A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Pathian Nung Kaihhruaina Pawm Rawh

Pathian Nung Kaihhruaina Pawm Rawh

Pathian Nung Kaihhruaina Pawm Rawh

“Vân te, lei te, tuifinriat te, an chhûnga awm zawng zawng nêna siamtu Pathian nung hnênah chuan in lo pakaina tûrin.”​—⁠TIRHKOHTE 14:15.

1, 2. Engvângin nge Jehova “Pathian nung” anga hriat chu thil inâwm tak a nih?

PAULA chuan Barnaba nêna mi pakhat an tihdam hnuah, Lustra khuaa lo thlîrtute hnênah: “Keini pawh in nungchang ang pu mihring kan nih hi; hêng thil lawilote hi in hawisan a, vân te, lei te, tuifinriat te, an chhûnga awm zawng zawng nêna siamtu Pathian nung hnênah chuan in lo pakaina tûrin chanchin ṭha kan rawn thlen che u a nih hi,” a ti a.​—⁠Tirhkohte 14:15.

2 Jehova chu nunna nei lo milem mai a ni lo va, “Pathian nung” a va ni tak êm! (Jeremia 10:10; 1 Thessalonika 1:​9, 10) A nun mai bâkah, Jehova chu kan nunna Hnâr a ni bawk. “Amah ngei chu engkim hnêna nunnate, thâwknate leh thil zawng zawngte petu a ni.” (Tirhkohte 17:25) Ani chuan tûnah leh nakina nun hlim kan chen chu a duh a. Paula chuan Pathian chu “hriattîrna awm lovin a insiam lo, chutin thil a ti ṭha ṭhîn a, vân ata ruahte leh kum ṭhat kumte a pe che u a, in rilru ei tûr leh lâwmnain a tihkhah ṭhin che u kha,” tiin a sawi belh a ni.​—⁠Tirhkohte 14:17.

3. Engvângin nge Pathian pêk kaihhruaina chu kan rinchhan theih?

3 Pathianin kan nun a duhna chuan a kaihhruaina rinna tûr chhan min pe a. (Sâm 147:8; Matthaia 5:45) Ṭhenkhat erawh chuan Bible thupêkte an hriatthiam loh emaw, khirh lutuk anga a lan emaw avângin a kaihhruaina chu an pawm lo mai thei. Amaherawhchu, Jehova kaihhruaina rinchhan chu a finthlâk a ni. Entîr nân: Israel miin ruang khawih khapna dân kha a chhan hre lo mah se, a zawm chuan a hlâwkpui thei a ni. A pakhatnaah, a thuâwihna chuan Pathian nung a hnaihtîr a; a pahnihnaah, chu chuan natna pumpelh tûrin a ṭanpui a ni.​—⁠Leviticus 5:2; 11:24.

4, 5. (a) Kristian hun hmain, Jehova’n thisen chungchângah eng kaihhruaina nge a pêk? (b) Engtin nge thisen chungchânga Pathian kaihhruainaah Kristiante an tel tih kan hriat theih?

4 Chu chu thisen chungchânga Pathian kaihhruaina pêk nên pawh a inang a ni. Ani chuan Nova hnênah mihringte’n thisen an ei tûr a ni lo tih a hrilh a. Tichuan, Dânah chuan Pathianin thisen chu maichâmah chauh​—⁠sual ngaihdam nâna​—⁠hman phal a ni tih a puang a ni. Hêng kaihhruainate hmangin, Pathian chuan thisen hmanna tûr ropui ber​—⁠Isua tlanna hmanga nun chhanhimna​—⁠lungphûm chu a lo phûm a ni. (Hebrai 9:14) Ni e, Pathian kaihhruaina chuan kan nunna leh kan ṭhatna tûr a ngaihtuahzia a târ lang a ni. Genesis 9:4 thu chu sawiin, kum zabi 19-naa Bible lama mi thiam Adam Clarke-a chuan: “He [Nova hnêna] thupêk hi khawchhak lam Kristiante chuan fîmkhur takin an la zâwm a . . . Dân hnuaiah chuan thisen ei chu khap a ni a, khawvêl sualna atâna chhuah tûr thisen a entîr avângin; tin, Kristian ruahmanna hnuaiah lah ei tûr a ni hek lo, sual ngaihdam nâna chhuah tawh thisen ai a awh reng avângin,” tiin a ziak a ni.

