A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Pathian Tilâwm Zirtîrna Dik

Pathian Tilâwm Zirtîrna Dik

Pathian Tilâwm Zirtîrna Dik

LEIA chêngte tâna zirtîrna dik leh Pathian tilâwmtu hre tûr chuan, a ngaihtuahnate chu mihringte a hriattîr a ngai ang a. Tin, a thu hriattîrte chu mi zawng zawng hmuh theihin a siam a ngai bawk ang. Eng kawng dangin nge mihringin thurin te, biak dân te, leh nungchang te chungchânga Pathian pawmzâwng chu a hriat theih tehrêng ang? Pathianin chutiang thu hriattîrna chu a pe em? A pe a nih chuan, engtin nge a pêk?

Mihring tupawh hian kum sâwmbi tlêm tê a dam chhûngin khawvêl mi zawng zawng be pawp theiin, Pathianin mihringte a biak pawhna hmanrua angin a ṭang thei em? Thei lo. Mahse, thuziak kum hlun erawh a ṭang thei a ni. Chuvângin, Pathian hnên aṭanga thu hriattîrna chu lehkhabu anga hmuh theiha siam chu a âwm hle a ni lâwm ni? Pathian thâwk khum nia inchhâl hmân lai lehkhabute zînga pakhat chu Bible hi a ni. “Pathian Lehkha Thu zawng zawng hi Pathian thâwk khuma pêk a ni a, zirtîr kawngah te, thiam loh chantîr kawngah te, zilh kawngah te, felna zirtîr kawngah te a sâwt bawk a ni,” tiin Bible ziaktu pakhat chuan a târ lang. (2 Timothea 3:16) Bible chu zirtîrna dik a lo chhuahna a nih leh nih loh i lo bih chiang ang u.

Engtianga Upa Nge?

Sakhuana lehkhabu lian tham zîngah chuan Bible chu a upa deuh ber a. A hmasa lam chu kum 3,500 vêl kaltaa ziak a ni a. He lehkhabu hi C.E. 98-a ziak zawh a ni. * Kum 1,600 chuang chhûnga mi 40 vêl ziak mah ni se, Bible thute chu a inmil vek a. Chutiang a nih chhan chu, a Ziaktu dik tak chu Pathian a nih vâng a ni.

Bible chu mihring chanchina darh zau ber leh lehlin hnem ber a ni a. Kum tinin, Bible bu pum pui leh a ṭhen a zâr chu copy maktaduai 60 vêl sem chhuah a ni. Bible bu pumpui leh a ṭhen a zâr chu ṭawng 2,300 aia tama lehlin a ni tawh a. Mihring zaa 90 aia tam chuan anmahni ṭawng ngeiin Bible bu pum emaw, a ṭhen a zâr emaw chu an chhiar thei a ni. He lehkhabu hian hnam indaidanna te, chi inthliar hranna te, leh hnam inngeih lohna te chu a kal khûm vek a ni.

Eng Anga Remkhâwm Nge?

Bible i neih chuan, engah nge keuva remkhâwm a nih dân chu i en loh vang? A hmasain, a chhûnga thu awmte ziak chhuahna chu keu rawh. Bible a tam zâwk chuan atîrah a bu tinte hming leh a awmna phêk number ziak chhuah chu a nei a. Bible chu hming hran ṭheuh nei lehkhabu tam tak belhkhâwm a ni tih i hmu ang. A bu hmasa ber chu Genesis a ni a, a tâwp ber chu Thu Puan, a nih loh leh Apocalypse a ni. Lehkhabute chu ṭhen hniha ṭhen hran a ni a. A hmasa bu 39-te chu Hebrai ṭawnga ziak a nih deuh vek avângin Hebrai Pathian Lehkha Thu tia koh a ni. A bu tâwp lam 27-te chu Grik ṭawnga ziak a ni a, Grik Pathian Lehkha Thu a ni. Ṭhenkhat chuan hêng ṭhen hnihte hi Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar tiin an ko bawk.

Bible bute chuan a kawhhmuh awlsam nân a bung leh chângte a nei a. He magazine-a Bible chângte târ lan a nihin, Bible bu hming zawha number hmasa chuan chu mi lehkhabu bûng zât chu a kawhhmuh a, a dawta number chuan a châng zât a kâwk a ni. Entîr nân, “2 Timothea 3:16” chu Timothea bu hnihna, bung 3, châng 16 tihna a ni. Bible-ah chu mi châng chu i hmu thei emaw han keu chhin teh.

