sawi angin, Kristianna rama tumahin kum zabi tam tak chhûng chu Diobola a awm tak zet tih an ringhlel ngai lo. Chuti ahnêkin, engemaw châng phei chuan Kristiante chu “Setana leh a ramhuaite thiltihtheihnain a man” châng a awm zâwk a ni tih Professor Norman Cohn-a chuan a sawi. (Europe’s Inner Demons) Hêng ramhuai mana awmte hi lo neitu mâwl tak takte leh lehkha thiam lote mai an ni lo. Entîr nân, Diabola chu sualna leh serh leh sâng tenawm tak takte chunga rorêl tûrin ramsa angah a inchantîr tih rinna chu “lehkha thiam lo mi tam zâwkte thawnthu aṭanga lo chhuak a ni lo va; khawvêl ngaih pawha mi fing takte hnên aṭanga lo chhuak a ni zâwk,” tiin Professor Cohn-a chuan a sawi bawk. Lehkha thiam sakhaw hruaitute tiamin, he “mi fing takte” chu kum zabi 15-na aṭanga 17-na thlenga Europe khawmuala dawithiamte tihmangna beihpui thlâknaah mawhphurtu an ni: chutih lai chuan kohhran leh sawrkâr hotute’n dâwithiama puh mi 50,000 vêl chu an nghaisain, an that a ni.

Chutiang thil râpthlâk takte avângin, mi tam tak chuan Diabola chungchânga an ngaihruat thute leh rin thute an hnâwl hi thil mak a ni lo. Kum 1726 daih pawh khân, Daniel Defoe-a chuan mite’n Diabola chu ramsa hlauhawm tak, “bâk thla ang nei, ki nei, kephah kâk, mei sei tak nei, lei kak, leh chutiang ang pianhmang râpthlâk tak nei” nia an ring chu a lo nuihzat hle a ni. Chutiang ngaih dânte chu “diabola lan dân phuahchawptu leh chûng phuahchawpte tilârtute,” siam a ni a, “mahni siamchawp diabola hmanga hriatna nei lo khawvêl bum,” tute “ngaihruatna ho tak” niin a sawi.

Chu chu i thlîr dân a ni ve em? “Diabola chu miin ama sualna avânga a siam chhuah a ni tak zet” an tih chu i pawm em? He thu hi The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible tih lehkhabuah a chuang a, Kristiana inchhâl tam tak chuan chutiang chuan an ring a ni. Jeffrey Burton Russel-a chuan Kristianna ram Pathian thu thiamte chuan a tlângpui thuin “Diabola leh a ramhuaite chu thil awm tak tak a ni lo tiin an ngaihsak tawh lo,” a ti.

Amaherawhchu, mi ṭhenkhatte tân erawh chuan, Diabola chu a tak hle thung a. Mihringte chanchina thil sual râpthlâk tak tak awm ṭhînte phênah hian mihringte aia chungnung zâwk thlarau sual tak a awm an ring a ni. Russel-a chuan, “kum zabi sawmhnihnain a hrin thil râpthlâk tak takte hian Diabola awm rinna chu hun rei tak a liam hnuah a lo awmtîr leh a ni” a ti. Ziaktu Don Lewis-a sawi dânin, tûn laia lehkha zir sâng, “an thlahtu lehkha thiam lote” rinna leh hlauhna âtthlâk tak “nuihsawhtute” chu “hmuh theih loh thlarau sual a awm a ni tih ngaihtuahnain a hneh leh ta a ni.”​—⁠Religious Superstition Through the Ages.

A nih leh he mi chungchânga thu dik chu eng nge ni ta ang? Diabola chu rin thu mai a ni em? Nge, kum zabi 21-na pawha kan ngaih pawimawh tûr tunge maw a ni zâwk? (w01 9/1)

[Phêk 4-naa milem]

Gustave Doré siam heta lem angin, hmân lai rin dân chuan Diabola chu ramsa leh mihring inthlahpawlh hmêl râpthlâk tak pu a ni

[Milem Hawhtîrtu]

The Judecca​—Lucifer/The Doré Illustrations For Dante’s Divine Comedy/Dover Publications Inc.