A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Inthlei Hranna Awm Lohna Khawtlâng A Awm Thei Ang Em?

Inthlei Hranna Awm Lohna Khawtlâng A Awm Thei Ang Em?

Inthlei Hranna Awm Lohna Khawtlâng A Awm Thei Ang Em?

JOHN ADAMS, United States president pahnihna lo ni ta chu, Zalênna Puanchhuahna thuziaka hming ziaktu zînga mi a ni. Chutah chuan he thuziak mawi tak: “Mi zawng zawng chu intluktlâng veka siam an ni; he thutak hi a chiang hle tih kan ring,” tih hi a tel a ni. Amaherawhchu, John Adams ngei hian mi zawng zawng intluktlâng vek an nih chu a ringhlel deuh a ni ngei ang, heti hian a ziak a ni: “Rilru leh Taksa lama intluktlân lohna chu Pathian Engkimtitheia’n Mihring Nihphung a Siam laia a lo ruat vek tawh a ni a, ruahman dân leh rorêl dân engmahin a intluktlântîr thei lo,” tiin. Ani nêna inkalhin, British hmân lai chanchin chhui mi H. G. Wells-a chuan thil pathuma innghat, mi zawng zawng intluktlânna khawtlâng chu a lo suangtuah thei thung a ni. Chu thil pathumte chu: thianghlim leh bawlhhlawh kai lo sakhuana thuhmun khawvêl pui puia neih te, zirna thuhmun neih te, leh sipai rêng rêng awm loh te a ni.

Tûn thleng hian, Wells-a lo suangtuah intluktlânna khawtlâng chu a la awm rih lo va. Intluktlân ahnêkin, nihna azira inthlei hranna chu khawtlâng nihphung ber a la ni cheu zâwk a ni. Chutiang inthlei hranna chuan khawtlâng pum pui tân ṭhatna engemaw tal a thlen em? Thlen lo. Khawtlânga inthlei hranna chuan mi a ṭhen darh a, inîtsîkna te, inhuatna te, lungngaihna te, leh tha rum thawha thisen chhuahna te a awmtîr a ni. Tûn hmaa vun ngo inngaih chungnunna chuan Africa, Australia, leh North America-a vun ngo lote chungah hrehawmna nasa tak a thlen a—Van Diemen’s Land (tûna Tasmania) rama ram leilung luah hmasatute tihmang pumhlûmna a thlen hial a ni. Europe khawmuala Judate hnuai enna chu Khawvêl Indopui II-naa mihring insâmna hmahruaitu a ni. Nasa taka milianho hausakna leh mi hnuaihnung leh mi vântlângte beidawnna chu kum zabi 18-naa French Revolution leh kum zabi 20-naa Russia rama Bolshevik Revolution lo chhuah chhan a ni.

Hmân lai mi fing pakhat chuan: “Mi, mi dang chungah pawi khawpin a intilal ṭhîn,” tiin a lo ziak a. (Thuhriltu 8:⁠9) Chutianga mi dang chunga intilalte chu mi mal emaw, a huho emaw pawh ni se, a thusawi chu a dik a ni. Mi ṭhenkhat mi dang chunga an indah chungnun chuan, hrehawmna leh tawrhna chu ma thei lovin a lo thleng ngei ngei ṭhîn a ni.

Pathian Hmaah Mi zawng Zawng An Intluktlâng Vek

Mi ṭhenkhat chu mi dangho aiin an chungnung zâwk em? Pathian mitah chuan chungnung zâwk lo ve. Bible chuan: “Lei chung zawng zawnga awm tûrin bul hmun khat vekin hnam tin mi [Pathianin] a siam a,” a ti. (Tirhkohte 17:26) Chu bâkah, min Siamtu chu ‘hotute pawh duhsak bîk lo leh mi rethei aia mi hausa ngaihsak chuang lo a ni; an zain a kut chhuak an ni si a.’ (Joba 34:19) Mihring zawng zawng chu an inzawm vek a, Pathian hmaah intluktlâng vekin an piang a ni.

Tin, mi a thih hian, mi aia chungnung zâwk anga a inngaihna zawng zawng chu a bo vek a ni tih hre reng bawk ang che. Hmân lai Aigupta mite chuan chu chu an âwih lo va. Pharaoa a thih pawh khân, a dinhmun sâng tak chu chelh chhunzawm reng chunga a chen atân thil hlu tak takte chu a thlânah an dah ṭeuh a ni. A nih leh, chûng chu a chên rêng em? Chên lo ve. Tam tak chu thlân rawktute’n an ru bo va, an rûk bâng thil tam tak chu hmân lai thil hlui dahna hmunah hmuh theihin a awm a ni.

