Paradis​—I Tân A Ni Em?

“Kristaa mi pakhat ka hria, . . . Paradis-a lâk chhohva . . . chu.”​—⁠2 KORINTH 12:​2-4.

1. Eng Bible thutiamte nge mi tam tak tân duhawm tak a nih?

PARADIS. Pathian tiam lei paradis chungchâng i hriat hmasak ber ṭuma i awm dân chu i la hria em? ‘Mitdelte mit chu tihmena a awm tûr, bengngawngte beng pawh tihvâra a awm tûr, thlalêra tui a lo chik chhuah luah luah tûr’ chanchin i zir hun laite kha i ngaihtuah lêt mai thei. A nih loh leh chinghnia leh berâm no, keitê leh kêl no chungchâng hrilh lâwkna i hriat laite chu eng nge ni ve? Chu Paradis-a awm hlen beiseina neia i hmangaih thi tate thawhlehna chungchâng i chhiar hian i hlim hle a ni lâwm ni?​—⁠Isaia 11:6; 35:​5, 6; Johana 5:​28, 29.

2, 3. (a) Engtin nge Bible-a innghat i beiseina chu nghahchhan nei lo a ni lo kan tih theih? (b) Beisei chhan tûr dang eng nge kan neih?

² I beiseina chu nghahchhan nei lo a ni lo. Paradis chungchânga Bible thutiamah chuan rinna neih chhan tûr i nei a ni. Entîr nân, thil sualtitu khenbeh hnêna Isua thusawi: “Ka hnênah Paradis-ah i awm ve ang,” tih chu i ring a ni. (Luka 23:43) Tin, he thutiam: “A thutiam ang chuan vân tharte leh lei thar, a chhûnga felna awmte chu kan beisei a ni,” tih chu i ring a. Tin, Pathianin kan mit ata mittui zawng zawng a hrufai ang a, thihna a awm leh thei tawh lo vang a, lungngaihna, ṭahna, leh natna a awm tawh lo vang tih thutiamte pawh chu i ring bawk a ni. Lei paradis a lo awm leh ngei dâwn tihna a nih chu!​—⁠2 Petera 3:13; Thu Puan 21:⁠4.

³ Paradis beiseina nghahchhan dang leh chu tûna khawvêl pumpuia Kristiante thil tawn mêk hi a ni. Chu chu eng nge ni? Pathian chuan thlarau lam paradis chu a din a, chutah chuan a mite chu a dah a ni. “Thlarau lam paradis” tih hi suangtuahna mai emaw, hriatthiam harsa tak emaw niin a lang mai thei; mahse, chu paradis chu sawi lâwk a ni a, a awm ngei a ni.

Paradis Inlârna

4. Eng inlârna nge 2 Korinth 12:​2-4 hian a târ lan a, chu chu tu hmuh nge a nih a rinawm?

⁴ He mi chungchângah hian, tirhkoh Paula lehkha ziah hi lo chhinchhiah rawh: “Kristaa mi pakhat ka hria . . . vân thumna meuhvah khian lâk chhohvin a awm a. Tin, chu mi ngei chu (taksain emaw a awm, taksa lovin emaw ka hre lo; Pathianin a hria) Paradis-a lâk chhohva a awm leh thu sawi hleih theih loh, mihring sawi thian lohte chu a hria tih ka hria,” tih hi. (2 Korinth 12:​2-4) He thu hi Paula’n a tirhkoh nihna a humhimna thu a sawi hnu lawka a sawi a ni. Chu bâkah, Bible chuan chutiang thiltawn nei tudang mah a sawi lang lo va, Paula chauh hi min hrilhtu a ni. Chuvângin he inlârna hi Paula hmuh a nih ngei a rinawm. Chu thiltawn mak takah chuan, eng ‘paradis-ah’ nge a luh?​—⁠2 Korinth 11:​5, 23-31.

