A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Ezra Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Ezra Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Jehova Thu Chu A Nung

Ezra Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

BIBLE-A Ezra bu chuan Chronicles Bu Hnihna tâwpna chin aṭangin a ṭan a. A ziaktu puithiam Ezra chuan Persia Lal Kura’n Babulona Juda la bângte anmahni rama kîr tûra thu a pêk aṭangin a ziak ṭan a ni. Chanchin ziak chu Ezra’n chu mi rama mite laka mahni intibawlhhlawhte thianfai tûra a hmalâknain a tâwp a. A vaiin, lehkhabu chuan B.C.E. 537 aṭanga 467​—⁠kum 70 chhûng chanchin a huam a ni.

Ezra chuan lehkhabu chu tum fiah tak neiin a ziak a: Jehova’n A mite Babulon sal tânna aṭanga chhuahtîr tûr leh Jerusalema biakna dik din thar leh tûra A thutiamte a hlen chhuah dân târ lan chu a ni. Hei vâng hian, Ezra chuan he thiltum lam hawi thilthlengte chauh a thlûr bing a. Ezra bu hi dodâlna leh Pathian mite ṭhat famkim lohna kâra biak in sak ṭhat a nih dân leh Jehova biakna din thar a nih dân târ lanna a ni. Din thar lehna huna kan awm ve bawk avângin he thuziak hi kan tân pawh ngaihvenawm tak a ni a. Tam takte chu “LALPA tlângah” chuan an kal nguah nguah a, lei pum pui hi “LALPA ropuizia hriatnain . . . a khat vek” dâwn a ni.​—⁠Isaia 2:​2, 3; Habakuka 2:⁠14.

BIAK IN SAK ṬHAT LEH A NI

(Ezra 1:​1–6:⁠22)

Kura zalenna thupêk chu bawhzuiin Juda sal tâng 50,000 vêl chu Ram Awptu Zerubabela, a nih loh leh Sesbazara kaihhruaina hnuaiah Jerusalem-ah an kîr leh a. Kîr lehte chuan a awmna hmun ngaiah maichâm din nghâl vatin, Jehova hnênah inthâwina an hlân ṭan nghâl a ni.

A kum lehah Israelte chuan Jehova in lungphûm chu an phûm a. Hmêlmate chu in saknaah an inrawlh buai chhên a, a tâwpah chuan chu hna titâwp tûrin lal chu thupêk an chhuahtîr thei ta a ni. Zâwlnei Hagaia leh Zakaria chuan mipuite chu chawk thovin khap behna hnuaiah pawh biak in sak chu an chhunzawm thei a. Atîra Kura thupêk, Persia dân thlâkthleng theih loh dotu nih hlauhna chuan an hmêlmate chu a zâp dai a ni. Thil chinchâng an chhuinaah Kura’n ‘Jerusalema Pathian in chungchânga’ thupêk a chhuah chu hmuh chhuah a ni a. (Ezra 6:⁠3) Hna chu a kal tluang hle a, an thawk zo ta a ni.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

1:​3-6—⁠Israel mi an rama kîr leh tûra inpe lote chuan rinna an tlachham em? Ṭhenkhat Jerusalema an kîr loh chhan chu hausak an âtchilh vâng emaw, biakna dik an hlut tâwk loh vâng emaw a nih theih laiin, chu chu mi zawng zawngte kîr loh chhan a ni lo. A hmasain, Jerusalem panna zinkawng mêl 1,000-a thui chu thla li emaw, thla nga emaw kal a ngai ang a. Chu bâkah, kum 70 lai rauhsan tawh ram luah a, din thar leh tûr chuan chak ṭha tak nih a ngai dâwn a ni. Chuvângin, hrisêl lohna te, kum upatna te, leh chhûngkaw mawhphurhna te hian ṭhenkhat chu kîr leh thei lovin a siam ngei ang.

2:​43—⁠Tute nge Nethin-ho chu? Hêng mite hi Israel mi dik tak ni lo, biak in-a chhiahhlawh leh rawngbâwltua ṭangte an ni a. Chûng zîngah chuan Josua hun laia Gibeon thlahte leh mi dang “Davida leh an mi lianten Levi chite rawngbâwl tûra an pêkte” an tel a ni.​—⁠Ezra 8:⁠20.

