A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Isua Lo Awm Lehna Chhinchhiahna I Hria Em?

Isua Lo Awm Lehna Chhinchhiahna I Hria Em?

Isua Lo Awm Lehna Chhinchhiahna I Hria Em?

TUMAHIN khumbeta nat emaw, vânduaina râpthlâk tak tawrh emaw chu an duh hauh lo va. Chutiang vânduainate pumpelh tûr chuan, mi fing chuan hlauhawm hriattîrtu chhinchhiahnate chu a ngaihven a, chu mi mil chuan thil a ti ṭhîn a ni. Isua Krista chuan kan hriat ngai chhinchhiahna engemaw bîk pakhat a sawi a. Chu chuan khawvêl hmun hrang hrangah leh mihring zawng zawng chungah nghawng a nei dâwn a. Chutah chuan nangmah leh i chhungkua pawh a tel a ni.

Isua chuan suahsualna tibo tûr leh lei paradis-a siam tûr Pathian Ram chungchâng a sawi a. A zirtîrte chuan chu mi chungchâng chu hriat chian an duh a, chu Lalram lo thlen hun tûr chu hriat an duh bawk a ni. Chuvângin: “Chûng chu engtikah nge a lo awm ang? i lo kal lehna [“awm lehna,” New World Translation] leh khawvêl tâwpna chhinchhiahna chu engnge ni ang? min hrilh rawh,” tiin an zâwt a ni.​—⁠Matthaia 24:⁠3.

Isua chuan tihhlum a nih hnu leh a thawhleh hnuah, vâna Messia Lal anga mihringte chunga rorêl tûra lalṭhutthlênga ṭhuttîr a nih hmain kum tam tak a liam dâwn tih chu a hria a. Lalṭhutthlênga a ṭhutna chu mihringte tân hmuh theih a nih dâwn loh avângin, Isua chuan a hnung zuitute chu a lo “awm lehna” leh “khawvêl tâwpna” hriatthiamtîr tûr chhinchhiahna a pe a. He chhinchhiahna hi thil chi hrang tam tak, Isua lo awm lehna chhinchhiahna siamtu chhinchhiahna hlâwm khat hmanga siam a ni.

Chanchin Ṭha ziaktu Matthaia te, Marka te, leh Luka te chuan Isua chhânna chu fîmkhur takin an chhinchhiah ṭheuh va. (Matthaia bung 24 leh 25; Marka bung 13; Luka bung 21) Bible ziaktu dangte chuan chhinchhiahna chu an belh chhah a ni. (2 Timothea 3:​1-5; 2 Petera 3:​3, 4; Thu Puan 6:8; 11:18) A vaia enfiah nân hmunin a daih lo vang a; amaherawhchu, Isua sawi lan chhinchhiahna siamtu hmêlhmang pawimawh zual pangate chu kan ngaihtuah dâwn a ni. Hei hi i tân awmze nei tak leh pawimawh tak a ni tih i hmu ang.​—⁠Phêk 6-naa bâwm en rawh.

“Hun Thar Hmêlhriattîrtu Inthlâk Danglamna”

“Hnam hrang leh hnam hrang an indo vang a, ram hrang leh ram hrang an indo vang.” (Matthaia 24:7) German chanchin thar chhuahna magazine Der Spiegel chuan, kum 1914 hma lamah mite chuan “tûn aia zalenna, hmasâwnna, leh hausakna nasa zâwk awmna tûr nakin hun duhawm tak an beisei” tih a sawi. Tichuan, thil engkim a inthlâk danglam a. GEO chanchinbu chuan: “Kum 1914, August-a inṭana, 1918 November-a tâwp indona chu thilthleng mak tak a ni. Chu chuan mihring chanchin chu a thlâk thut a, hun hlui leh hun thar a ṭhen phawk a ni,” a ti. Khawmualpui pangaa sipai maktaduai sawmruk aia tamte chu indona râwng takah an tel a. Chawhrualin, nî tin sipai 6,000 vêl chu an thi a ni. Chuta ṭang chuan, chhuan tina awm leh politics ngaih dân zawng zawng hnuaia awm thilthleng chanchin ziaktute chuan “kum 1914 aṭanga 1918 chu hun thar hmêlhriattîrtu inthlâk danglamna angin” an thlîr a ni.