5. Paula’n eng nge a hmuh loh va, chuvângin eng ang “paradis” nge a nih?

⁵ Thuhnu thuhma chuan “vân thumna” chu kan chhehvêl boruak emaw, vân boruak sâng emaw a ni lo tih a târ lang a. Bible chuan number thum chu thu sawi uar nân, a nasatna, a nih loh leh a khauhna belhchhah nân a hmang ṭhîn a. (Thuhriltu 4:12; Isaia 6:3; Matthaia 26:​34, 75; Thu Puan 4:⁠8) Chuvângin, Paula inlârna hmuh chu sâng tak emaw, ropui tak emaw a ni a. Thlarau lam thil a ni.

6. Eng thilthleng chho zêlin nge Paula thil hmuh hriat thiam theihna a pêk?

⁶ Atîra Bible hrilh lâwkna khân hriat thiam theihna min pe a. Hmân laia a mite a chunga an rinawm loh hnuah, Pathian chuan Juda leh Jerusalem chu Babulon-ho beihtîr a tum ta a. Chu chu Bible hun chhût dân aṭangin, B.C.E. 607-ah a thleng a ni. Hrilh lâwkna chuan ram chu kum 70 chhûng tihṭiauvin a awm ang a; tichuan, Pathianin Juda mi inlamlêtte chu kîrleh a, biakna dik an din thar leh a phal  dâwn tih a sawi a. Chu chu B.C.E. 537 aṭang a inṭan a ni. (Deuteronomy 28:​15, 62-68; 2 Lalte 21:​10-15; 24:​12-16; 25:​1-4; Jeremia 29:​10-14) A nih leh ram chu engtin nge a awm tâk? Chûng kum 70 chhûng chuan, ram chu hnim hmun, ram khawro, leh sihal chênna hmunah a chang a ni. (Jeremia 4:26; 10:22) Amaherawhchu, he thutiam hi a awm: “LALPA chuan Zion chu a thlamuan ta si a: a hmun chhe tawhte zawng zawng chu a thlamuan a, a thlalêr chu Eden angin a siam a, a ram ro chu LALPA huan [a nih loh leh Paradis, Septuagint] angin a siam bawk a,” tih chu.​—⁠Isaia 51:3.

7. Tihṭiauna kum 70 a ral hnuah eng nge lo thleng dâwn?

⁷ Chu chu kum 70 hnuah a thleng a ni. Pathian malsâwmnain, dinhmun chu a ṭha chho zêl a. I rilruah hian hei hi mitthla teh: “Thlalêr leh ram pilril chu a lâwm ang a; ram ro chu a hlimin phûl pangpâr angin a pâr ang. A pâr vul chûk ang a; lâwm tak leh hla sain a hlim ang, . . . ke baite chu sakhi angin an zuang ang a, ṭawngtheilote lei chu hlim takin a zai ang: thlalêrah chuan tuite a lo chik chhuak luah luah dâwn si a, ram rovah chuan luite tui a lo chik chhuak luah luah bawk ang. Tichuan ṭiau dip sa tak hmun chu dîlah a chang ang a, lei tuihâl tak chu tuihnaahte a chang ang, sihalte chênna, an mutnaah chuan, hlobet, phairuang leh phûngladin nên a awm ang,” tih hi.​—⁠Isaia 35:​1-7.