2:​55—⁠Tute nge Solomona chhiahhlawhte thlahte chu? Hêng mite hi Israel mi ni lo, Jehova rawngbâwlnaa chanvo pawimawh tak pêkte an ni. Biak in emaw, rorêlna emawa lehkhaziaktu emaw, ziakchhâwngtu emaw anga thawktute an ni thei ang.

2:​61-63—⁠Jehova chhânna an mamawh huna an hman ṭhin Urim leh Thumim te chu sal tâng lo kîr lehte khân an la hmang thei em? Puithiam thlah nia inchhâl sia an thlah chhui lêt thei lote chuan Urim leh Thumim hmang chuan an inchhâlna chu an nemnghet thei a. Ezra chuan hei hi thil ni thei a sawina mai a ni. Chutih lai leh a hnu lama Urim leh Thumin hman chungchâng Bible-ah chhinchhiahna a awm lo va. Judate thurochhiahin a sawi dân chuan Urim leh Thumim chu B.C.E. 607-a biak in tihchhiat a nih rualin a bo a ni.

3:​12—⁠Engvângin nge Jehova “in hmasa hmutu putarhote” chu an ṭah? Hêng mite hian Solomona biak in sak ropuizia kha an hre reng a ni thei ang a. Biak in thar lungphûm an hmuh chu a hmaa mi nêna khaikhin chuan “[an] mithmuhah eng tham mah a ni lo.” (Hagaia 2:​2, 3) An beih hrâm hrâmna chuan biak in hmasa zâwk ropuina chu a neihtîr thei dâwn em ni? He mi avâng hian an rilru a nâ a, an ṭap vak vak a nih ngei a rinawm.

3:​8-10; 4:​23, 24; 6:​15, 16—⁠Biak in sak ṭhat lehna chuan kum engtia rei nge a awh? Biak in lungphûm chu B.C.E. 536​—⁠‘an thlen kum hnihnaah’ phûm a ni a. In sak hna chu B.C.E. 522, Lal Artazerzia hun laiin chawlhsan a ni. B.C.E. 520, Lal Daria lal kum hnihna thleng khap chhunzawm zêl a ni a. Biak in chu a lal kum rukna, a nih loh leh B.C.E. 515-ah sak zawh a ni. (“B.C.E. 537 aṭanga 467 Chhûnga Persia Lalte” tih bâwm chu en rawh.) Chutichuan, biak in sakna chuan kum 20 vêl a awh a ni.

4:​8–6:18—⁠Engvângin nge hêng hi Aramik ṭawnga ziak a nih? Hêngah hian sawrkâr hotute’n lalte hnêna an lehkha thawn leh chûng lalte chhânna a telh hnem hle a. Ezra chuan Aramik ṭawng, chutih laia sumdâwnna leh sawrkâr ṭawng hman bera ziak vântlâng chhinchhiahna aṭangin a ziak chhâwng a ni. He hmân lai Sema thlahte ṭawnga ziak Bible hmun dangte chu Ezra 7:​12-26, Jeremia 10:​11, leh Daniela 2:4b–7:​28-te hi a ni.

Kan Zir Tûrte:

1:⁠2. Isaia’n a hma kum 200 vêla a hrilh lâwk chu a lo thleng dik. (Isaia 44:28) Jehova Thua hrilh lâwknate a thleng lo ngai lo.

1:​3-6. Babulona awm Israel mi ṭhenkhatte angin, Jehova Thuhretu tam takte chuan hunbi kimin rawng an bâwl thei lo va, mamawh zualna hmunah rawng an bâwl thei hek lo. Mahse, a thawk theite chu chhawmdâwlin, an fuih a; tin, Lalram rawngbâwlna leh zirtîr siam hna thawh nân phal takin thawhlâwm an thawh a ni.

3:​1-6. B.C.E. 537 thla sarihna (Tishri, September/October thla) chuan, mi rinawm kîr lehte chuan an thilhlan hmasa ber chu an hlân a. Lal Nebukadnezzara chu a thla ngana B.C.E. 607 (Ab, July/August thla) chuan Jerusalemah a rawn lût a, thla hnih hnuah khawpui chu tihchhiat vek a ni. (2 Lalte 25:​8-17, 22-26) Sawi lâwk ang ngeiin, Jerusalem kum 70 tihṭiauna chu a hun takah a tâwp a. (Jeremia 25:11; 29:10) Jehova Thu-in a sawi lâwk apiang chu a thleng dik ziah a ni.