5 He mi thiam hian Isuaa innghat chanchin ṭha bul pui ber a sawi a ni thei ang. Chutah chuan Pathianin kan tâna thi tûra a fapa a tirh te, chatuana nun kan neih theihna tûra a thisen a chhuah te a tel a ni. (Matthaia 20:28; Johana 3:16; Rom 5:​8, 9) Chu mi thiam thusawiah chuan, a hnua Krista hnung zuite hnêna thisen laka fihlîm tûra thupêk pawh a tel a ni.

6. Kristiante chu thisen chungchângah eng kaihhruainate nge pêk an nih a, engvâng nge?

6 Pathianin Israelte chu thupêk za têl a pe tih i hria a. Isua thih hnu chuan, a zirtîrte chuan chûng dân zawng zawngte chu an zawm tlat a ngai tawh lo a ni. (Rom 7:​4, 6; Kolossa 2:​13, 14, 17; Hebrai 8:​6, 13) Amaherawhchu, a hnuah chuan, an tih tûr bul ber​—⁠mipate serhtan chungchângah thu buai a lo chhuak a. Juda mi ni lote’n Krista thisen an hlâwkpui theih nân an serh tanin Dân hnuaiah an awm tih an lantîr a ngai em? C.E. 49-ah, Kristian governing body chuan chu thu buai chu a rem a ni. (Tirhkohte bung 15) Pathian thlarau ṭanpuina nên, tirhkohte leh upate chuan chu serhtan phûtna dân chu Dân thuthlung rualin a bâng tih thutâwp an siam a. Nimahsela, Pathian thil phût ṭhenkhat chuan Kristiante chu a la phuar reng a ni. Kohhrante hnêna a lehkha thawnah, governing body chuan: “Thlarau thianghlim leh keinin, hêng thu pawimawh lo hi chu, phurrit zual in chungah nghat lo ila a ṭha kan ti; milem biakna sa ei te, sa thisen ei te, sa rehhlum ei te, inngaih te bâng ula kan ti; hêng hi in bân [“inthiarfihlîm,” NW] chuan in tân a ṭha ang,” tiin an ziak a ni.​—⁠Tirhkohte 15:​28, 29.

7. Kristiante tân ‘thisen laka inthiarfihlîm’ chu engtiang khawpa pawimawh nge a nih?

7 Chiang takin, governing body ngaih chuan ‘thisen laka inthiarfihlîm’ chu mipat hmeichhiatna lama nungchang khaw lohna emaw, milem biakna emaw laka inthliarfihlîm nên a pawimawh dân a inang chiah a ni. Hei hian thisen khapna dân chu thil khûnkhân tak a ni tih a târ lang. Inchhîrna nei hauh lova mi lem biate emaw, mipat hmeichhiatna lama nungchang bawlhhlawhte emaw chuan “Pathian ram an luah” thei lo va; an “chan tûr chu . . . thih hnihna” a ni ang. (1 Korinth 6:​9, 10; Thu Puan 21:8; 22:15) A inan lohna hi lo chhinchhiah rawh: Nunna thisen thianghlimna chungchânga Pathian kaihhruaina ngaihsak lohna chuan chatuana thihna a thlen thei a. Isua inthawina hlutna lantîrna erawh chuan chatuana nunna a thlen thei thung a ni.