Din Thar leh Thlâk Danglam Mihringte

8. Engtin nge Isaia bung 35-na chu a mihringte sawina a ni tih kan hriat theih?

⁸ Inthlâk danglamna a va ni tak êm! Tihṭiauna aṭanga paradis-a han chan tâk mai chu. Mahse, he mi leh hrilh lâwkna dang rin tlâk takte’n a târ lan angin mihringah pawh inthlâk danglamna a awm dâwn a ni, ram ṭiau chu thlai ṭhatna rama a chan ang hian. Chu chu engtin nge kan sawi theih? Aw le, Isaia chuan ‘hla sa chung’ leh “hlimna leh lâwmna” neia an rama kîr leh ‘Jehova mi tlante’ chungchâng a sawi a ni. (Isaia 35:10) Chu chuan a ram leilung tak tak a kâwk lo va, mihringte a kâwk zâwk a ni. Chu bâkah, Isaia chuan hmun dangah pawh Zion-a kîr leh mite chanchin a sawi lâwk bawk a ni: “Ani chu . . . felna thing, LALPA phunte, tih an nih theih nân. . . . Leilung hian a thil chawr chu a chhuahtîr . . . ang hian, Lalpa Pathian chuan felna leh fakna hnam tinrêng hmâah chuan a chawrtîr dâwn si a,” tiin. Tin, Isaia chuan Pathian mite hnênah: “LALPA chuan a hruai fo vang chia, . . . i ruhte pawh a tichak bawk ang; tin, huan tuia châwm . . . ang i ni tawh ang,” tih a hrilh bawk a ni. (Isaia 58:11; 61:3; 11; Jeremia 31:​10-12) Chuvângin, leilung leh chhehvêl boruak a ṭhat ang bawkin, Juda mite din thar lehte chungah pawh inthlâk danglamna a awm ang.

9. Eng “paradis” nge Paula’n a hmuh a, eng hunah nge a thlen famkim?

⁹ He hmân lai thilthleng riruang hian Paula hmuh inlârna hre thiam tûrin min ṭanpui a. Chutah chuan rah ṭhahnem tak chhuahtu tûr, “Pathian thlawhhma” a tih Kristian kohhran a tel ngei ang. (1 Korinth 3:⁠9) Chu inlârna chu eng huna famkim tûr nge? Paula chuan a thil hmuh chu nakin huna lo thleng tûr, “inlârna” tiin a ko va. A thih hnuah kalpêng tam tak an lo chhuak dâwn tih a hria a ni. (2 Korinth 12:1; Tirhkohte 20:​29, 30; 2 Thessalonika 2:​3, 7) Kalpêngte’n anmahni hneh a, hliahkhuh ang hiala a lan lai chuan, Kristian dikte chu huan duah nêna tehkhin theih a ni lo vang. Mahse, biakna dik a ṭhan duah hun chu a lo thleng dâwn. Pathian mite chu din thar leh an ni ang, ‘mi felte chu an Pa rama ni anga an ên’ theih nân. (Matthaia 13:​24-30, 36-43) Chu chu Pathian Ram vâna din a nih hnu kum rei vak lova thil lo thleng a ni. Kum sâwmbi têl a liam hnu chuan Pathian mite chu thlarau lam paradis, inlârnaa Paula hmuh lâwka an awm tih chu a lo lang chiang telh telh a ni.

10, 11. Engvângin nge kan ṭha famkim lo chung pawhin thlarau lam paradis-ah kan awm kan tih theih?

¹⁰ Chu mi a nih rualin, mi ṭha famkim lo ṭheuh kan la ni tih kan hria a; chuvângin, Paula hun lai ang bawka buaina a chhuak hi mak kan ti lo. (1 Korinth 1:​10-13, Philippi 4:​2, 3; 2 Thessalonika 3:​6-14) Amaherawhchu, tûna kan chên mêk thlarau lam paradis hi han  ngaihtuah teh. Tûn hmaa thlarau lama dam lo dinhmuna kan din lai nêna han khaikhin chuan, thlarau lamah tihdamin kan awm tawh a ni. Tin, tûn hmaa thlarau lama kan ṭâm lai hun leh tûna hnianghnâr taka kan dawnte hi khaikhin teh. Thlarau lam ram khawrova harsa taka awm aiin, Pathian mite chuan a pawmna leh malsâwmna tam tak ruah anga sûr chu an dawng zâwk a ni. (Isaia 35:​1, 7) Leihnuai rip thim anga thlarau lam thimna tihdela awm aiin, zalênna êng leh Pathian duhsakna chu kan hmu zâwk a ni. Bible hrilh lâwkna lama bengngawng ang hiala ngaih mi tam takte chuan Pathian Lehkha Thu-in a sawite chu hriatthiamna nên an ngaithla tawh a ni. (Isaia 35:⁠5) Entîr nân, khawvêl pumpuia Jehova thuhretu mi maktaduai têlte chuan Daniela hrilh lâwkna chu a châng indawt thlap thlapin an zir tawh a. Tichuan, Bible-a Isaia bu bung tin chu ngun takin an zir bawk a ni. Chûng thlarau lam chaw ṭha takte chuan kan thlarau lam paradis chu a târ lang chiang hle lo maw?