4:​1-3. Mi rinawm kîr lehte chuan betu derte nêna sakhaw inzawmna siamtîr thei tûr sâwmna chu an hnâwl a. (Exodus 20:5; 34:12) Tûn laia Jehova betute pawh chutiang chiah chuan rinpawlhna thiltih a engah mah an tel lo.

5:​1-7; 6:​1-12. Jehova chuan a mite hlawhtlin nân thil awm dân a her kawi thei.

6:​14, 22. Jehova hnaa ṭhahnemngai taka telna chuan a duhsakna leh malsâwmna a thlen.

6:21. Jehova hna-in hma a sâwn dân an hmuhna chuan chutih laia Judai rama chêng Samari mite leh biakna dik lova tlu Juda mi kîr lehte chu an nuna inthlâk thleng ngaite siam tûrin a chêttîr a. Lalram puan chhuahna pawh tiamin Pathian hna min pêk chu phûr takin kan thawk tûr a ni lâwm ni?

EZRA JERUSALEMAH A LO KAL

(Ezra 7:​1–10:⁠44)

Jehova in hawnna pawh kum sawm nga lai a liam tawh a. A hun chu B.C.E. 468 a ni. Ezra chuan Pathian mi la bângte chu a ruala hruaiin, an thawhlâwm thawhte nên lam chuan Babulon aṭangin Jerusalem a pan a. Chutah chuan eng nge a hmuh?

Miliante chuan Ezra hnênah: “Israel mite leh puithiam leh Levi chite chu he ram mite lakah hian inthiarfihlîm chuang lovin, . . . thiltih tenawm tak an tih ang zêl an ti ve a,” tiin an hrilh a ni. Chu bâkah, “mi liante leh rorêltute chu he mi bawhchhiat thuah hian a tûpa berte an ni.” (Ezra 9:​1, 2) Ezra chuan mak a ti hle a. Ani chu ‘huai taka awm a, chêt la’ tûra fuih a ni a. (Ezra 10:⁠4) Ezra chuan dinhmun siam ṭha tûrin hma a la a; tin, mipuite chuan ṭha takin an chhâng lêt a ni.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

7:​1, 7, 11—⁠Hêng châng zawng zawngte hian insak hna titâwptu Artazerzia chungchâng em ni a sawi? Ni lo ve. Artazerzia tih hi Persia Lal pahnihte hming emaw, nihna emaw atâna hman a ni. Pakhat chu Bardiya emaw, Gaumata emaw a pakhat zâwk zâwk hi a ni a, B.C.E. 522-a biak in sak hna tihtâwpna thupêk chhuahtu kha a ni a. Ezra Jerusalema a kal hun laia Artazerzia chu Longimanus-a a ni.

7:​28–8:​20—⁠Engvângin nge Babulon-a Juda tam takte chuan Ezra ruala Jerusalema kal chu an hreh? Juda an rama kîr leh hmasate thlenna pawh kum 60 pêl tawh mah se, Jerusalem chu a la lûn lo va. Jerusalema kîr leh te tân dinhmun hrehawm leh hlauhawm tak kâra nun thar din a ngai a. Chutih laia Jerusalem chuan Babulon-a neinung taka awm Judate tân hausak theihna kawng a hawnsak lo. Hmaih hauh loh tûr chu zin kawng hlauhawm tak chu a ni. Kîr lehte chuan Jehova chunga rinna nghet tak, biakna dik atâna ṭhahnemngaihna, in sawn nâna huaisenna an neih a ngai a ni. Ezra meuh pawh hi Jehova kutin a chelh avângin a intichak chawp a ni. Ezra fuihnain chhûngkhaw 1,500​—⁠mi 6,000 vêl chuan an chhâng lêt a. Ezra’n hma dang a lâk belh hnuah chuan, Levia mi 38 leh Nethim-ho 220-te chuan an chhâng lêt bawk a ni.

9:​1, 2—⁠Chu mi rama mite nêna inneih pawlh chu eng ang khawpa hlauhawm nge a nih? Hnam din thar leh chu Mesia lo thlen hma loh zawng Jehova biakna vênghimtu tûr an ni a. Mi chêng dangte nêna inneihpawlhna chu biakna dik atân hlauhawm tak a ni. Ṭhenkhat chu milem betute nên an inneihpawlh avângin, a tâwpah chuan hnam pum pui chu milem be hnamte chuan an chîmral thei a. Biakna thianghlim chu lei ata tihbo a ni thei a ni. Chuti a nih chuan, khawi aṭangin nge Messia chu a lo thlen tâk ang? Thilthleng a hmuhte avânga Ezra’n mak a ti pawh chu a mak lo ve!