8. Kristian hmasate’n thisen chungchânga Pathian kaihhruaina an lâk thutakzia engin nge târ lang?

8 Kristian hmasate khân thisen chungchânga Pathian kaihhruaina chu engtin nge an hriatthiam a, engtin nge an zawm? Clarke-a thusawi hre chhuak rawh: “Kristian ruahmanna hnuaiah pawh ei tûr a ni lo, sual ngaihdam nâna chhuah tawh thisen ai a awh reng avângin,” tih chu. Kristian hmasate chuan he mi chungchâng hi an la urhsûn hle tih thilthleng chanchinte chuan a nemnghet a. Hmân laia ziaktu, Tertullian-a chuan: “Insualna chantuala dân bawhchhetute thisen thar lâm tak mai . . . an phûngzâwl natna tihdam nâna duhâm sahâla latute han ngaihtuah teh,” tiin a ziak a. Tin, ani chuan milem betute’n thisen an in laiin, Kristiante erawh chuan “ran thisen takngial pawh chaw atân an hmang lo . . . Kristiante fiah nân sa thithun han pe teh. I hriat ang ngeiin, an tân chuan chu chu thil thiang lo a ni,” a ti bawk. Ni e, thih hlauhawmah pawh Kristiante chuan thisen an ei duh lo va. Pathian kaihhruaina chu chuti khawp chuan an ngai pawimawh a ni.

9. Thisen laka inthiarfihlîmnaah chuan thisen a hlanga ei loh mai bâkah eng dang nge tel?

9 Ṭhenkhat chuan governing body-in Kristiante chu thisen a hlanga ei emaw, in emaw leh sa thisen chhuah loh ei emaw, thisen nêna inpawlh chaw emaw ei lo tûr an tihna mai angah an ngai thei a. Chutiang chu Nova hnêna Pathian thupêk awmzia dik tak chu a ni ngei mai. Tin, tirhkohte thupêk pawhin Kristiante chu thisen chhuah loh sa, ‘sa rehhlum’ ei lo tûrin a hrilh a ni. (Genesis 9:​3, 4; Tirhkohte 21:25) Amaherawhchu, Kristian hmasate chuan thil dang pawh a tel tih an hria a. A châng chuan thisen chu damdawi atâna ei a ni. Tertullian-a’n milem betu ṭhenkhat chuan phûngzâwl natna tihdam an tumna lamah thisen thar lâm an in ṭhîn tih a târ lang a. Tin, natna dangte tihdam nân emaw, hrisêlna tihhmasâwn nân emawa thisen hmanna dang pawh a awm thei bawk. Chuvângin, Kristiante tân chuan thisen pumpelhnaah “damdawi” atâna hman loh pawh a tel a ni. An nunna atâna hlauhthâwnawmah pawh thisen chungchânga an dinhmun chu an vuan nghet tlat a ni.

Thisen Damdawi Anga Hmanna

10. Eng kawng ṭhenkhatin nge damdawi atân thisen chu hman a nih?

10 Damdawi atâna thisen hman chu tûn laiah a lâr hle tawh a. Atîra thisen thun chu thisen hlang​—⁠a petu hnên aṭanga lâk chhuah a, chu chu dah khâwl a, damlo hnêna pêk a ni a, indonaa hlimpui tuar hnêna pêk a ni thei bawk. A hnuah chuan, thil zir mite chuan thisen chu a pêng bulpui angin an ṭhen hrang a. Chutiang pêng hrangte thunna hmangin, dâktawrte chuan thisen chu dam lo tam zâwkte hnênah an sem darh thei a, thisena tuihnâng chu hlim tuar hnênah leh thi mûr sen chu mi dang hnênah an pe thei a ni. Zir chîk zêlna chuan a pêng hrang pakhat, thisena tuihnâng ang chi pawh hi thil tam taka ṭhen hran theih a ni a, damlo tam lehzual hnêna pêk theih a ni ang tih a târ lang a. Thisen aṭanga pêng dang lâk chhuah theih chu an tum zêl a, a hman dân thar pawh a lo chhuak zêl a ni. Engtin nge Kristianin thisen pêng hmanna lo pung zêl chu a chhân lêt ang? Ani chuan thisen thun chu pumpelh a tum tlat a; mahse, a dâktawrin thisen pêng bulpui pakhat, thi mûr sen chu pawm tûrin a tur a ni thei. A nih loh leh, inenkawl nân thisen pêng aṭanga lâk chhuah lehchhâwngte hman a ngai a ni thei bawk. Thisen chu a thianghlim a, Krista thisenin awmze nei berin nun a chhanhim tih rilruaa vawng reng chungin, engtin nge Pathian chhiahhlawhin hêng thilahte thutâwp a siam ang?

