A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Nu leh Pate U—In Fate Tân Eng Hmabâk Nge In Duhsak?

Nu leh Pate U—In Fate Tân Eng Hmabâk Nge In Duhsak?

Nu leh Pate U​—⁠In Fate Tân Eng Hmabâk Nge In Duhsak?

“Nula leh tlangvâlte . . . u, LALPA chu fak rawh u.”​—⁠SAM 148:​12, 13.

1. Nu leh pate’n an fate tân lungkhamna eng nge an neih?

FATE hmabâk tûr lungkham lo nu leh pa an awm ang em le? Nausên a lo pian chhuah phat aṭangin​—⁠a nih loh leh chumi hma aṭang rêng pawhin​—⁠nu leh pate chuan a ṭhatna tûr an ngaihtuah ṭan der tawh a. A hrisêl ang em? Ṭhan pângngaiin a ṭhang ang em? Naupang a lo upat chhoh chuan, lungkham tûr thil dang a lo awm belh a. A tlângpuiin, nu leh pate chuan an fate tân thil ṭha ber an duh a ni.​—⁠1 Samuela 1:​11, 27, 28; Sâm 127:​3-5.

2. Engvângin nge tûn laia nu leh pa tam takte’n an fate puitlin huna nun lungawithlâk tak an neih chu an ngaihtuah ber?

2 Amaherawhchu, tûn lai khawvêlah fate hnêna thil ṭha ber tûr pêk chu nu leh pate tân a harsa a ni. Nu leh pa tam takte chuan indonate, politic lama buainate, ei leh bâr lama harsatnate, taksa leh rilru hahnate, leh thil dang dangte avâng hian hun harsa tak an tâwk a. An fate’n chutiang thilte an tawrh ve loh chu an duhthusam a ni nghâl a ni. Ram changkângahte chuan, nu leh pate’n an ṭhiante leh an chhûng khatte fate chu eizawnna kawngah an hlawhtlingin, nun hlawhtling tak nia lang chu an nei tih an hmu mai thei a. Chu mi avâng chuan, an fate pawhin a âwm tâwka nun nuam leh him​—⁠nun lungawithlâk​—⁠an puitlin huna an neih ve ngei theih nân, an theih ang apiang tihsak ngei chu an mawhphurhna niin an hria a ni.​—⁠Thuhriltu 3:​13.

Nun Lungawithlâk Thlangin

3. Kristiante’n eng duhthlanna nge an siam?

3 Krista hnungzuitute an nih angin, Kristiante chuan Jehova hnêna an nun pumpêk chu an thlang tawh a. Isua thusawi: “Tupawhin mi zui a duh chuan mahni hrehawm pawisa lovin, nî tin a nghaisakna ban puin mi zui zêl rawh se,” tih chu an thinlungah an dah tawh a ni. (Luka 9:​23; 14:​27, NW) Ni e, Kristian nunah chuan mahni inphatna a tel teh meuh mai. Amaherawhchu, retheihna leh lungngaihna nun erawh a ni lo. Chutih ahnêkin, Isua’n, “englo lâk aiin pêkin lukhâwng a nei zâwk” tia a sawi angin, thil pêkna a tel avângin nun hlimawm leh lungawithlâk tak a ni.​—⁠Tirhkohte 20:35.

4. Isua’n a hnungzuitute chu eng thil ûm tûrin nge a fuih?

4 Isua hun laia mite chu hun khirh tak kârah an awm a. An nî tin ei tûr an thawh a ngaih mai bâkah, chu tih hun laia Rom mite dân hrehawm tak leh sakhaw mite dân siam phurrit tak chu an tuar chhuah a ngai bawk. (Matthaia 23:​2-4) Chuti chung pawh chuan, Isua chungchâng hretu tam tak chuan an thil tih lai​—⁠an ei zawnna hial pawh​—⁠chu lâwm taka hnâwlin a hnungzuitute an lo ni. (Matthaia 4:​18-​22; 9:9; Kolossa 4:​14) Chûng a zirtîrte chuan an nakin hun chu thâpin, hlauhthâwnawmah an dah em? Isua thusawi: “Mi tin inte emaw, unaute emaw, farnute emaw, pa emaw, nu emaw, fate emaw, ramte emaw ka hming avânga kalsan apiang chuan a leh za an hmu ang a, chatuana nunna an la chang bawk ang,” tih hi chhinchhiah rawh. (Matthaia 19:29) Isua chuan a hnungzuitute hnênah an Pa vâna mi chuan an mamawhte a hria tih a tiam a. Chuvângin: “A ram leh a felna chu zawng hmasa zâwk rawh u, tichuan chûng zawng zawng chu a pêk belhchhah dâwn che u nia,” tiin a fuih bawk a ni.​—Matthaia 6:​31-​33.