Khawvêl Indopui I-na chuan mihring chhûngkuaah siam danglam theih loh inthlâkthlengna a awmtîr a, mihringte chu he khawvêla ni hnuhnûngah hian a nawr lût a ni. Kum zabi 20-na zawng zawng chu indonate, ralthuam hmanga inbeihnate, leh fîrfiaka chêtnate hmanga chhinchhiah a ni a. Tûn kum zabi ṭan tîr lamah pawh hian thil awm dân chuan ṭhat lam a pan chuang lo. Indona bâkah, chhinchhiahna hmêlhmang dangte chu a hmuh theih a ni.

Ṭâm Tla, Hrilêng, leh Lîrnghîngte

“Ṭâmte a tla ang.” (Matthaia 24:⁠7) Khawvêl indopui pakhatna chhûngin Europe-ah ṭâm a tla a, chuta chin chu ṭâm chuan mihringte a tlâkbuak ta reng a ni. Thilthleng chanchin ziaktu Alan Bullock-a chuan kum 1933 khân Russia leh Ukrain-ah chuan “mipui ṭâm tam takte chu thingtlâng ramah an vâkvai a . . . Ruangte chu kawng sîrah an tiang erh urh mai bawk,” tiin a ziak a. Journalist T. H. White-a chuan kum 1914-a China ram bial Henan chhûnga ṭâm tla chu a hmu a. “Ṭâm lai chuan, engkim deuhthaw mai hi chhut dip theih leh ei theih a ni a, chûng chu mihring taksain chaknaah a lo chantîr ṭhîn a ni. Mahse, ei theih lohva ngaih ṭhin thilte ei tûr chuan mi chu thih hlauhawmnain a tur a ngai a ni,” tiin a ziak. Lungchhiatthlâk takin, tûn hnai kum sâwm biahte khân Africa rama ṭâm tla chu ngaia neih a ni deuh hial a. Leiin mi tin tân chaw khamkhawp tichhuak mah se, UN Food and Agriculture Organisation chuan khawvêl pum puia mi maktaduai 840-te chuan ei tûr an nei mang meuh lo niin a chhût a ni.

“Hrite a lêng bawk ang.” (Luka 21:11) Kum 1918-a Spanish hrilêng chuan mi maktaduai 20 aṭanga 50 inkâr vêl a suat nia chhût a ni a, chu chu tûn hmaa hrilêng nasa ber “black death” tia an sawi hial emaw, khawvêl indopui pakhatna emawa mi thi zât aiin a tam zâwk a ni,” tiin Süddeutsche Zeitung chanchinbu chuan a sawi. Chuta ṭang chuan, sikserh te, zâwng hri te, âwmna (TB) te, zeng hri te, leh tui hri te chuan mi tam tak a tlâkbuak a. Tin, AIDS natna nasa taka a darh hi khawvêlin a manganpui hle bawk. Damdawi lama thiamna a sâng chho hle chung pawhin, natna tihdam theih loh chu a awm reng tho va. Tûn thlenga la hriat loh he thil inkalh tak mai hian kan hun danglam bîkzia a târ lang chiang hle a ni.

“Lîrte a nghîng ang.” (Matthaia 24:7) Kum 100 liamta chhûng khân, lîrnghîng chuan mi maktaduai tam takte nun a la tawh a. Lehkhabu pakhat sawi dân chuan, kum 1914 aṭangin in tichhe thei leh lei tikhi thei khawpa nasa lîrnghîng chu kum tin chawhrualin vawi 18 a thleng a ni. In tichim thei khawpa nasa chu kum tin vawi khat vêl a thleng bawk. Khâwl lam thiamnaa hma kan sâwn hle chung pawhin, mihring an pun chakna khawpuite chu lîrnghîng thlen theihna zâwna a awm avângin thi zat chu an tam hle reng a ni.