11. Thisen chungchânga eng damdawi lam thu dik nge Thuhretute’n an zawm tlat?

11 Kum tam tak kalta khân, Jehova Thuhretute chuan an ṭanhmun chu an tichiang hle a. Entîr nân, The Journal of the American Medical Association hnênah chhuah atân thuziak pakhat an pe a ni (November 27, 1981; chu chu How Can Blood Save Your Life? phêk 29-31-ah chhuah nawn leh a ni). * Chu thuziak chu Genesis, Leviticus, leh Tirhkohte aṭanga lâk chhuah a ni a. Chu chuan: “Hêng Bible chângte hi damdawi lam ṭawngkama ziak ni lo mah se, Thuhretute chuan thisen hlang, RBCs [thi mûr sente] leh thisena tuihnâng, leh WBC [thi mûr vâr] leh thi mûr ban inthun khapna angin an thlîr a ni,” a ti. Kum 2001 Emergency Care textbook-a “Thisena Thil Inchawhpawlhte” tih hnuaia thuziak chuan: “Thisen chu pêng tam tak: thisena tuihnâng te, thi mûr sen leh thi mûr vârte, leh thi mûr ban-tea siam a ni,” tih a târ lang a. Chuvângin, damdawi lam thil nêna inmilin, Thuhretute chuan thisen chu a hlangin emaw, a pêng bul pui palite zînga pakhat khat emaw chu an inthun duh lo a ni.

12. (a) Thisen pêng bul puite aṭanga ṭhen hran chungchângah eng dinhmun nge târ lan a nih? (b) He mi chungchâng hrilhfiah belhna chu khawiah nge hmuh theih a nih?

12 Damdawi lam thuziak chuan heti hian a chhunzawm a: “Thuhretute sakhaw lam thil hriatthiamna chuan thisen [pêng hrang] protein chikhat albumin te, thisena tuihnânga awm immune globulins te, leh thisen natna damdawite chu a khap bur lo va; Thuhretu tinte chuan hêngte a pawm dâwn leh dâwn loh thutâwp an insiam tûr a ni. Kum 1918 aṭang tawhin, damdawia hman atân a them tam taka (thisen pêng bul pui palite aṭanga ṭhen hran a pêng te tak tê têa) ṭhen hran a ni a. Chuvângin, he mi chungchângah Vênnainsâng June 15, 2000 (English) “Chhiartute Zawhna” chuan chanchin ṭangkai tak a chhuah tawh a ni. Tûn laia chhiartu maktaduai tam takte hlâwkpui atân, a chhânna chu he magazine phêk 29-31-ah chhuah nawn leh a ni. Chu chuan chipchiar taka chhût dân a pe a; mahse, kum 1981-a thuziak chu a tlângpui thuin a thlâwp tih i hmu ang.

I Chhia leh Ṭha Hriatna Chanvo

13, 14. (a) Eng nge chhia leh ṭha hriatna chu ni a, engtin nge thisen chungchângah a inhnamhnawih? (b) Sa ei chungchângah eng kaihhruaina nge Pathianin Israelte a pêk a, eng zawhnate nge chhuak mai thei?

13 Chûng thute chuan thutlûkna siam dâwna chhia leh ṭha hriatna hman a phût a ni. Engvâng nge? Kristiante chu Pathian kaihhruaina zui a ngai tih chungchângah chuan an thu rual a; mahse, dinhmun ṭhenkhatah chuan mi mal thutlûkna siam a ngai a, chhia leh ṭha hriatna a tel a ngai a ni. Chhia leh ṭha hriatna chu pianpui thil chhûta thutlûkna siam theihna a ni a, nungchang lam thilah a ni fo. (Rom 2:​13-16) Mahse, chhia leh ṭha hriatna chu a inang lo tih i hria a ni. * Bible chuan ṭhenkhat ‘chhia leh ṭha hriatna chu a chak lo’ tih a târ lang a; chu chuan, mi dangte chhia leh ṭha hriatna chu a chak tih a kâwk a ni. (1 Korinth 8:12) Kristiante chu Pathian duhzâwng an zirna kawngah te, a ngaihtuahna hriatna kawngah te, leh chûng chu thutlûkna siam huna hmanna kawngah te hma an sâwn dân a inang lo thluah a ni. Chu chu Judate leh sa ei chungchâng nên kan tehkhin thei ang.