¹¹ Hnam tin zînga mi rilru ṭha pute’n Pathian Thu hriatthiam leh nunpui an tum avânga an nunphung inthlâkte pawh hi han ngaihtuah teh. A tlângpui thuin, tûn hmaa an lo put ṭhin ramsa ang mai miziate chu paihbo tumin ṭan an khawh a ni. Chutiang chuan i ti tawh a ni thei a, thlarau lama i unaute pawhin chutiang chuan an ti mai thei bawk. (Kolossa 3:​8-14) Chuvângin, Jehova Thuhretute kohhran pakhat i belh hian, inrem ngaina mi leh mi duhawm takte nên in awm tlâng tihna a ni. Mi ṭha famkim chu an la ni rih lo ngei mai; mahse, sakeibaknei kawlh emaw, ramsa nunrâwng tak emaw anga sawi theih chu an ni hauh lo. (Isaia 35:⁠9) He thlarau lam inkawmna ṭha tak hian eng nge a târ lan? Chiang takin, thlarau lam paradis kan tih thlarau lam dinhmun ṭha chu kan tawng a ni. Tin, kan thlarau lam paradis chuan Pathian laka rinawmte awmna tûr lei paradis chu a entîr lâwk a ni.

12, 13. Kan thlarau lam paradis-a awm reng tûrin eng nge kan tih ang?

¹² Kan hmuh hmaih hauh loh tûr thil dang a la awm cheu va. Pathianin Israel mite hnênah: “In lo chak a, . . . ram chu in luah theih nân . . . tûna thu ka pêk che u, thupêk zawng zawngte hi in zâwm tûr a ni,” a ti a. (Deuteronomy 11:⁠8, 9) Chu ram bawk chu, Leviticus 20:​22, 24-ah târ lan a ni: “Ka thupêk zawng zawngte, ka rorêl zawng zawngte in pawm ang a, in zâwm tûr a ni: tichuan awm tûra ka hruaina che u ram chuan a luak chhuak dâwn lo che u nia. Amaherawhchu nangni hnênah chuan an ram hnutetui leh khawizu luanna ram chu in luah ang a, in luah atân ka lo pe ang che u, ka lo ti tawh a ni,” tiin. Ni e, Ram Tiam luah tûr chu Pathian Jehova nêna inlaichînna ṭha neihnaah a innghat a. Israelte khân Pathian thu an zawm loh avângin, Pathianin Babulon mite a hnehtîr a, a awmna aṭang chuan a paih chhuak a ni.

 ¹³ Kan thlarau lam paradis-ah chuan kan lungawi tâwk hle mai thei a. A boruak chu a nuamin, a muanawm hle a ni. Ramsa ang mai nungchang kalsan tuma nasa taka bei Kristiante nên kan inrem a. Anni chuan ngîlnei tak nih leh ṭangkai tak nih chu an tum a ni. Chutichung chuan, kan thlarau lam paradis-a awm reng tûrin anmahni nêna inlaichînna ṭha neih mai aia tam a ngai a. Jehova nêna inlaichînna ṭha neih leh a duhzâwng tih a ngai a ni. (Mika 6:⁠8) Mahni duh thuin he thlarau lam paradis-ah hian kan lo lût a; mahse, Pathian nêna kan inlaichînna kan humhim loh chuan kan tawlh bo​—⁠a nih loh leh hnawh chhuah​—⁠kan ni thei a ni.