10:​3, 44—⁠Engvângin nge ram dang mi laka an fate chu an nute ruala ṭhen tûr an nih? Fate chhuahtîr tel a nih loh chuan, an ṭhen tâk an nupuite tân chuan an fate avânga rawn kîr leh theihna hun remchâng a tam vâng a ni. Chu bâkah, a tlângpuiin naupang tête chuan nute enkawlna an mamawh bawk a ni.

Kan Zir Tûrte:

7:10. Pathian thu zirlai taima tak leh zirtîrtu thiam tak a nih angin, Ezra chuan kan tân entawn tûr ṭha a siam a ni. Jehova Dân râwnin tih tak zetin a thinlung chu a buatsaih a. Chutianga râwnin, Ezra chuan Jehova thusawi chu theih tâwp chhuahin a bengkhawn a. A thil hriat chu nunpuiin, mi dangte zirtîrin a ṭang tlat a ni.

7:13. Jehova chuan mahni inpêkna a duh.

7:​27, 28; 8:​21-23. Ezra chu Jehova zâra hlawhtling niin a insawi a, Jerusalem zin kawng thui leh hlauhawm tak a zawh hmain Jehova hnênah tih tak zetin a ṭawngṭai a, Pathian ropuina atân mahni nun thâp a inhuam bawk. Chutiang chuan, kan tân entawn tûr ṭha a siam a ni.

9:⁠2. ‘Lalpaa awm mi chauh’ nei tûra fuihna hi kan ngai pawimawh hle tûr a ni.​—⁠1 Korinth 7:⁠39.

9:​14, 15. Ṭhian sual kawm chuan Jehova lawm loh mi min nihtîr thei.

10:​2-12, 44. Ram dang mi nupuia neite chuan inngaitlâwm taka inlamlêtin, an kawng dik lo chu an siam ṭha a. An rilru put hmang leh thiltih chu a entawn tlâk hle.

Jehova Chuan A Thutiamte A Vawng

Ezra bu hi kan tân a va han hlu tak êm! Jehova chuan a hun takah Babulon sal tânna ata a mite zalentîr tûra a thutiam chu a hlen a, Jerusalemah biakna dik a din leh a ni. Chu chuan amah leh a thutiamte kan rinna chu a tichak a ni lâwm ni?

Ezra buin entîrna a pêkte hi ngaihtuah teh. Ezra leh a la bâng Jerusalema biakna thianghlim din thar lehnaa telte chuan Pathian hnêna inpumpêkna entawn tlâk tak chu an târ lang a ni. He lehkhabu pawh hian hnam dang Pathian ṭihtute leh thilsual ti inlamlêtte rilru inngaitlâwm tak chu a târ lang bawk. Ezra thâwk khum thute chuan “Pathian thu hi a nung a, thil a ti thei” tih a fiah chiang hle.​—⁠Hebrai 4:12. (w06 1/15)

[Phêk 9-naa chart/milem]

B.C.E. 537 AṬANGA 467 CHHUNGA PERSIA LALTE

Kura Lal Ropuia (Ezra 1:⁠1) B.C.E. 530-ah a thi

Cambyses-a, a nih (Ezra 4:⁠6) B.C.E. 530-522

loh leh Ahasuera

Artazerzia​​—⁠Bardiya a nih (Ezra 4:⁠7) B.C.E. 522. (Thla sarih lek a lal hnuah

loh leh Gaumata mi kut tuarin a thi)

Daria I (Ezra 4:​24) B.C.E. 522-​486

Zerzia, a nih B.C.E. 486-​475. (B.C.E. 496-486

loh leh Ahasuera * chhûng Daria I-na ro a rêlpui)

Artazerzia (Ezra 7:⁠1) B.C.E. 475-​424

Longimanus-a

[Footnote]

^ par. 53 Zerzia hi Ezra bu-ah chuan sawi lan a ni lo va. Estheri bu-ah chuan Ahasuera tia koh a ni

[Milem]

Ahasuera

[Phêk 8-naa milem]

Kura

[Phêk 8-naa milem]

Kura thuziak chuanna Cyliner chuan sal tângte an rama kîrtîr dân chungchâng a sawi

[Milem Hawhtîrtu]

Cylinder: Photograph taken by courtesy of the British Museum

[Phêk 11-naa milem]

Ezra zirtîrtu thiam tak nihtîrtu chu i hria em?