5. Pathianin a chhiahhlawhte a enkawl dâwn tih Isua thu tiam chu nu leh pa ṭhenkhat chuan engtin nge an ngaih?

5 Tûn laiah pawh thil a danglam vak bîk chuang lo. Jehova chuan kan mamawh a hria a; tin, an nuna Lalram dah hmasatu, a bîkin hun bikima rawngbâwltute chuan chu enkawl a tiamna tho chu an nei a ni. (Malakia 3:​6, 16; 1 Petera 5:⁠7) Amaherawhchu, nu leh pa ṭhenkhatte chu he mi kawngah hian an chiang ngam lo va. Kawng khatah chuan, an fate’n Jehova rawngbâwlnaah hma an sâwn a, a tâwpa hun bikima rawng an bâwl chu an duh a. Kawng lehlamah lah, tûn lai khawvêla ei leh bâr dinhmun leh hnathawh tûr lam an ngaihtuahin, naupangte’n hna ṭha an chelh theih nân emaw, a ṭûl huna innghahna tûr engemaw tal an neih nân emaw zirna ṭha an neih hmasak a pawimawh niin an hre bawk. Chutiang nu leh pate tân zirna ṭha chuan zirna sâng a kâwk ber ṭhîn a ni.

Nakin Hun Atâna Inbuatsaihin

6. He thuziakah hian eng kawngin nge “zirna sâng” tih hi hman a nih?

6 Lehkha zir dân kalhmang hi a ram azirin a inang lo hle a. Entîr nân, India ramah chuan school-te chuan kum 10 aṭanga 12 chhûng zirna bulṭhut chu a pe a. Chu mi hnuah chuan, zirlaite chuan university emaw, college emawah kum thum dang emaw, a aia tam emaw zir belh an thlang thei a; chu chuan bachelor degree emaw, damdawi lamah te, dân lamah te, engineer lamah te, leh a dang dangah te hna an thawh theih nâna a aia sâng postgraduate emaw a nihtîr thei a ni. He thuziaka “zirna sâng” tih hian chutiang chi university-a zirna chu a kâwk a ni. Kawng lehlamah chuan, khâwl lam thiamna leh hna thawh tûr zirna a awm leh a, chûng chuan rei lo te chhûngin sumdâwnna emaw, hnathawhna ṭhenkhat emaw atân certificate emaw, diploma emaw a neihtîr thei a ni.

7. Zirlaite’n eng nêksâwrnate nge an tawh?

7 Tûn laia thil chîn thar chu zirlaite zirna sâng atâna buatsaih hi a ni a. Chu mi tihlawhtling tûr chuan, high school a tam zâwkte chuan zirlaite hna thawhna hmuna ṭanpuitu tûr thil lam ai mahin, university-a an luh theih nâna ṭanpuitu tûr zirna ngawr ngawr chu a ngaihsak zâwk a. Tûn laia zirlaite chuan hna ṭha leh hlawh tam tak hmuhtîr theitu tûr university ṭha bera an zir chhuah theih nân an hotute, anmahni fuihtute, leh an school kalpuite hnên aṭangin nêksâwrna nasa tak an tâwk a ni.