Mitthi a nih miau avângin, Pharaoa chuan thil hlu tak tak an dahte chu a hmang thei lo rêng rêng a ni. Thihnaah chuan mi chungnung zâwk leh hnuaihnung zâwk a awm thei lo va, hausa leh rethei pawh a awm thei hek lo. Bible chuan: “Mi fingte pawh an thi a, mi â leh mi mâwlte pawh an boral ve ve a, . . . Sa boral ṭhînte ang mai hi an ni e,” a ti. (Sâm 49: 10, 12) Lal kan ni emaw, chhiahhlawh kan ni emaw he thlarauva thâwk khum thu hi kan chungah a lo thleng a ni: “Mitthi erawh chuan engmah an hre lo va, lâwmman an nei tawh ngai lo . . . thlân i kalna tûrah chuan thiltih tûr emaw, remruat tûr emaw, hriatna emaw, finna emaw a awm si lo,” tih hi. — Thuhriltu 9:​5, 10.

Kan zain Pathian mithmuhah intluktlâng vekin kan piang a, thihnaah pawh intluktlâng vekin kan tâwp a ni. Chuti a nih chuan, kan dam chhûng rei lo te chhûnga mi dang aia indah chungnun zâwk chuan awmzia a va nei lo tak êm!

Inthlei Hranna Awm Lohna Khawtlâng—Engtin Nge?

A nih leh, mihringte zîngah khawtlânga nihna pawimawh tawh loh hun a lo thlen chu a beisei awm em? Beisei awm e. Kum 2000 vêl liam taa, he leia Isua a awm lai khân, chutiang khawtlâng lungphûm chu a lo phûm ṭan a. Isua chuan “tupawh a ring apiang an boral loh va, chatuana nunna an neih zâwk nân” a nunna chu tlanna inthawina atân a hlân a ni.—Johana 3:16.

Isua chuan a hnungzuitu tupawh chu a rinpuite laka an indah chungnun loh nân: “Nangni erawh chu ‘Rabbi’ tihin awm suh u; in zirtîrtu chu pakhat chauh a ni a, nangni zawng zawng chu unau in ni si a. Tin lei chungah hian tumah ‘Ka pa’ ti suh u; in Pa chu pakhat chauh a ni, vâna mi khi. ‘Hruaitute’ tihin awm hek suh u, in hruaitu chu pakhat chauh a ni, Krista chu. In zînga ropui ber chu in rawngbâwltuah a awm zâwk tûr a ni. Tupawh inngaihlu apiang an tlâwm ang,” tih a sawi a. (Matthaia 23: 8-12) Pathian mithmuhah chuan, Isua zirtîr dik takte chu rinnaah an intluktlâng vek a ni.

Kristian hmasate chu intluktlâng vekah an inngai em? Isua thu zirtîr hre thiamtute chu chutiang chuan an inngai a ni. Rinnaah intluktlâng vekin an inthlîr a, chu chu “unaupa,” tia inkovin an târ lang a ni. (Philemona 1, 7, 20) Tumah hi mi dang aia ṭha zâwka inngai tûrin fuih an ni lo. Entîr nân, Petera’n a lehkha thawn pahnihnaa inngaitlâwm taka a insawi dân hi ngaihtuah teh: “Simon Petera, Isua Krista bâwih leh tirhkoh chuan . . . rinna hlu tak kan chan ang chang vete hnênah,” tiin a ziak a ni. (2 Petera 1: 1) Petera chuan hmaichhan ngeia Isua zirtîrna a dawng a, tirhkoh a nih angin mawhphurhna dinhmun pawimawh tak a chelh bawk a ni. Chutichung pawh chuan, bâwih niah a inngai a, rinnaa chanvo neihna kawngah Kristian dangte nên an intluktlâng reng tih a pawm a ni.

Mi ṭhenkhat chuan Kristian hun hmaa Pathianin Israel hnam a vohbîkna chuan intluktlânna thu bul chu a kalh a ni an ti mai thei. (Exodus 19: 5, 6) Hei hi hnam intluktlân lohna a ni an ti mai thei; mahse, a ni lo. Abrahama thlah, Israel mite chuan Pathian nêna inlaichînna bîk an nei a, Pathian thu puanchhuah nâna hman an ni tih chu a dik ngei mai. (Rom 3: 1, 2) Mahse, a tum chu hnam dang aia chawisân a ni chuang lo. ‘Hnam tin malsâwmsaka an awm nân’ a ni zâwk. —Genesis 22:18; Galatia 3: 8.

A tâwpah chuan Israel mi tam tak chuan an thlahtu Abrahama rinna chu an entawn ta lo va. An rinawm lo va, Isua chu Messia angin an pawm duh ta lo va. Chuvângin, Pathianin anni chu a hnâwl ta a ni. (Matthaia 21:43) Nimahsela, hnam tin zînga thuhnuairawlhtute chuan a tiam malsâwmna chu an chân chuang lo. C.E. 33, Pentikost nîah Kristian kohhran chu a lo piang a. Chu thlarauva hriak thihho awmkhâwm, Kristian pâwl chu “Pathian Israelte” tia koh an ni a, kan sawi tâk malsâwmnate lo thlen famkimna tûr an lo ni ta a ni.​—Galatia 6:16.

