A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Hosea Hrilh Lâwkna Chuan Pathian Nêna Lêng Dûn Tûrin Min Ṭanpui

Hosea Hrilh Lâwkna Chuan Pathian Nêna Lêng Dûn Tûrin Min Ṭanpui

Hosea Hrilh Lâwkna Chuan Pathian Nêna Lêng Dûn Tûrin Min Ṭanpui

“LALPA chu an zui ang.”​—⁠HOSEA 11:10.

1. Eng tehkhinna lemchan nge Hosea lehkhabuah hmuh a nih?

LEMCHAN thawnthu ṭha tak, thiam taka an chan chu hmuh nawm i ti em? Bible-a Hosea bu hi tehkhinna lemchan a ni. * Chu lemchan chu Pathian zâwlnei Hosea chhûngkaw chungchâng a ni a, chu chu Mosia Dân thuthlung hmanga Jehova’n hmân lai Israelte nupui anga a neihna nên a inkûngkaih a ni.

2. Hosea chungchâng eng nge hriat a nih?

2 He lemchan lo chhuahna hi Hosea bung 1-naah hmuh theih a ni a. Hosea chu Israel hnam sâwm lalram (a ram chhûnga hnam lian ber a nih avânga Ephraim tia koh bawk) chhûnga chêng a nih hmêl hle. Ani chuan Israel rama lal hnuhnûng ber pasarihte lal chhûng leh Judai rama Lal Uzzia te, Jothama te, Ahaza te leh Hezekia te lal chhûngin thu a hril lâwk a. (Hosea 1:⁠1) Chuvângin, Hosea chuan a lo berah pawh kum 59 chhûng chu thu a hril lâwk a ni. He a hming chawi lehkhabu hi B.C.E. 745 hnu lawka ziah zawh ni mah se, tûn lai hun, mi maktaduai têlin a hrilh lâwknaa: “LALPA chu an zui ang,” tih ang chi kawng an zawhna hunah hian a hman tlâk a ni.​—⁠Hosea 11:10.

A Tlângpui Thuin A Târ Lan Chu

3, 4. Hosea bung 1 aṭanga bung 5-na chhûnga thuawmte chu tawi têin sawifiah rawh?

3 Hosea bung 1 aṭanga bung 5 thleng en thuak thuakna chuan rinna lantîrna leh Pathian duhzâwng nêna inmil nun kawng zawhna hmanga amah nêna lên dun kan tumna a tinghet dâwn a ni. Israel lalrama chêngte chu thlarau lamah uirê hlawm mah se, an inlamlêt chuan Pathianin an chungah zah a ngai dâwn a ni. Chu chu Hosea’n a nupui, Gomeri a dâwr dân hmanga târ lan a ni. Fa pakhat a hrinsak hnuah chuan, mi dang lakah fa pahnih a hring a nih hmêl hle a. Mahse, Jehova’n Israel inlamlêtte hnêna zahngaihna lantîr a inhuam ang chiahin, Hosea chuan a nupui chu a hruai kîr leh a ni.​—⁠Hosea 1:​1–3:⁠5.

4 Israel ramah chuan thutak, khawngaihna, a nih loh leh Pathian hriatna a awm loh avângin, Jehova chuan beihna tûr chhan a nei a. Israela milem betute leh Juda lalram suahsualna chu a hrem dâwn a ni. Mahse, Pathian mite’n ‘an tuar’ hunah chuan Jehova chu an zawng ang.​—⁠Hosea 4:​1–5:15.

Lemchan A Inṭan

5, 6. (a) Israel hnam sâwm lalramah chuan nawhchizawrhna chu eng ang khawpa hluar nge ni? (b) Engvângin nge hmân lai Israelte hnêna vaukhânna pêk chu kan tân a pawimawh?

5 Pathian chuan Hosea hnênah, “Kal la, nupuiah nawhchizuar nei la; nawhchizuar lakah fa hring rawh; hetiang hian ka mite chuan min kalsan a, min uiresan ta a ni,” tiin thu a pe a. (Hosea 1:⁠2) Engtiang kawpin nge Israel ramah nawhchizawrhna a hluar? “Nawhchizawrhna rilru chuan [hnam sâwm lalrama mite chu] a hruai bo va, an Pathian lak ata an hur bo ta si a. . . . In fanute chuan nawhchizawrh an chîng a. In fa-mote chuan uire an chîng a ni. . . . Anmahni ngei pawh nawhchizuarte nên an kal hrang a, maichâm-nawhchizuarte nên an inthawiho si a,” tia hrilh kan ni.​—⁠Hosea 4:​12-14.