14 Pathian thu zâwmtu chuan sa thisen chhuah loh chu a ei lo vang tih Bible chuan a sawi chiang a. Chu chu pawimawh tak a ni, Israel sipaite’n mangan thila sa thisen chhuah loh an ei khân, sual nasa tak an ti a ni. (Deuteronomy 12:​15, 16; 1 Samuela 14:​31-35) Amaherawhchu, hêng zawhnate a chhuak thei a ni. Israel miin berâm a talhin, engtianga rangin nge a thisen a chhuahtîr ang? Ran hrawk chu a thisen chhuah nân a zai a ngai em? Berâm chu a hnung lam ke aṭanga khai a ngai kher em? Engtia rei nge a khai ngai? Bâwngpui thisen chu engtin nge a chhuahtîr ang? Thisen chhuahtîr hnuah pawh, ṭhenkhat chu a saah a la awm thei a. Chutiang sa chu a ei thei ang em? Tuin nge thutâwp siam dâwn?

15. Engtin nge Juda ṭhenkhatin sa ei chungchâng an chhân lêt a; mahse, Pathian kaihhruaina chu eng nge ni?

15 Juda ruh takin chûng buainate chu tâwk ta angah han chan la. Ani chuan ran chu mi lem biak nâna hman tawh a nih a rin avânga a sa ei a pumpelh ang bawkin, Juda mi dang chuan dâwr hmuna sa zawrh rêng rêng pumpelh chu a him ber niin a hre mai thei. Juda mi dangte erawh chuan thisen chhuahtîr dân phung engemaw bîk hmanga thisen chhuahtîr sa chauh an ei mai thei a ni. * (Matthaia 23:​23, 24) Hêng zawng zawng hi eng nge i ngaih ve dân? Chu bâkah, Pathianin a chunga kan sawi tâk anga tih a phût kher loh avângin, Judate tân thutlûkna siam nâna Juda sakhaw dân zirtîrtu pâwl hnênah zâwhna tam tak thawn chu a âwm ang em? Juda sakhuaah chu chîn dân chu hman ni mah se, Jehova’n amah betu dikte chu thisen chungchângah chutiang thutlûkna zawng tûra a kawhhmuh loh avângin kan lâwm thei a ni. Pathian chuan sa thiang talh dân leh an thisen chhuahtîr dân chungchângah a tlângpuia kaihhruaina a pe a; mahse, chu aia chipchiarin a pe lo.​—⁠Johana 8:32.

16. Engvângin nge Kristiante chuan thisen pêng bul pui aṭanga ṭhen hran te tak tê tête telna damdawi inchiu pawm chungchângah thlîr dân inang lo an neih?

16 Paragraph 11 leh 12-naa târ lan tawh angin, Jehova Thuhretute chuan thisen hlang emaw, pêng bul pui palite​—⁠thisena tuihnâng, thi mûr sen, thi mûr vâr, leh thi mûr ban emawte chu an inthun duh lo va. Thisen pêng bul puite aṭanga ṭhen hran thil te tak tête; chûng natna do nân emaw, rûl tûr do nân emawa hman natna hrik dotu telna taksa tui chi khat, serum-te chu engtin nge ni ang? (Phêk 31, paragraph 1-na en rawh) Ṭhenkhat chuan chûng ṭhen hran tê tak tê tête chu thisen a ni tawh lo va, chuvângin, ‘thisen ei lo’ tûra thupêkin a huam tel lo an ti a. (Tirhkohte 15:29; 21:25; phêk 31, paragraph 4) Chu chu anmahni mawhphurhna tûr a ni a. Mi dangte chhia leh ṭha hriatna erawh chuan (ran emaw, mihring emaw) thisen a ṭanga lâk chhuak engpawh chu hnâwl tûrin a chêttîr a ni; a pêng bul pui pakhat chauh aṭanga ṭhen hran te tak tê tête pawh ni se. * Mi dang lehte chuan natna do nân emaw, rûl tûr do nân emaw thisena tuihnâng, protein inthun chu pawm mah se, a dang ṭhen hran te tak tê tête chu an hnâwl mai thei thung a. Chu bâkah, thisen pêng bul pui palite zînga pakhat khat aṭanga siamchhuah damdawi ṭhenkhat chu a pêng bul puite ang chiahin mihring taksaah nunna châwmtu angin hna a thawk a, chu chu Kristian tam zâwk chuan sawisêl kai niin an hre thei a ni.