14. Thlarau lam paradis-a chêng tûra min ṭanpuitu pakhat chu eng nge ni?

¹⁴ Min ṭanpuitu tûr thil pawimawh pakhat chu Pathian Thu hmanga intihchak reng hi a ni. Sâm 1:​1-3-a entîr nei ṭawngkam hi lo chhinchhiah rawh: “Mi suaksualte remruat anga awm ngai lo va . . . chu, a eng a thâwl e. A lâwmna chu LALPA dânah a ni zâwk a; a dân thu chu achhûn azânin a ngaihtuah ṭhîn. Ani chu tuiluang kianga thing phun, a huntêa rah ṭhîn, a hnah pawh uai ngai lo ang hi a ni a; a thiltih apiang chu a hmuingîl zêl ang.” Chu bâkah, bawi rinawm fing tak pâwl chhuah Bible ṭanchhan thu leh hlate chuan thlarau lam paradis-ah thlarau lam chaw a pe a ni.​—⁠Matthaia 24:​45-47.

Paradis I Thlîrna Tinghetin

15. Engvângin nge Mosia’n Israelte chu Ram Tiama a hruai luh theih loh a; mahse, eng nge a hmuh?

¹⁵ Paradis thlîr lâwkna dang leh hi han ngaihtuah teh. Israelte chu thlalêra kum 40 an vahvaih hnuin, Mosia chuan Jordan Lui chhak lam Moab phaizâwlah chuan a hruai a. A tûn hma thil tihsual avângin, Jehova’n Mosia chu Jordan Luia Israelte hruaikaitîr loh chu a tum a ni. (Number 20:​7-12; 27:​12, 13) Mosia chuan Pathian hnênah: “Min kaitîr la, Jordan râla ram ṭha tak . . . chu mi hmuhtîr teh khai,” tiin a ngên chiam a. Chu ramah chuan lût thei dâwn lo mah se, Pisga Tlânga a lâwn a, a thlîr kual hnu chuan chu ram chu “ram ṭha tak” a nih a hre ngei ang le. Chu ram chu eng ang nge a nih i rin?​—⁠Deuteronomy 3:​25-27.

16, 17. (a) Hmân laia Ram Tiam chu tûn lai dinhmun nên engtin nge a inan loh? (b) Ram Tiam chu tûn hmain paradis ang a ni tih engtin nge kan rin theih?

¹⁶ Tûn lai dinhmun ṭanchhana ngaih dân i siam chuan, ṭiauvut ram ro tak, thlalêr lung hmun, leh sa vawl vawl mai angin i mitthla ngei ang. Amaherawhchu, Bible hun lai chuan chu ram chu tûn ang a ni lo tih rinna tûr chhan a awm a ni. Scientific American tih chanchinbuah chuan, tui leh leilung lama mithiam Dr. Walter C. Lowdermilk-a chuan chu ram chu “kum sângbi khat chhûng tihchhiatin” a awm tawh tih a hrilhfiah a ni. He mi thiam hian: “Tûn hmaa ram ṭha tak ni ṭhîn, tûna ‘thlalêr’ rama chang ta hi amaha lo chang a ni lo, mihringte vânga chang a ni,” tiin a ziak a. Dik tak chuan, “chu ram chu paradis, ran tlatna ram ṭha tak” a ni ṭhîn tih a thil zirna chuan a târ lang a ni. Tichuan, “paradis, ran tlatna ram ṭha tak” chu mihringte hman khaw loh avângin a chhe zo ta a ni tih a chiang hle. *

¹⁷ Bible-a i chhiar dân anga i ngaihtuah chuan chu a thusawi chu pawmawm tak a nihzia i hre thei ang. Mosia hmanga a mite hnêna Jehova thu tiam hi hre reng rawh: “In va luah tûr ram chu, tlâng te leh ruam leh vân ruahtui dawng ram a ni zâwk a. LALPA in Pathian zawn chhuah ram a ni,” tih hi.​—⁠Deuteronomy 11:​8-12.