6 Israel ramah chuan tisa lam leh thlarau lama nawhchizawrhna chu a hluar hle a. Chu mi avâng chuan, Jehova’n Israel mite chu a “hrem” dâwn a ni. (Hosea 1:4; 4:⁠9) Jehova’n tûn laia nungchang bawlhhlawhna leh biakna thianghlim lova telte chu a hrem dâwn avângin, he vaukhânna hi kan tân a pawimawh a ni. Mahse, Pathian nêna lêng dûnte chuan biakna thianghlim atâna a tehnate chu an tlin a, tin “inngaih hmang . . . chuan . . . Krista leh Pathian ramah chuan chan rêng an nei lo” tih an hria a ni.​—⁠Ephesi 5:5; Jakoba 1:⁠27.

7. Hosea’n Gomeri a neihna chuan eng nge a entîr?

7 Hosea’n Gomeri a neih lai chuan nula thianghlim a niin, “fapa a hrinsak” thleng chuan nupui rinawm tak a nih ngei a rinawm. (Hosea 1:⁠3) Tehkhinna lemchana târ lan a nih angin, B.C.E. 1513-a Israela fate Aigupta sal tânna ata an zalen hnu lawk khân, Pathian chuan inneihna thianghlim atân chutiang bawk thu chu a thlunpui a. Chu thuthlung chu pawmin, Israel chuan a “pasal,” Jehova laka rinawm chu a tiam a ni. (Isaia 54:⁠5) Ni e, he entîr nei Israel leh Pathian inneihna hi Hosea’n Gomeri thianghlim taka a neihna chuan a entîr a ni. Mahse, thil a va inher danglam tak êm!

8. Engtin nge hmâr lam Israel hnam sâwm lalram chu a lo pian a, a biakna chungchâng eng nge i sawi theih?

8 Hosea nupui chuan “nau a pai leh a, fanu a hring a.” Chu hmeichhe naupang leh a hnua a fa hrin leh chu Gomeri uirê fa a nih a rinawm. (Hosea 1:​6, 8) Gomeri chuan Israel mite a entîr avângin, ‘Engtin nge Israel chu a lo uirê tâk?’ tiin i zâwt mai thei a ni. B.C.E. 997-ah Israel hnam sâwmte chu chhim lama Juda leh Benjamin hnamte lak aṭangin an inla hrang a. Israel rama mite Judai ram Jerusalema Jehova biak ina amah be tûra an kal loh nân, bawng no lem biakna chu hmâr lam Israel hnam sâwm lalramah din a ni. Pathian dik lo Baala biakna leh chu biaknaa mipat hmeichhiat lama inphalraina chuan Israel ramah thûk takin zung a kaih ta a ni.

9. Hosea 1:​6-a sawi lâwk angin, Israelte chungah eng nge lo thleng?

9 Gomeri’n mi dang fa ni âwm tak a fa pahnihna a hrin chuan, Pathian chuan Hosea hnênah: “A hmingah Lo-ruhamai [“Lainatna A Dawng Lo” tihna a ni] sa rawh: Israela chhûngte chu ka lainat ngai dâwn tawh lo, ka ngaidam ṭhuai dâwn ta si lo va,” a ti a. (Hosea 1:⁠6) Assuria’n B.C.E. 740-a Israelte sala a lâk chuan Jehova’n ‘a ngaidam ta lo’ a ni. Amaherawhchu, Pathian chuan Juda hnam hnihte chungah chuan lainatna lantîrin, a chhandam a; thal ngulte, khandaihte, indonate, sakawrte, leh a chung chuangte hmang erawh chuan a chhandam lo. (Hosea 1:⁠7) B.C.E. 732-ah chuan, zan khat thil thuah, Juda khawpui Jerusalem beih tum, Assuria sipai 1,85,000 chu vântirhkoh pakhat chauhvin a that a ni.​—⁠2 Lalte 19:35.

Israel Chunga Jehova Thu Buai Neih

10. Gomeri uirêna chuan eng nge a entîr?

10 Gomeri chuan Hosea chhuahsanin, “nawhchizuar nupui,” a lo ni a, mipa dang lakah a uirê a. Hei hian Israel lalramin milem be hnamte nêna politic lama inzawmna an neih leh chûng hnamte an rinchhan dân a târ lang a ni. A hausaknate chu Jehova vâng anga sawi aiin, Israel chuan thu a thlunpui hnamte pathiante vâng niin an sawi zâwk a, biakna dik lova inhnamhnawihin, Pathian nêna an inneihna thuthlung chu a bawhchhia a ni. Jehova’n thlarau lama uire hmang a bei, a nih loh leh thu buai a neihpui pawh hi a mak lo ve!​—⁠Hosea 1:2; 2:​2, 12, 13.