Chu kohhran zînga mi ṭhenkhat chuan intluktlânna chungchângah zirtîr an mamawh a. Entîr nân, zirtîr Jakoba chuan Kristian mi retheite aia mi hausa ngaihsak zâwktute chu a zilh a ni. (Jakoba 2: 1-4) Chutianga thlei bîk neih chu thil dik a ni lo. Tirhkoh Paula chuan Jentail Kristiante chu Juda Kristiante aiin an hnuaihnung zâwk lo va, Kristian hmeichhiate chu mipate aiin an hnuaihnung zâwk lo tih a târ lang: “Krista Isua rin avângin Pathian fate in ni vek si a; in zînga Kristaa baptisma chang apiangte kha Krista chuan in inthuam tawh si a. Chutah chuan Juda mi a awm theih loh va, Grik mi pawh a awm theih hek loh, chutah chuan bâwih a awm theih loh va, bâwih lo pawh a awm theih hek loh, chutah chuan mipa leh hmeichhia pawh a awm theih loh; Krista Isuaah chuan in zain pumkhat in ni si a,” tiin. —Galatia 3: 26-28.

Tûn Laia Inthlei Hranna Nei Lote

Tûn laia Jehova Thuhretute chuan Pathian Lehkha Thu kaihhruainate mila nun an tum a. Nihna chuan Pathian mithmuhah awmzia a nei lo tih an hria a ni. Chuvângin, sakhaw hruaitu leh a mipuite ang zâwnga inṭhenna an nei lo va, vun rawng emaw, hausak dân emaw azirin an inthlei hrang bawk hek lo. An zînga ṭhenkhat chu hausa hle mah se, “dam chhûng ropuina lem te” chu rei lo te daih chauh a ni tih an hriat avângin an dah pawimawh lo a ni. (1 Johana 2: 15-17) An zain, Lei leh Vâna Lalber, Pathian Jehova chibai bûknaah an inthurual vek zâwk a ni.

An zînga mi tin chuan mi dangte hnêna Ram chanchin ṭha hrilh tûra mawhphurhna chu an dawng ṭheuh va. Isua angin, phurrit phurtute leh mi hnuaihnungte chu an in lama va lênglûtin, leh Pathian Thu zirtîrin an chawimawi a ni. Mi hnuaihnungte chuan mi ngaiha mi chungnungte nên rawng an bâwl ho va. An zîngah chuan nihna a pawimawh lo va, thlarau lam mizia hi a pawimawh zâwk a ni. Kum zabi pakhatna hun lai angin, rinnaa unau an ni vek mai a ni.

Intluktlânnaah Mi Chi Hrang Hrang A Awm Theih

Intluktlânna tih chu ang khat vek nihna a ni lo. Kristian inawpna pâwla a hmei a pa, a pui a pangte zîngah chuan hnam chi hrang hrang, ṭawng chi hrang hrang, ram chi hrang hranga mite, leh hausa leh retheite an awm a ni. A mi mal zâwngin, rilru lam leh taksa lam theihna chi hrang hrang an nei a. Mahse, chu an theihnate chuan a ṭhen chu a dah chungnungin, a dah hnuaihnung lo. Chutiang inan lohnate chuan chi hrang hrang duhawm tak a siam zâwk a ni. Chûng Kristiante chuan thiamna an neih apiang chu Pathian thilpêk a ni a, indah chungnun zâwkna tûr a ni lo tih an hre vek a ni.

Nihna azira inthlei hranna chu Pathian kaihhruaina zui lova, mahnia ro inrêlna rah chhuah a ni. Rei lo têah, Pathian Ram chuan he leia inawpna hi a chang ang a, mihringte siam chhuah nihna azira inthlei hranna hi a bo tawh ang; hun rei tak chhûng tawrhna awmtîr thil dang zawng zawngte nên lam hian. Tichuan, ‘thuhnuairawlhte chuan lei hi an luah’ tak tak tawh ang. (Sâm 37:11) Chungnung zâwk nia inngaih nachhan zawng zawng chu a bo vek tawh ang. Inthlei hranna chuan leilunga mihringte chu a ṭhen hrang tawh lo vang. (w02 1/1)

[Phêk 5-naa thu lâk chhuah]

Siamtu chu ‘hotute pawh duhsak bîk lo leh mi rethei aia mi hausa ngaihsak chuang lo a ni; an zain a kut chhuak an ni si a.’​—⁠Joba 34:⁠19.

[Phêk 6-naa milem]

Jehova Thuhretute chuan an vêngte an chawimawi

[Phêk 7-naa milem]

Kristian dikte zîngah chuan thlarau lam mizia hi a pawimawh ber