Chanchin Duhawm Chu!

Ni hnuhnûng chhinchhiahna zawng zawng deuhthaw chu a lungngaihthlâk hle a. Amaherawhchu, Isua chuan chanchin duhawm pawh a sawi tel bawk a ni.

“He ram chanchin ṭha hi hnam zawng zawng hriattîrna tûrin khawvêl zawng zawngah hrilhin a awm ang.” (Matthaia 24:14) Isua ngeiin a ṭan​—⁠Lalram chanchin ṭha hrilhna​—⁠hian ni hnuhnûngah a vâwr tâwp a thleng ang. Hei hi a thleng dik ngei a. Jehova Thuhretute chuan Bible thuchahte chu an hrilh a, a duhte chu nî tin nuna an thil zirte nunpui dân an zirtîr a ni. Tûnah hian, Thuhretu maktaduai ruk chuangin ram 235-ah, ṭawng 400 aia tamin thu an hril mêk a ni.

Isua’n khawvêl awm dân lungchhiatthlâk tak avângin thiltih engkim tâwp mai tûr angin a sawi lo tih chhinchhiah rawh. Tin, khawvêl pum pui hi chhinchhiahna pêng pakhat chauhvin a tuam chhuak vek dâwn tih a sawi lo bawk. Mahse, khawvêl khawi lai aṭang pawha hriat theih tûr chhinchhiahna hlâwm khat siamtu thilthleng chi hrang hrang erawh a hrilh lâwk ngei a ni.

Thilthleng pakhat emaw, a hranpaa thilthleng bîk emaw ngaihsak aiin, khawvêl puma pawimawhna nei chhinchhiahna hlâwm khat ziarâng hi i hmu em? Hêng thilthlengte hian nangmah leh i chhûngkua a nghawng a ni. Mahse, engati nge mi tlêm tê chauhvin an hriat?, tiin kan zâwt mai thei.

Mahni Tâna Ṭha Tûr Dah Pawimawh Hmasak

“Tuichên Phal A Ni Lo,” “Electric Hlauhawm,” “Tlân Muang Rawh!” Hêngte hi hlauhawm chhinchhiahna leh vaukhânna kan hmuh; mahse, ngaihthah fo ṭhînte a ni. Engvângin nge kan ngaihthah fo? Kan tâna ṭha tûr anga kan ngaihte hian min hneh hma ṭhin vâng a ni. Entîr nân, dânin a phal aia chaka motor kan khalh ngai niin kan hre mai thei a, a nih loh leh tui chên khap a nihna laia chên chu kan châk hle thei. Mahse, hlauhawm chhinchhiahna ngaihthah chu a finthlâk lo a ni.

Entîr nân, Austria, France, Italy, leh Switzerland rama Alpine tlânga vûr tlate chuan kawng him chauhva tawlh tûra vaukhânna ngaihthahtu zin mite nun chu lâksak châng a nei ṭhîn a. Süddeutsche Zeitung chanchinbu sawi dân chuan, chutiang vaukhânna ngaihthahtu zin veivâk mi tam takte chuan, Risk lâk loh chuan a hlim theih loh, tih nun dân an chhawm a ni. Lungngaihthlâk takin, vaukhânna ngaihthahna chuan rah chhuah lungchhiatthlâk tak a nei thei a ni.

Mite’n Isua chhinchhiahna sawi ngaihsak loh tûr chhan eng nge an neih? Hausak châknain an mit a tihdelsak vâng te, an ngaihsak lohnain a chiah hneh vâng te, rilru mumal lohnain engmah a tihtîr theih loh vâng te, nî tin thiltihin a chîm hneh vâng te, a nih loh leh an hming hliau hlauhnain a thunun vâng te a ni thei. Hêng zînga a engemaw ber hian Isua lo awm lehna chhinchhiahna a ngaihthahtîr che a ni thei ang em? Chhinchhiahna chu hria a, chu mi mila chêt chu a finthlâk zâwk dâwn lâwm ni?