11. Jehova’n Israel leh Judate sala hruai a phal khân, Dân thuthlung chungah eng thil nge thleng?

11 Israelin a Pasal a kalsan avângin eng hremna nge a tawrh? B.C.E. 740-a Israelte hnawhchhuah an nihna Assuria hnehtu, Babulon ‘thlalêrah Pathianin a hruai’ a ni. (Hosea 2:14) Jehova’n hnam 10 lalram a tihtâwp khân, atîra Israel hnam 12-te nêna thu a thlun chu a thai reh lo. Dik takin, B.C.E. 607-a Pathianin Jerusalem chu Babulon ho tihchhiat a phala Juda mite sala hruai a remtih khân, Israel hnam 12-te nupui anga a neihna Mosia Dân thuthlung chu a tibo lo. Chu inlaichînna chu C.E. 33-a Juda hruaitute’n Isua an hnâwl a, an tihhlum hnuah chauh tihbo a ni.​—⁠Kolossa 2:⁠14.

Jehova’n Israel A Zilhhau

12, 13. Hosea 2:​6-8 awmzia chu eng nge ni a, engtin nge hêng thute hi Israelte tâna hman a nih?

12 Pathianin Israel chu ‘a nawhchizawrh chîn paih’ tûrin a zilhhauva; mahse, a ngaihzâwngte ûm a duh zêl si. (Hosea 2:​2, 5) “Chuvângin, ngai teh, i kawng chu hlîngin ka ping ang a, amah dâlin dai ka theu vang a, a kawngte a hmu lo vang. Tin, a ngaihzâwngte chu a ûm ang a, a ûm phâk lo vang; anmahni a zawng ang a, a hmu lo vang; tichuan, ka pasal hmasa hnênah ka kîr teh ang, tûn ai hian hmân kha ka tân a ṭha zâwk si, a ti ang. Buh te, uaiin te, hriak te hi, tangka ka tihpunsak te hi, rangkachak, Baal tâna an hman te nên, keima pêk a ni tih a hre si lo,” tiin Jehova chuan a sawi a ni.​—⁠Hosea 2:​6-8.

13 Israel chuan a ‘ngaihzâwng’ hnamte ṭanpuina chu a zawng nachungin, tumahin an ṭanpui thei lo. Tâwn tlang theih loh hnim pik daia theu ang maia awmin, tuman ṭanpuina an pe thei lo a ni. Assuria-in kum thum an hual hnu chuan a khawpui ber, Samari chu B.C.E. 740-ah chuan a tlâwm a; tichuan, hnam sâwm lalram chu din leh a ni ngai ta lo a ni. Sala hruai Israelte zînga tlêm tê chauhvin an pi leh pute’n Jehova rawng an bâwl laia dinhmun ṭhatzia chu an hria ang. Chûng a la bângte chuan Baala biakna hnâwlin, Jehova nêna inlaichînna thuthlung thar neih dân an zawng ang.

Lemchan Thlîr Dân Dang

14. Engtin nge Hosea’n Gomeri nêna an nupa inlaichînna chu a hmanpui leh?

14 Hosea chhûngkaw dinhmun leh Israel leh Jehova inlaichînna inkûngkaih dân hre thiam lehzual tûrin, hêng thute hi ngaihtuah rawh: “LALPA chuan ka hnênah, Kal leh ta la, hmeichhia, mi dang duh lai, uirenu chu va hmangaih rawh, . . . a ti a,” tih hi. (Hosea 3:⁠1) Hosea’n he thupêk hi zâwmin Gomeri chu a mipa kawppui hnên ata a va tlan a ni. A hnuah, Hosea chuan khauh takin a nupui chu: “Ni tam tak chhûng chu ka tân i awm tûr a ni; nawhchi i zuar tûr a ni lo va, tuma nupui i ni tûr a ni lo,” tiin a zilh a. (Hosea 3:​2, 3) Gomeri chuan zilhna chu a pawm a, Hosea chuan nupa inlaichînna chu a hmanpui leh ta a ni. Engtin nge hei hi Pathianin Israel mipuite leh Judate a dâwr dânah hman a nih?