Bible hmêlhriat theih dân ṭha ber chu chhiar ziah hi a ni tih i pawm dâwm lâwm ni? Ṭhenkhat chuan Matthaia bua inṭan, Grik Pathian Lehkha Thu chhiar hmasak chu an ṭangkaipui a. Nî tin bung thum aṭanga bung nga i chhiar chuan, Bible bu pum chu kum khat chhûngin i chhiar chhuak thei a ni. Mahse, Bible-a i thil chhiarte chu Pathian thâwk khum a ni ngei tih engtin nge i chian theih ang?

Bible I Ring Thei Em?

Mi zawng zawng tâna Pathian thâwk khum lehkhabu chuan nun dân tûr chungchângah hunbi tiam chin nei lo thurâwn a pai tûr a ni lâwm ni? Bible chuan chhuan tinrêngte tâna hman tlâk mihring nunphung hriatthiamna a lantîr a, a thu bulte chu ziak ṭan tirh lai ang bawkin, tûn laiah pawh a ṭangkai a ni. Chu chu Kristianna Dintu, Isua Krista thusawi lâr takah awlsam têa hmuh theih a ni a, Matthaia bung 5 aṭanga 7-a chhinchhiah a ni. Tlâng Chunga Thusawi tia hriat he thusawi hian hlimna tak tak hmuh theih dân chauh ni lovin, buaina chinfel dân te, ṭawngṭai dân te, tisa lam mamawh thlîr dân te, leh thil dang tam tak chungchâng a sawi a. He thusawiah leh Bible hmun dangah hian Pathian tilâwm tûr leh kan nun siam ṭha tûra kan tih tûrte leh kan pumpelh tûrte chu chiang takin min hrilh a ni.

Bible i rin theih chhan dang leh chu, science lam thil a sawi chânga he hmân lai lehkhabuin a sawite a dik zêl hi a ni. Entîr nân, mi a tam zâwkin he lei hi a phêk nia an rin laiin, Bible chuan lei chu a ‘leilung kualkhung [a nih loh leh, mûm]’ tih a sawi a. * (Isaia 40:22) Tin, scientist Sir Isaac Newton-a’n ni hêltu arsite chu boruak zau takah lei hîpna hmanga chelh an ni tih a hrilhfiah hma kum 3,000 chuang khân, Bible chuan “lei chu engmah lovah a khai kâng a,” tiin a sawi tawh bawk. (Joba 26:⁠7) Kum 3,000 kal ta vêla chhinchhiah, leia tui inher kual dân a sawi pawh hi han ngaihtuah bawk teh: “Lui zawng zawngte chu tuipuiah an luang lût a, mahse tuipui chu a khat chuang lo; luite chu an luanna ṭhin lamah chuan an luang reng a,” tih hi. (Thuhriltu 1:⁠7) Ni e, lei leh vân Siamtu chu Bible ziaktu pawh a ni bawk a ni.

Bible-in hmân lai chanchin a sawi dikna pawh hian Bible chu Pathian thâwk khum a nihzia a pawm a ni. Bible-a thilthleng chhinchhiahte chu thawnthu mai a ni lo. Chûng chuan a nî te, a mihring te, leh a hmunte zawm a nei vek a ni. Entîr nân, Luka 3:1 chuan “Tiberia Kaisara a lal achin kum sâwm leh kum nga kumah Pontia Pilata chu Judai Ram awptu a ni a, Heroda chu Galili ram lal a ni,” tiin thil nih dân dik tak a sawi a ni.

Hmân lai thilthleng chanchin ziaktute chuan rorêltute hlawhtlinna leh ṭhatnate chauh an chhinchhiah laiin, Bible ziaktute chu an rinawmin, anmahni thil tihsualte ngei pawh tlang takin an pawm a ni. Entîr nân, Israel Lal Davida chu: “Ka thiltihah hian nasa takin ka lo sual ta a ni: . . . âtthlâk takin ka lo ti ta a ni e,” tiin a inpuang a. Chu a thusawi chu Bible-ah a ngai ngaia chhinchhiah a ni. (2 Samuela 24:10) Tin, Bible ziaktu Mosia ngei pawh chuan Pathian dik chunga innghahna a lantîr lohna thiltih chu amah ngeiin a ziak a ni.​—⁠Number 20:12.