8. Eng duhthlan tûr nge Kristian nu leh pate’n an hmachhawn?

8 A nih chuan, Kristian nu leh pate chuan eng nge an tih ang? An fate chu lehkha thiam thei tak an nih a, nakina an inenkawl theihna tûra neih ngai thiamnate an zir chu an duh teh meuh mai. (Thufingte 22:29) Mahse, an fate chu hausakna leh hlawhtlinna lama inelna rilruin a thunun chu an phal tûr a ni em? An ṭawngkam emaw, an thiltih emaw hmangin eng thiltum nei tûrin nge an fate an fuih? Nu leh pa ṭhenkhat chuan nakina an fate zirna sânga an zirtîr theihna tûrin, rim taka hna thawkin an inkhâwl a. Mi dangte erawh chuan he mi atân hian lei bâ neih hial pawh an inhuam a ni. Amaherawhchu, chutiang thu tlûkna siam a to dân chu sum leh pai sên zât tûr lama teh theih a ni lo. A nih leh, tûn laia zirna sâng ûmna chu eng anga to nge ni?​—⁠Luka 14:28-​33.

Zirna Sâng Um A To Dân

9. Tûn laia zirna sâng atâna sum leh pai sênral zât chungchângah eng nge kan sawi theih?

9 A to dân kan ngaihtuah hian, sum leh pai hman ral zât kan ngaihtuah châwk ṭhîn a. Ram ṭhenkhatah chuan, zirna sânga zir man hi sawrkârin a tum ṭhîn a, school naupang lehkha thiam theite chuan zirtîrna man emaw, tuition man emaw an pêk a ngai lo. Amaherawhchu, hmun tam zâwkah chuan, zirna sâng hi a man tovin, a to belh zêl a. New York Times-a Editor Thu Khawchâng chuanna bula thuziak pakhat chuan: “Zir sânna hi hun remchâng thar siamtu anga ngaih a ni ṭhîn a. Tûn laiah erawh hausa leh hausa vak lote hriat hran theihna a ni ringawt tawh a ni,” a ti. Kawng danga sawi chuan, zirna sâng ṭha bîk tak chu hausa leh thiltithei, an fate pawh he khawvêla hausa leh thiltithei lo ni chho ngei tûra zirna dawntîr theitute lalna hmun a ni chho chak hle a ni. Kristian nu leh pate’n chutiang thiltum chu an fate tân an thlansak tûr em ni?​—⁠Philippi 3:​7, 8; Jakoba 4:⁠4.

10. Engtin nge zirna sâng hi tûn lai khawvêl tihhmasâwnna nên a inzawm tlat?

10 Zirna sâng a thlâwna neih theihna hmunah ngei pawh hian, thil dang engemaw nên a inthlunzawm ṭhîn. Entîr nân, The Wall Street Journal chanchinbu-in a sawi dân chuan, Asia Chhim-Chhak lam ram pakhata sawrkâr chuan “pyramid-style kal hmang nei school” a hawng a. Chu chuan school naupang thiam thei berte chauh chu a sâng berah a nawr chho ṭhîn. Chuta a sâng ber chu khawvêla zirna ṭha leh hming thang tak tak​—⁠England-a Oxford leh Cambridge ang te, United States-a Ivy League school ang te, leh a dang dangahte a luh theih phah a ni. Engvângin nge sawrkâr chuan chutiang thleng thlenga zirna a thlâwna a pêk? Thu dawnna chuan: “Ei leh bâr lama ram tihhmasâwn nân a ni,” a ti. Zirna chu sum leh pai sên ngai lo pawh ni se, zirlaite’n a man an pêk chu he khawvêl thil tihhmasâwn nâna an dam chhûng hun hman a ni a, a man a to hle a ni. Chutiang nun kawng chu khawvêl mite’n nasa takin ûm mah se, chu chu Kristian nu leh pate’n an fate tâna an duh ber chu a ni em?​—⁠Johana 15:19; 1 Johana 2:​15-​17.

11. University zirlaite zînga zu hman khaw lohna leh mipat hmeichhiat hman khaw lohna chungchângah thu dawnnain eng nge a târ lan?