15, 16. (a) Eng dinhmunah nge Pathian thununna dawng hnam chuan a zahngaihna an dawn theih? (b) Engtin nge Hosea 2:​18 chu a thlen famkim mêk?

15 Israel leh Juda mite Babulon sala an tân lai khân, Pathianin a zâwlnei hmangin ‘ngaihawm takin anmahni a bia’ a. Pathian zahngaihna dawng tûr chuan, a mite chuan inlamlêtna lantîrin, a pasal hnêna Gomeri a kîr leh angin, an Pasal hnênah an kîr leh tûr a ni. Tichuan, Jehova chuan thununna dawng tawh a nupui ang hnam chu Babulon ‘thlalêr’ ata hruai chhuakin, Judai ram leh Jerusalemah a hruai kîr leh ang. (Hosea 2:​14, 15) Chu thutiam chu B.C.E. 537 khân a tifamkim a ni.

16 Pathian chuan he thutiam: “Chumi nî-ah chuan ramsate, chunglêng savate, leia rannungte nêna thuthlung an tân ka siam ang a: thal ngul te, khandaih te, indona te hi lei ata ka tiboral ang a, him takin ka awmhotîr ang,” tih pawh hi a tifamkim bawk. (Hosea 2:18) Juda labâng an rama kîr lehte chu him takin, ramsa hlauh tûr rêng rêng pawh nei lovin an khawsa a ni. He hrilh lâwkna hi C.E. 1919, thlarau lam Israel a la bângte khawvêl sakhaw dik lo lalram, “Babulon Khaw Ropui” ata an zalen khân, a thleng famkim bawk a. Tûnah chuan him takin an awm a, leia chatuana nun beiseina neitu an ṭhiante nên thlarau lam paradis chu an chên a ni. Hêng Kristian dikte zîngah hian ramsa ang nungchang pu hmuh tûr an awm lo.​—⁠Thu Puan 14:8; Isaia 11:​6-9; Galatia 6:​16.

A Thu Zirtîrte Hi Thinlungah Vawng Rawh

17-19. (a) Hetah hian Pathian mizia engte nge entawn tûra fuih kan nih? (b) Engtin nge Jehova lainatna leh zahngaihna chuan min nghawng tûr a nih?

17 Pathian chu lainatnaa khat leh mi khawngaih thei a ni a, chutiang chu kan ni tûr a ni. Chu chu Hosea bung hmasa lamin min zirtîr pakhat chu a ni. (Hosea 1:​6, 7; 2:23) Pathianin Israel inlamlêtte laka zahngaihna lantîr a duhna chu: “Bawhchhiatna zêptute chu an hmuingîl lo vang a, zêp lova inpuanga hawisantute chuan zahngaihna an hmu ang,” tih thâwk khum thufing nên hian a inmil a ni. (Thufingte 28:13) Thilti sual inlamlêttute tân fakna hla phuahtu thute pawh hi a thlamuanthlâk hle bawk a ni: “Pathian duhzâwng inthawinate chu thlarau lungchhia hi a ni. Aw Pathian, thinlung lungchhia leh inchhîr ngawih ngawih hi i hmusit lo vang,” tih chu.​—⁠Sâm 51:⁠17.

18 Hosea hrilh lâwkna chuan kan Pathian biak lainatna leh zahngaihna a târ lang a. Ṭhenkhatte’n a kawng dikte chu pensan mah se, inchhîrin an hawi kîr leh thei a ni. Chutianga an tih chuan, Jehova chuan anni chu a pawm thei reng a. Nupui anga a lo neih Israel hnam inlamlêtte hnênah zahngaihna a lantîr bawk. Jehova thu âwih lovin, ‘Israel-ho Mi Thianghlim chu ti vui ṭhîn mah se, ani chu lainatnain a khat a, tisa chauh an ni tih a hre reng a ni.’ (Sâm 78:​38-41) Chutiang lainatna chuan mi khawngaih thei tak kan Pathian, Jehova nêna lêng dûn tûrin min chêttîr tûr a ni.

19 Hêng thil sual, tualthah te, rûkrûk te, uire te hi Israel ramah hluar hle mah se, Jehova chuan ‘ngaihawm takin a bia a.’ (Hosea 2:14; 4:⁠2) Jehova lainatna leh zahngaihna kan târ lan hian, chu chuan kan thinlung chu chawk phûrin amah kan hnaihna chu a tichak sauh tûr a ni. Chuvângin: ‘Engtin nge mi dangte ka dâwrnaah Jehova lainatna leh zahngaihna ka entawn ṭhat lehzual theih ang? Min tithinurtu ka Kristianpuiin ngaihdam min dîl ta se, Pathian angin ngaihdam ka peih em le?’ ti tein i inzâwt ang u.​—⁠Sâm 86:⁠5.