18. Engtin nge Isaia 35:2 hian Israel hnawhchhuahte chu Ram Tiam awm dân tûr ngaihruattîr?

¹⁸ Ram Tiam mawina leh a leilung ṭhatzia chu hmun pakhat hming han sawi mai pawh hian kan rilruah paradis ang dinhmun chu a lo lang nghâl mai a ni. Chu chu Israelte Babulon  aṭanga an lo kîr laia thlen famkimna hmasa zâwk nei Isaia bung 35-a hrilh lâwkna aṭangin a chiang hle a ni. Isaia chuan: “A pâr vul chûk ang a, lâwm tak leh hla sain a hlim ang; Lebanon ropuina chu a hnênah pêk a ni ang, Karmel leh Saron mawina nên: LALPA ropuina an hmu ang, kan Pathian mawina nên,” a ti. (Isaia 35:⁠2) Lebanon, Karmel, leh Saron tih hmingte hian Israelte chu lungawina leh duhawmna a mitthlatîr ngei ang.

19, 20. (a) Hmân lai Saron hmun awm dân hrilhfiah rawh. (b) Paradis kan beiseina tihngheh dân kawng khat chu eng nge ni?

¹⁹ Samari tlângte leh Tuipui, a nih loh leh Mediterranean inkâr tuipui kama inpharh duai mai Saron phaizâwl hi han ngaihtuah teh. (Phêk 10-naa thlalâk en rawh.) A mawi avâng leh a ṭhat avânga hriat hlawh tak a ni a. A hnâwng ṭhain, ran tlat nân a ṭha êm êm a, hmâr lamah chuan sasaw thing pawh a ngaw khup a ni. (1 Chronicles 27:29; Hla Thlan Khâwmte 2:1; Isaia 65:10) Chuvângin, Isaia 35:2 chuan din thar lehna leh paradis ang tak, pâr vul chûk ram chungchâng a sawi lâwk tihna a ni. Chu hrilh lâwkna chuan, a hnua Paula hmuh inlârna nêna inmilin, thlarau lam paradis nuam tak chu a kâwk bawk. A tâwp berah chuan, he hrilh lâwkna leh a dangte chuan mihringte tâna lei lam paradis kan beiseina a tinghet a ni.

²⁰ Thlarau lam paradis-a kan awm hian, chu mi avânga kan lâwmna leh lei Paradis kan beiseina chu kan tichak sauh thei a. Engtin nge kan tihchak theih? Bible-a kan thu chhiarte kan hriat thiamna tihthûk tial tialna hmangin. Bible thusawite leh hrilh lâwknate chuan hmun bîk târ lan a nei ṭhîn a. Chûng hmunte awmna leh hmun dangte nêna a inkûngkaih dân hriatthiam lehzual i duh em? A dawta thuziakah chuan, i hriatthiam lehzual theih dân leh i ṭangkaipui theih dân kan ngaihtuah ang. (w04 10/15)

[Footnote]

I La Hre Thei Em?

• Eng “paradis” nge tirhkoh Paula’n inlârnaah a hmuh?

• Isaia bung 35 chungchângah, a thlen famkimna hmasa chu eng nge ni a, chu chuan Paula hmuh inlârna nên engtin nge inzawmna a neih?

• Engtin nge kan thlarau lam paradis hriatthiamna leh lei lam paradis beiseina avânga kan lâwmna chu kan tihpun theih ang?

[Zirlai Atâna Zawhnate]

[Phêk 10-naa milem]

Saron Phaizâwl, Ram Tiama lei ṭhatna hmun

[Milem Hawhtîrtu]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.