Bible chuan Pathian thâwk khum a nihzia nemnghehna dang a la nei cheu va. Chu chu a thu hrilh lâwk thleng famkim tawhte a ni​—⁠thilthleng tûr a thlen hmaa ziah lâwkte chu. Hêng zînga ṭhenkhat chu Isua Krista chungchânga hrilh lâwkna a ni a. Entîr nân, Thutiama a pian hma kum 700 chuangah, Hebrai Pathian Lehkha Thu chuan “Judai rama Bethlehem khuaa” Isua pian tûr thu chu dik takin a hrilh lâwk a ni.​—⁠Matthaia 2:​1-6; Mika 5:⁠2.

Entîrna dang leh han ngaihtuah teh. Bible-a 2 Timothea 3:​1-5 chuan: “Ni hnuhnûngahte chuan hun khirh takte a lo awm ang. Mi mahni inhmangaihtu te, tangka ngainatu te, intivei te, chapo te, Pathian sawichhetu te, nu leh pa thu âwih lo te, lâwm nachâng hre lo te, thianghlim lo te, hmangaihna pianpui nei lo te, huaikawmbâwl te, hêktu te, insûm thei lo te, mi kawlhsen te, ṭha duh hauh lo te, vervêk te, thuhnudâwn lo te, inngaihlu te, Pathian hmangaih aia mahni lâwmna mai hmangaih zâwktu te an ni dâwn si; Pathian ngaihsak anna an nei ang a, nimahsela a thiltihtheihna chu an âwih lo vang,” tiin a sawi. Hei hian tûn laia mi nâwlpuite rilru put hmang chu a phawk a ni lâwm ni? Hêng thute hi kum 1,900 chuang kal ta, C.E. 65 kuma ziak a ni!

Bible-in Eng Nge Min Zirtîr?

A thuchhahte i chhiarin, Bible chu finna sâng zâwk lo chhuahna hnâr a nihzia i hmu thei ang. Chu chuan hetiang zawhnate chhânna lungâwithlâk tak hi a pe: “Pathian chu tunge ni? Diabola hi a takin a awm em? Isua Krista chu tunge ni? Hrehawm tawrhnate hi engvânga awm nge ni? Kan thih hian kan chungah eng nge lo thleng?” tihte hi. Mi dangte hnên aṭanga a chhânna i hmuh chu a chhângtute rinna leh hnam dân azirin a inang lo thluah thei a. Mahse, Bible chuan hêng chungchânga thudik leh thil dang tam tak chu a târ lang a ni. Chu bâkah, mi dangte leh sawrkâr thuneitute chunga kan nungchang leh rilru put hmang tûr chungchângah pawh Bible kaihhruaina chu a ṭha ber a ni. *

Bible-in lei leh mihringte tâna Pathian thiltum chungchâng eng nge a târ lan? Heti hian a tiam a ni: “Rei lo tê a chinah mi suaksual chu a awm tawh dâwn si lo . . . Thuhnuairawlhte erawh chuan ram hi an luah ang a: remna chênin an hmuingîl ang.” (Sâm 37:​10, 11) “Pathian ngei chu [mihringte] hnênah a awm ang . . . An mit ata mittui zawng zawng a hrufai ang a; thihna a awm leh thei tawh lo vang a, lungngaih te, ṭah te, nat te pawh a awm leh tawh hek lo vang; thil hmasate chu a ral ta.” (Thu Puan 21:​3, 4) “Mi felte chuan ram hi an luah ang a, a chhûngah hian kumkhuain an awm ang.”​—⁠Sâm 37:29.

Bible chuan indona te, dân bawhchhiatna te, tharum thawhna te, leh suahsualna te chu a tâwp thuai dâwn tih a sawi bawk. Natna te, tarna te, leh thihna te a awm tawh lo vang. Lei paradis-a chatuan nun chu a takah a lo chang tawh ang. Hmabâk hlimawm a va ni êm! Hêngte hian Pathianin mihringte a hmangaihzia a va târ lang tak êm!

Eng Nge I Tih Ang?