11 Tin, chhehvêl boruak a awm leh a. University leh college hmunte chu nungchang duh awm lo tak​—⁠ruihhlo leh zu hman khawlohna te, nungchang bawlhhlawhna te, inbumna te, zirlai thar lo lûtte thil âwmang lo tak tak tihtîrna te, leh chutiang chi thil dang dangte avâng chuan a hming chhe hle a ni. Zu hman khaw lohna hi ngaihtuah teh. Ruih nân ringawta zu inna chungchângah, New Scientist magazine chuan: “[United States-a university zirlai] za zêla 44 chuan chawlhkâr hnih chhûngin vawi khat tal chu nasa takin zu an in ṭhîn,” tiin a sawi. Australia, Britain, Russia, leh hmun danga ṭhalaite chuan he harsatna tho hi an nei a. Mipat hmeichhiatna lama bawlhhlawhna chungchângah chuan, tûn laia school naupangte zînga tîtî ber chu “zan khat atân chauh” tih hi a ni a, Newsweek magazine-in a sawi dânin chu chu “inhmêlhriat, a hnua inbiak leh tumna pawh nei lote inkâra infawh aṭanga inpâwlna thlenga “vawi khat mipat hmeichhiat inhmanpuina,” a ni. Zirnain a târ lan dân chuan, zirlai za zêla 60 aṭanga 80 chu hetiang thilah hian an inhnamhnawih a ni. Hetiang lama zir bingna nei pakhat chuan: “College zirlai mi pângngai i nih chuan, hetiang hi i ti a ni,” tiin a sawi​—⁠1 Korinth 5:​11; 6:​9, 10.

12. College zirlaite chuan eng nêksâwrnaahte nge an tawn?

12 Chûng chhehvêl boruak ṭha lote bâkah, school hnathawh leh exam-naah te nêksâwrna a awm bawk a. Dân pângngai chuan, naupangte’n exam-naa pass tûrin an homework an tih a, an zir ṭhat chu a ngai ngei mai. Ṭhenkhat phei chuan college an kal laiin hunbi neiin hna an thawh a ngai bawk. Hêng zawng zawngte hian an hun leh thahrui a la hêk hle a ni. Chuti a nih chuan, thlarau lam thiltihte atân eng nge la bâng awm ang? Nêksâwrna a nasat hian, eng nge an ngaihthah zâwk ang? Lalram chu dah hmasak a ni ang em, nge an hnâwl zâwk dâwn? (Matthaia 6:​33) Bible chuan Kristiante chu: “Mi fing lote anga awm lovin mi fingte anga awm zâwkin, in awm dânah fîmkhur rawh u; nîte hi a ṭhat loh avângin remchânnate lei zêl rawh u,” tiin a fuih a. (Ephesi 5:​15, 16) College-a an hun leh thahruite an pêk a ngaih vâng emaw, Bible thuin a kalh nungchang an chhawm vâng emawa an rinna an kal san chu a va lungchhiatthlâk tak êm!

13. Eng zawhnate nge Kristian nu leh pate’n an ngaihtuah ngai?

13 Nungchang bawlhhlawhna te, nungchang ṭha lo te, leh nêksâwrnate chu college leh university chhûngah chauh a awm lo ngei mai a. Nimahsela, khawvêl mi ṭhalai tam takte chuan chûng nungchangte chu zirna pêng pakhat ang lekah ngaiin, engah mah an ngai lo. Kristian nu leh pate chuan hre reng chungin chutiang chhehvêl boruak kârah chuan an fate chu kum li emaw, a aia tam emaw chu an dah tûr em ni ang? (Thufingte 22:3; 2 Timothea 2:​22) Ṭhalaite dawn theih tûr hlâwkna chu a hlauhawmnate ngaihhnathiam tûr khawpin a pawimawh em? Tin, a pawimawh berah chuan, ṭhalaite’n an nuna an dah hmasak ber tûr chungchângah eng nge zirtîr an nih? * (Philippi 1:​10; 1 Thessalonika 5:​21) Nu leh pate chuan hêng zawhnate leh hmun hran emaw, ram hran emawa an fate school kal tûra thawn bo a hlauhawmnate chu tih tak zet leh ṭawngṭaina nên an ngaihtuah tûr a ni.

Engte Nge A Thlâkna Ni Ang?