20. Pathian pêk beiseina kan rin a ngaih chhan lantîrtu entîrna pakhat pe rawn.

20 Pathian chuan beiseina dik a pe. Entîr nân: “A hnênah ka pe ang, Akor ruam pawh beiseina kawngka atân,” tiin a tiam a. (Hosea 2:​15) Jehova hmân lai nupui ang inawpna pâwl chuan “Akor ruam” awmna a ram neih leh beiseina chiang tak chu a nei a. B.C.E. 537-a chu thutiam thlen famkimna chuan kan hmaa Jehova dah beiseina chiang tak avânga lâwm chhan tûr ṭha tak min pe a ni.

21. Pathian nêna kan lên dunnaah hriatnain eng hmun nge a luah?

21 Pathian nêna lêng dûn zêl tûr chuan, amah hriatna kan neih belhchhah zêl leh kan nuna kan hman zêl a ngai a ni. Israel ram chuan Jehova hriatna a tlachham nasa hle a. (Hosea 4:​1, 6) Mahse, ṭhenkhat chuan Pathian zirtîrna chu an hlut hlein, chumi mil chuan thil an ti a, nasa takin an hlâwkpui a ni. Hosea chu chûngho zînga mi chu a ni. Elija hun laia Baala hmaa ṭhingṭhi ngai lo mi 7,000-te ngei pawh chu. (1 Lalte 19:18; Rom 11:​1-4) Pathian kaihhruaina chunga kan lâwmna chuan Pathian nêna lêng dûn zêl tûrin min ṭanpui ang.​—⁠Sâm 119:66; Isaia 30:​20, 21.

22. Kalpênna chu engtia thlîr tûr nge?

22 Jehova chuan a mite zînga hruaitute chu kalpênna hnâwl tûrin a beisei. Amaherawhchu, Hosea 5:1 chuan: “Aw nangni, puithiamte u, hei hi hria ula, nangni Israel chhûngte u, ngaithla ula, Aw lalber chhûngte u, beng chhi rawh u, rorêlna chu in tân a ni si a; Mizpah-a thang leh Tabor tlânga lên zâr in nih avângin,” a ti. Kalpêng hruaitute chu Israelte tân thang leh lên zâr ang an ni a, milem biaknaah mi an thlêm a ni. Tabor tlâng leh Mizpah tia koh hmunte chu chutiang biakna dik lo hmunpui a nih hmêl hle.

23. Hosea bung 1 aṭanga bung 5 zirna chu engtin nge i hlâwkpui?

23 Tûn thleng hian, Hosea hrilh lâwkna chuan Jehova chu lainatnaa khat Pathian, beiseina petu leh a kaihhruaina zâwmtute leh kalpênna hnâwltute malsâwmtu a nih thu min kawhhmuh tawh a. Hun kal tawha Israel inlamlêtte angin, Jehova zawngin amah tihlâwm chu i tum tlat reng ang u. (Hosea 5:​15) Chutianga kan tih chuan, thil ṭha kan seng ang a, Pathian nêna rinawm taka lêng dûn zawng zawngte neih hlimna leh muanna nasa tak chu kan nei dâwn a ni.​—⁠Sâm 100:2; Philippi 4:​6, 7. (w05 11/15)

[Footnote]

^ par. 1 Galatia 4:​21-26-ah hian tehkhinna lemchan chu hmuh a ni. He mi chungchângah hian Jehova Thuhretute chhuah, Insight on the Scriptures, Volume 2, phêk 693-4-na en rawh.

Engtin Nge I Chhân Ang?

• Hosea’n Gomeri a neihna chuan eng nge a entîr?

• Engvângin nge Jehova’n Israelte lakah thu buai a neih?

Hosea bung 1 aṭanga bung 5-a zir tûr a eng ber hian nge i rilru khawih?

[Zirlai Atâna Zawhnate]

[Phêk 4-naa milem]

Hosea nupuiin a entîr i hria em?

[Phêk 5-naa milem]

Assuria-in B.C.E. 740 khân Samari ram a la

[Phêk 6-naa milem]

Mipui hlim takte chu an ramah an kîr leh