Bible hi Siamtu hnên aṭanga thilpêk ropui tak a ni a. Engtin nge he lehkhabu hi i tih ang? Hindu sakhaw mi pakhat chuan Pathian hnên aṭanga thu puanzârna chu mihring zawng zawngte’n ṭangkaipui tûr chuan, mihring awm ṭantirh aṭanga a inṭan a ngai tih a ring a. Bible-a a ṭhen lai chu Hindu lehkhabu hmân lai ber, Vedas aiin a upa zâwk tih a hriat chuan, Bible chhiar leh a chhûnga thu awmte bih chian chu a tum a ni. * United States ram university pakhata professor pawh chuan he khawvêla lehkhabu darh zau ber chungchânga ngaih dân a siam hmain chhiar phawt a ngai tih a hre chhuak bawk a ni.

Bible chhiar a, a zirtîrnate zawmna chuan malsâwmna nasa tak a thlen ang che. Bible chuan: ‘A eng a thâwl e . . . Jehova dâna lâwmna nei mi chu,’ a ti a. Tichuan: “A dân thu chu achhûn azânin a ngaihtuah ṭhîn. Ani chu tuiluang kianga thing phun, a huntêa rah ṭhîn, a hnah pawh uai ngai lo ang hi a ni a; A thiltih apiang chu a hmuingîl zêl ang,” a tih belh a ni. * (Sâm 1:​1-3) Bible zir leh a sawite ngaihtuahna chuan i thlarau lam mamawh a phuhhrûksak dâwn che avângin, engthâwlna a thlen ang che. (Matthaia 5:⁠3) Bible chuan hmuingîl taka nun dân leh buainate hlawhtling taka chinfel dân a hrilh ang che a. A ni, “chûng [Bible-a awm Pathian dânte] zawm chu lâwmman nasa tak neihna a ni ṭhîn.” (Sâm 19:11) Chu bâkah, Pathian thutiamte rinna chuan tûnah malsâwmna a thlen chein, nakin hun atân beiseina hlimawm tak a pe bawk ang che.

Bible chuan: “Nausên piang tharte angin thlarau lam hnutê, engmah pawlh loh chu châk rawh u,” tiin min fuih a. (1 Petera 2:⁠2) Nausên chu hnutê tuia châwmnaah a innghat a, chu mamawh phuhrûksak ni tûr chuan a ngên tlat ṭhîn. Chutiang bawkin, keini pawh Pathian pêk hriatnaah kan innghat tak zet a. Tichuan, a Thu chu “châk,” a nih loh leh duhna nasa tak insiam rawh. Bible hi Pathian hnên aṭanga zirtîrna dik awmna lehkhabu a ni. Zir ziah tûrin tum insiam tlat ang che. Tualchhûnga Jehova Thuhretute chuan i zirna hlâwkpui tak zet tûrin lâwm takin an ṭanpui ang che. Anmahni be pawp tûra tih tak zeta sâwm i ni a. I be pawp lo a nih pawhin, he magazine chhuahtute hnênah hian lehkha thawn ang che. (w05 7/15)

[Footnote-te]

^ par. 5 C.E. tih chu “Vântlâng Kum Chhiar,” A.D. tia koh ṭhin Anno Domini, “Lalpa kum,” tihna a ni a. B.C.E. chu “Vântlâng Kum Chhiar Hma” tihna a ni.

^ par. 13 Isaia 40:​22-a ‘kualkhung’ tia lehlin atîra ṭawnga ziak thu mal chu “mûm” ti pawha lehlin theih a ni. Bible lehlin ṭhenkhatah chuan, “Lei mûm” (Douay Version) leh “lei bial” tiin kan chhiar a ni.​—⁠Moffatt.

^ par. 19 Hêng thute hi, Chatuan Nunnaa Hruaitu Hriatna bu, Jehova Thuhretute chhuahah sawiho a ni.

^ par. 23 Vedas fakna hla hmasa berte chu kum 3,000 dâwn lai kal taa phuah leh ṭawngkama inhrilh chhâwn zêl a nih rin a ni. “A.D. kum zabi sâwmpali-ah chauh khân, Veda chu a ziaka ziak chhuah a ni,” tiin P. K. Saratkumar-a chuan A History of India tih a lehkhabuah a sawi.

^ par. 24 Jehova tih chu Bible-a Pathian hming a ni. Bible lehlin tam takah, chu hming chu Sâm 83:​18-ah hmuh theih a ni.

[Phêk 7-naa milem]

Pathian Thu ‘châkna insiam’ rawh. Bible zir ziah rawh

[Phêk 5-naa Thlalâk Hawhtîrtu]

NASA photo