14, 15. (a) Ngaih dân lâr tak a awm nachungin, tûn laiah eng Bible zilhna nge hman a nih? (b) Eng zawhnate nge ṭhalaite’n an inzawh theih?

14 Tûn laia ngaih dân lâr tak chu ṭhalaite hlawhtlin nân university zirna dawn chu duh thlan tûr awmchhun a ni, tih hi a ni. Amaherawhchu, Kristiante chuan ngaih dân lâr apiang zui aiin, Bible fuihna thu: “He khawvêl dân ang hian awm suh ula; Pathian duhzâwng, a ṭha leh lawm tlâk leh, ṭhat famkim chu in hriatfiah theih nân, in rilru a thara awmin lo danglam zâwk tawh rawh u,” tih hi an zâwm zâwk a ni. (Rom 12:2) A mi, a pui a pangte tâna tâwpna huna Pathian duhzâwng chu eng nge ni? Paula chuan Timothea chu: “Engkimah fimkhur la, hrehawm tuar la, chanchin ṭha hriltu lam hna thawk la, i rawngbâwlna kha hlen rawh,” tiin a fuih a. Hêng thute hi tûn laia kan za atân a ni ngei mai.​—⁠2 Timothea 4:⁠5.

15 Khawvêl hausak âtchilhnaa tân tlat ai chuan, kan vai hian thlarau lamah ‘kan fîmkhur’ a ngai a ni. Ṭhalai i nih chuan, heti hian inzâwt ang che: ‘Pathian Thu hriltu tlinga insiam tûr leh “ka rawngbâwlna hlen tûrin” ka theihtâwp ka chhuah em? Ka rawngbâwlna “hlen” tûrin ruahmanna eng nge ka neih? Hun bikima rawngbâwl chu ka nuna ka thiltum ber nihtîr ka ngaihtuah em?,’ tiin. Hêngte hi zawhna khirh tak a ni, a bîk takin ṭhalai dangte’n nakin hun hlawhtling tak thlen thei tûr nia an ngaih ‘thil ropuite zawnga’ an awm i hmuh hian a harsa lehzual a ni. (Jeremia 45:⁠5) Chuvângin, Kristian nu leh pate chuan an fate chu an nausên lai aṭangin thlarau lam boruak ṭha leh zirtirna ṭha chu fing takin an pe a ni.​—⁠Thufingte 22:6; Thuhriltu 12:1; 2 Timothea 3:​14, 15.

16. Engtin nge Kristian nu leh pate’n an fate tân thlarau lam chhehvêl boruak ṭha fing taka an pêk theih?

16 “Ka nu chuan kan ṭhian kawmte a hre chiang hle a. School kan kalpuite kan kâwm ngai lo va; kohhrana thlarau lama chakte chauh kan kâwm ṭhîn. Ka nu chuan hun bikima rawngbâwltu​—⁠missionary-te, bial kantute, Bethela awmte, leh pioneer-te​—⁠chu kan kawm theih nân kan inah a sâwm ziah ṭhîn bawk. An thiltawnte ngaihthlâkna leh an hlim hmêl hmuhna chuan kan thinlungah hun bikima rawngbâwl châkna a tuh a ni,” tiin chhûngkuaa fapa pathum zînga a upa ber chuan hun bikima kum rei tak rawngbâwl tawh a nu chanchin chu a sawi a ni. Vawiinah hian an vaiin hun bikima rawngbâwlin an awm a​—⁠pakhat Bethel-ah, a dang pakhat Ministerial Training School a kal zo tawh a, a dang leh chu pioneer a ni mêk a, an pathuma hetianga han hmuh hi a va hlimawm tak êm!

17. Nu leh pate chuan an fate’n an school zirlai (subject) leh an hna thawh tumte an thlanna kawngah eng kaihhruaina nge an pêk theih? (Phêk 29-a bâwm chu en rawh.)