17. (a) Engtin nge kan chhia leh ṭha hriatna chu thisen aṭanga ṭhen hran te tak tê tête chungchânga zawhnate hmachhawn nân ṭanpuitu a nih theih? (b) Engvângin nge he mi chungchânga thutlûkna siam chu ngaih pawimawh êm êm tûr a nih?

17 Bible sawi chhia leh ṭha hriatna chu chutiang lama thutlûkna kan siam dâwnin a ṭangkhai hle a. A rahbi hmasa ber chu Pathian Lehkha Thu-in a sawite hriat a, chu mi hmanga i chhia leh ṭha hriatna sâwizawi tum tlat chu a ni. Chu chuan thutlûkna mi dangte siamtîr aiin, Pathian kaihhruaina nêna inmila siam tûrin a thuam ang che. (Sâm 25:​4, 5) Thisen aṭanga siam damdawite pawm chungchângah ṭhenkhat chuan, ‘Hei hi chhia leh ṭha hriatnaah a innghat a, thil pawimawh a ni lêm lo,’ tiin an ngaihtuah a. Chu chu chhût dân dik lo a ni. Chhia leh ṭha hriatnaa a innghah avâng maiin a pawimawh lo tihna a ni hauh lo. Thil pawimawh tak a ni thei a ni. A chhan pakhat chu kan chhia leh ṭha hriatna nêna inang lo nei mi dangte a nghawng theih vâng a ni a. Chutiang a nih theihzia chu Paula’n milem biak nâna hlan, a hnua dâwra zawrh leh ni thei sa ei chungchânga kaihhruaina a pêk aṭangin kan hre thei a ni. Kristian chuan ‘chhia leh ṭha hriatna chak lo tak hliamtu’ nih loh chu a tum tûr a ni a. Mi dangte a tihtlûk chuan, a ‘unau a thih ai Kristan a thihsaka chu a tiboral’ thei a, Krista chungah thil a tisual thei a ni. Chuvângin, thisen aṭanga ṭhen hran tê tak tê tête chungchâng chu mi mal thutlûkna a nih laiin, chûng thutlûknate chu ngaih pawimawh êm êm tûr a ni.​—⁠1 Korinth 8:​8, 11-13; 10:​25-31.

18. Engtin nge Kristianin thisen chungchânga thutlûkna a siam hunah a chhia leh ṭha hriatna tihchawlawlna chu a pumpelh theih ang?

18 Thu dang kan la ngaihtuah tûr chuan thisen chungchânga kan thutlûkna siam a pawimawhzia a sawi uar a. Chûng thutlûkna chuan a nghawng thei che a ni. Thisen ṭhen hran them te tak tê i hman dâwn a, Bible zirtîr i chhia leh ṭha hriatnain a tibuai che a nih chuan, chu chu ngaihthah rêng rêng suh. Tuemawin, “Hêngte chu thil sual a ni hlei nêm, mi dang pawhin an hmang vek a lâwm,” a tih avâng maiin i chhia leh ṭha hriatna chu dang bet mai suh. Tûn laia mi tam takin an chhia leh ṭha hriatna chu a ngaihthah a, a lo chawlawl a, pawi tihna nei lovin dâwt an sawi a, mi chungah thil sual an ti tih chu hre reng rawh. Kristiante chuan chutiang nih chu an pumpelh duh tak zet a ni.​—⁠2 Samuela 24:10; 1 Timothea 4:​1, 2.

