A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Sualin A Hualvêl Ṭhatna

Sualin A Hualvêl Ṭhatna

Sualin A Hualvêl Ṭhatna

TUN lai khawvêlah hian, mahni inpe duh an awm mang meuh lo niin a lang a. Mahse, ‘mi ṭanpui peih’ ṭhenkhat an la awm reng tho​—⁠kawng engemawti tala mi dangte chunga thil ṭha tihsak duh chu. Kum tinin, mi chhiarsên lohte chuan ṭha nia an ngaih tlâwmngai pâwlte hnênah Dollar tlûklehdingâwn tam tak an pe a. Entîr nân, Britain ramah kum 2002 khân mi retheite ṭanpuina thawhlâwm chu Dollar tlûklehdingâwn 13 lai a tling a. Kum 1999 aṭang khân, mi thilphal sâwmte chuan mi retheite ṭanpui nân Dollar tlûklehdingâwn 38 an pe emaw, pe tûrin an intiam emaw a ni.

Rethei ṭanpuitute thil ṭha tih ṭhenkhat zîngah chuan sum thawk chhuak tlêm chhûngkuate tâna damdawi lama inenkawl man pêksakte, nupa kawp chawi loh chhûngkuaa fate hnêna zirtîrna leh kaihhruaina pêkte, ram retheia hri danna atâna sum thawhte, naupangte zirlai bu hmasa ber tûr tumsakte, ram retheia lo neitute hnêna ran vulh tûr pêkte, leilung chhiatna tuarte hnêna chhawmdâwlna thil pêkte a tel a ni.

Thil nih dân kan sawi tâkte chuan mihringte’n mi dangte chunga thil ṭha ti tûrin theihna an nei tih a târ lang a. Mahse, lungchhiatthlâk takin, thil sual turu tak tak titu pawh an awm bawk a ni.

Sualna a Pung

Khawvêl Indopui II-na tâwp aṭang khân, hnam insuatna leh politics avânga nasa taka inthahna thilthleng vawi 50 dâwn lai a awm a ni. American Political Science Review chuan: “Hêng thilthlengte hian a lo berah indonaa tel lo mi maktaduai 12 aṭanga 22 lai nunna a la a, kum 1945 aṭanga ram chhûng indona leh ram dang nêna indonaa mitthi zât aiin an tam zâwk a ni,” a ti.

Kum zabi 20 laihâwl aṭanga a tâwp lam chhûng khân, Cambodia ramah ringawt pawh politics thil avângin mi nuai 22 lai chu thah an ni a. Chi inhuatna avângin, Rwanda ramah mipa, hmeichhia leh naupang 8,00,000 aia tam thihna a thleng a. Bosnia rama sakhuana leh politics nawrna avânga inthahnaah mi 2,00,000 an thi a ni.

Tûn hnai maia sualna thiltihte sawi thliah thliahin, United Nations secretary-general chuan kum 2004 khân: “Iraq ramah, chhanchhuahna hna thawktute, chanchinbu mite leh sipai ni lo mi dangte chu man leh a râwng thei ang bera thah an nih laiin, mipui vântlângte chu lainatna nei miah lova sâm an ni a. Chutih rual chuan, Iraq mi tângte chu zahthlâk taka hrem an ni bawk. Darfur hmunah chuan pâwngsual hi râl beih dân chi khat anga hman a nih laiin, mipuite chu an in chhuahsantîr leh tihchhiatsak an ni. Uganda hmâr lamah chuan, naupangte chu nasa taka sawisak leh nunrâwnna râpthlâk taka tel luihtîr an ni. Beslan khuaah chuan, naupangte chu man leh râwng taka thah an ni,” a ti.

Ram changkâng an tihahte pawh hian, chi inhuatna avânga dân bawhchhiatna a pung sâwt hle niin a lang. Entîr nân, Independent News chuan kum 2004 khân Britain ramah hian “hnam inan loh avânga inbeihna chu kum sâwmbi kalta aiin a lêt sâwm pakhatin a pung” a ti.

Mi dangte chunga thil ṭha tithei reng mihringte hian engvângin nge chutiang thil sualte chu an tih? Sual lak aṭangin kan fihlîm ngai ang em? A dawta thuziakin a târ lan angin, Bible chuan hêng zawhna khirh takte tâna chhânna lungâwithlâk tak a nei a ni. (w06 1/1)

[Phêk 2-naa Thlalâk Hawhtîrtu]

A KAWM: Mark Edwards/Still Pictures/Peter Arnold, Inc.