17 Nu leh pate chuan an fate hnênah thlarau lam chhehvêl boruak ṭha tak an pêk bâkah, school-a an zir tûr thlanna leh an hna thawh tumte chungchângah a hma thei ang berin kaihhruaina ṭha tak an pe tûr a ni bawk. Ṭhalai dang pakhat, tûna Bethela rawngbâwla awm mêk chuan: “Ka nu leh pate chuan an inneih hma leh hnuah pioneer hna an thawk ve ve a, chhûngkuaa pioneer rilru min neihtîr tûrin an theih tâwp an chhuah a ni. School-a zirlai (subject) kan thlan hunah emaw, kan nakin hun nghawng thei tûr thu tlûkna kan siam hunah emaw chuan hna dang thawh paha pioneer min thawhtîr thei tûr hun remchâng ṭha ber thlang tûrin min fuih ziah ṭhîn,” tiin a sawi. Lehkha zirlai zirna sâng lama khalh kawi thei tûr subject-te thlan ai chuan, nu leh pate leh fate chuan Pathian rawngbâwlna lam atâna ṭangkai thei tûr zirnate an ngaihtuah a ngai a ni. *

18. Eng hna thawh tûr remchâng nge ṭhalaite’n an ngaihtuah theih?

18 Zirnain a târ lan angin, ram tam takah hian zirna sânga zir chhuak (university graduate) ni lovin, themthiamna leh thil siam chhuahna ni lo thil danga thawk tûr mi nasa taka mamawh a ni. USA Today chanchinbu chuan “kum sâwmbi lo la awm tûra hnathawktu zaa 70-te chuan kum li chhûnga neih college degree an neih a ngai tawh lo vang; chu mi ai chuan tualchhûng college-a kum hnih chhûng zir zawha neih theih degree emaw, khâwl thil lam thiamna lehkha pawimawh neih emaw a ngai tawh zâwk ang,” tiin a sawi. Chutiang zirna tam takte chuan office hnathawh thiamna te, motor chhia siam ṭhat thiamna te, computer siam ṭhat thiamna te, tui dâwt ilo siam te, sam meh te, leh kut hnathawh dang dangte rei lo te chhûnga zirna a pe a ni. Hêngte hi hna duhawm a ni em? Ni tehlul e! Mite ngaihruat angin hna sâng a ni kher lo mai thei a, mahse Jehova rawngbâwl hna bera neitute mamawh sum leh pai leh hnathawh hun siamrem theih chu a pe a ni.​—⁠2 Thessalonika 3:⁠8.

19. Eng nge nun hlimawm leh lungawithlâk neih ngei ngeina kawng chu?

19 Bible chuan: “Nula leh tlangvâlte . . . u, LALPA chu fak rawh u: chûngho chuan LALPA hming chu fak rawh se; a hming chauh chu chawi sânin a awm si a: a ropuina chuan lei leh vân a khûm daih a,” tiin a ngên a ni. (Sâm 148:​12, 13) Khawvêlin a pêk nihna leh lâwmman nêna khaikhin hian hun bikima Jehova rawngbâwl hna thawh bera neih chu nun hlimawm leh lungawithlâk neih ngei ngeina a ni. “LALPA malsâwmna chuan a tihausa ṭhîn a, Lungngaihna a belhchhah ṭhîn lo,” tih Bible thutiam hi rilruah i vawng reng ang u.​—⁠Thufingte 10:22. (w05 10/1)

[Footnote-te]

^ par. 13 University zirna aia theocratic zirna hluttute chanchin hriat nân, Vênnainsâng May 1, 1982, phêk 3-6; April 15, 1979, phêk 5-​10; Awake! June 8, 1978, phêk 15; leh August 8, 1974, phêk 3-7, (Sâpṭawng vek) en rawh.

^ par. 17 Awake! October 8, 1998, (English) “Nun Ngelnghet Zawngin,” phêk 4-6, leh May 8, 1989, (English) “Eng Hna Nge Ka Thlan Ang?” tih phêk 12-​14 chu en rawh.

I Hrilhfiah Thei Em?

• Engah nge Kristiante chuan an nakin hun himna atâna rinna an nghah?

• Kristian nu leh pate’n an fate nakin hun chungchângah eng chona nge an tawh?

• Zirna sâng ûmna a to dân an chhût hian eng nge ngaihtuah ngei tûr?