19. Thisen telna damdawi lam chungchânga thutlûkna siamnaah, eng nge rilrua kan dah hmasak ber tûr?

19 Phêk 29-31-a chhânna chhuah nawn leh tâwp dâwn lam chuan: “Ngaih dânte leh chhia leh ṭha hriatna kaihhruai thutlûknate chu a inan loh theih avângin, he thil hi a pawimawh vak lo tihna a ni em? Ni lo ve. Hei hi thil pawimawh tak a ni,” a ti a. “Pathian nung” nêna i inlaichînna a khawih tel avângin a pawimawh zual a ni. Chu inlaichînna chu Isua thisen chhanhim theihnaa innghat chatuana nunna thlen theitu awmchhun a ni. Pathianin thisen hmanga nun a chhanhim avângin, thisen zahna thûk tak nei ang che. Paula chuan inhmeh takin: “Khawvêlah hian beiseina rêng nei lo leh Pathian lova . . . in awm kha . . . tûnah erawh chuan Krista Isuaah, nangni hmâna hla taka awmte kha Krista thisen chuan tihhnaihin in lo awm ta,” tiin a ziak a ni.​—⁠Ephesi 2:​12, 13. (w04 6/15)

[Footnote-te]

^ par. 11 Jehova Thuhretute chhuah a ni.

^ par. 13 Ṭumkhat chu, Kristian dang palite leh Paula chu biak inah inthianfai tûrin an kal a. Dân chu nung tawh lo mah se, Paula chuan Jerusalema upate rawtnain thil a ti a ni. (Tirhkohte 21:​23-25) Mahselangin, Kristian ṭhenkhat chuan biak ina kal loh emaw, chûng inthenfaina thilte tih loh emaw chu an tum rilru mai thei. Chutih lai chuan chhia leh ṭha hriatna chu a inang lo va, tûn laiah lah a inang hek lo.

^ par. 15 Encyclopaedia Judaica chuan sa “sâwngbâwl dân” chungchângah dân “chi hrang tam tak leh chipchiar tak” a târ lang a. Chu chuan sa chu tuia chiah reizâwng tûr te, thing phêk chunga a thi leh tui luan chhuahtîr dân te, a saa chi chulh tûr te, leh tui vâwta vawi eng zât sil tûr nge tih te chu a târ lang a ni.

^ par. 16 Damdawi inchiu chi ṭhenkhat an siamna ber emaw, an telh tam ber emaw chu thisen aṭanga siam a ni lo tial tial a. Mahse, ṭhenkhat chu thisen aṭanga ṭhen hrang tlêm tê, protein chikhat albumin ang chite chu a tel mai thei a ni.​—⁠Vênnainsâng October 1, 1994 (English) “Chhiartute Zawhna” chu en rawh.

I Hre Chhuak Thei Em?

• Pathianin thisen chungchângah eng kaihhruaina nge Nova hnênah, Israelte hnênah, leh Kristiante hnênah a pêk?

• Thisen chungchângah, Jehova Thuhretute’n eng nge an hnâwl ṭhak?

• Eng kawngin nge thisen pêng bul pui aṭanga ṭhen hran them tê tak tê tête pawm chu mi chhia leh ṭha hriatnaah a innghah a; mahse eng tihna nge a nih loh?

• Thutlûkna siam hunah, engvângin nge kan rilruah Pathian nêna kan inlaichînna chu kan dah hmasak ber ang?

[Zirlai Atâna Zawhnate]

[Phêk 16-naa chart]

(A lan dân tûr dik tak hriat nân, a lehkhabu en rawh)

THISEN CHUNGCHANGA ṬANHMUN BULPUITE

THISEN HLANG

PAWM THEIH LOH

Thi mûr sen

Thi mûr vâr

Thi mûr ban

Thisena tuihnâng

KRISTIANTE THU TIHTLÛK TUR

Thi mûr sen aṭanga lâk chhuahte

Thi mûr vâr aṭanga lâk chhuahte

Thi mûr ban aṭanga lâk chhuahte

Thisena tuihnâng aṭanga lâk chhuahte

[Phêk 17-naa milem]

Thisen aṭanga ṭhen hran te tak tê tête chungchânga thutlûkna i siam dâwn chuan, i chhia leh ṭha hriatna ngaihthah suh