Lei Paradis-a Nunna

Isua lo awm lehna chhinchhiahna ngaihsaktu chu an pung tial tial a. Germany rama nupui nei tawh la naupang tak Kristiana chuan: “Tûn hi lungngaihna hun a ni. Rinhlelh ruallohvin, ‘ni hnuhnûngah’ kan awm a ni,” tiin a ziak a. A nupui nên chuan Messia Lalram mi dangte hrilh nân hun tam tak an hmang a ni. Frank-a pawh chu ramah chuan a chêng a. A nupui nên chuan Bible-a chanchin ṭha chuan mi dangte an fuih a ni. Frank-a chuan: “Khawvêl thil awm dân avângin, tûn laia mi tam takte chuan an hma lam hun an enghlelh hle a. Bible-in lei paradis a hrilh lâwkte hmangin anni chu fuih kan tum a ni,” tiin a sawi. Chutiang chuan, Kristiana leh Frank-a te chuan Isua chhinchhiahna hmêlhmang pakhat​—⁠Lalram chanchin ṭha hrilhna​—⁠chu an tifamkim a ni.​—⁠Matthaia 24:14.

Ni hnuhnûngin a vâwr tâwp a thlen tawh angin, Isua chuan he kalhmang hlui leh a thlâwptute chu a nuai bo vek ang. Tichuan, Messia Lalram chuan hrilh lâwk ang ngeia Paradis dinhmuna siam leiah hian ro a rêl ang. Mihringte chu natna leh thihna lakah an zalên tawh ang a, thi tawhte pawh kaihthawh leh an ni ang. Hêngte hi hun chhinchhiahna hretute hmuaktu nakin hun beiseina duhawm takte chu a ni. Chhinchhiahna zir belh leh he hun tâwpnaa dam khawchhuak tûra tih ngaite zir belh chu kawng finthlâk a ni lo vang maw? Chiang takin, hei hi mi zawng zawng tâna thil hmanhmawhthlâk tak a ni ngei tûr a ni.​—⁠Johana 17:⁠3. (w05 10/1)

[Phêk 4-naa thu lâk chhuah]

Isua chuan khawvêl khawi lai aṭang pawha hriat theih tûr chhinchhiahna hlâwm khat siamtu thilthleng chi hrang hrang a hrilh lâwk

[Phêk 6-naa thu lâk chhuah]

Khawvêl puma pawimawhna nei chhinchhiahna hlâwm khat ziarâng hi i hmu em?

[Phek 6-naa bâwm/milem]

NI HNUHNUNG CHHINCHHIAHNATE

Tûn hmaa la awm ngai lo indona.​—⁠Matthaia 24:7; Thu Puan 6:4

Ṭâm tla.​—⁠Matthaia 24:7; Thu Puan 6:​5, 6, 8

Hrilêng.​—⁠Luka 21:11; Thu Puan 6:8

Sualna pung.​—⁠Matthaia 24:12

Lîrnghîng.​—⁠Matthaia 24:7

Hun khirh takte.​—2 Timothea 3:1

Chin tâwk awm lova tangka sum ngainatna.​—2 Timothea 3:2

Nu leh pa thu âwih lohna.​—⁠2 Timothea 3:2

Hmangaihna pianpui neih lohna.​—⁠2 Timothea 3:3

Pathian aia nawmsip bâwl hmangaihna.​—⁠2 Timothea 3:4

Insûm theih lohna.​—⁠2 Timothea 3:3

Ṭhat duh hauh lohna.​—⁠2 Timothea 3:3

Hlauhawm lo thleng tûr ngaih pawimawh lohna.​—⁠Matthaia 24:39

Nuihsantutte’n ni hnuhnûngte finfiahna an hnâwl.​—⁠2 Petera 3:⁠3, 4

Pathian Ram thu khawvêl pumpuia hrilhna.​—⁠Matthaia 24:14

[Phêk 5-naa Milem Hman Hawhtîrtu]

Khawvêl Indopui I-na sipaite: From the book The World War​—A Pictorial History, 1919; chhûngkaw rethei: AP Photo/Aijaz Rahi; zeng hri man: © WHO/P. Virot