• Engtin nge nu leh pate’n an fate chu Jehova rawngbâwl thlang tûrin an ṭanpui theih?

[Zirlai Atâna Zawhnate]

[Phêk 29-naa bâwm]

Zirna Sâng Hi Engtia Hlu Nge Ni?

Zirna sânga lehkha zir zawng zawng deuhthaw chuan hlawh ṭha tak hmuhna hna nghet tak neihtîr thei tûr thiamna degree an neih an inbeisei a. Amaherawhchu, sawrkâr report pêk dân chuan, college kal hmun lia ṭhena hmun khat chauhvin kum ruk chhûngin ṭha takin an zir zo niin a târ lang a​—⁠a hlawhtling êm êm lo tihna a ni. Chutichung pawhin, ṭha taka zir zote chuan hna ṭha an hmu ngei ngei dâwn tihna a ni em? Tûn hnaia zir chîkna leh zirnain a târ lan chu lo chhinchhiah teh.

“Harvard emaw, Duke zirna sâng [university-te] emawa kalna chuan hna ṭha zâwk leh hlawh sâng tak a neihtîr nghâl ngawt lo. . . . Company-te chuan ṭhalai hna thawh tûr dîlte chu an hre chiang vak lo va. Zirna sâng hmingthang tak (Ivy League) angte aṭanga zir chhuahna chuan mi rilru a hneh mai thei. Mahse, a hnuah chuan, mite thil tihtheih leh theih loh hian kawngro a su zâwk a ni.”​—⁠Newsweek, November 1, 1999.

“Tûn lai hna thawh nân hian tûn hma zawng aiin thiamna sâng zâwk neih ngai mah se . . . , hêng hna atâna thiamna mamawh hi college kalte thiamna ni lovin, high school thiamna a ni​—⁠chhiarkawp, lehkha chhiar, leh lehkha ziah lama pâwl kua vêl thiamna a ni. . . . School naupangte chuan hna ṭha nei thei tûrin college an kal kher a ngai lo; mahse, high school zirlai erawh chu an thiam hneh hle a ngai thung.”​—American Educator, Spring 2004.

“College tam zâwkte chuan an zir zawh huna pâwn lam khawvêla hna thawk thei tûrin zirlaite chu an buatsaih ṭha lo hle. Hna thawh tûr zirna school-te chu . . . a lâr thar thut a ni. Chutiang school-a kal chu kum 1996 aṭanga 2000 chhûng chuan zaa 48 laiin a pung chho a ni. . . . Chutih lai chuan, chûng man to tak tak leh hun heh tak college zirna aṭanga neih diploma-te chuan hlutna a nei lo tial tial a ni.”​—⁠Time, January 24, 2005.

“U.S. Department of Labor-in kum 2005 chhûnga thil awm dân tûr a chhût dân chuan, kum li chhûng college-a zir chhuak hmun thuma ṭhena hmun khatte chuan an zir chhuah nêna inmil hna thawh tûr an hmu dâwn lo tih thil ni thei tûr hlauhawm tak chu a târ lang.”​—The Futurist, July/August 2000.

Hêngte avâng hian, tûn laia zirna sâng hlutna ringhlel zirtîrtu an pung tual tual a ni. Futurist chanchinbu chuan: “Mite chu tum dik lo tak kan zirtîr a ni,” tiin lungngaihna a târ lang a. Chu mi nêna inkalh takin, Bible-in: “Kei hi LALPA in Pathian, in ṭhatna tûra nangmahni zirtîrtu, in kalna tûr kawnga hruaitu che u chu ka ni. Aw nangni hian ka thupêkte chu lo ngaithla ta ula chu aw! in chunga remna chu lui ang maia awmin, in felna chu tuifinriat fâwnte ang maiin a awm tûr,” tia Pathian chungchâng a sawi hi chhinchhiah ang che.​—⁠Isaia 48:​17, 18.

[Phêk 26-naa milem]

Anmahni duhzâwng ûmna chu kalsanin Isua an zui

[Phêk 31-naa milem]

Kristian nu leh pate chuan an fate hnênah fing takin thlarau lam chhehvêl boruak ṭha tak an pe