A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Nehemia Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Nehemia Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Jehova Thu Chu A Nung

Nehemia Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

BIBLE-A Ezra bua thilthleng hnuhnûng berte chhinchhiah a nih aṭangin kum sâwm pahnih lai a liam tawh a. Tûnah chuan “Jerusalem tung ding leh sa ṭha tûra thupêk” hun chu a hnai tawh hle​—⁠Messia lo lan hun chhûtna hapta 70 kumte inṭanna thilthleng chu. (Daniela 9:​24-27) Nehemia bu hi Pathian mite’n Jerusalem kulh an sak ṭhat leh chungchâng thu a ni a. Hei hian hun pawimawh tak kum 12 chuang chhûng, B.C.E. 456 aṭanga B.C.E. 443 hnu lam thleng a huam a ni.

Ram Awptu Nehemia ziah he lehkhabu hi tum ruhna nêna thiltih leh Pathian Jehova rinchhan tlatna a inkawp huna biakna dik chawimawi a nih dân chanchin phûrawm tak a ni. Hei hian Jehova’n a duhzâwng hlen chhuah nâna thil a kaihhruai dân a târ lang a. Hruaitu chak leh huaisen chanchin pawh a ni bawk. ‘Pathian thu hi a nung a, thil a tih theih’ avângin, Nehemia bu-a thu awmte hian tûn laia betu dik zawng zawngte tân zirlai hlu tak a pe a ni.​—⁠Hebrai 4:⁠12.

“KULH CHU . . . PEIH A NI TA”

(Nehemia 1:1–​6:​19)

Nehemia chu Lalber Artazerzia Longimanus-a mi rin tlâkte zînga mi niin, lal khawpui Susan-ah a awm a. A mite chu “chan chhe tak leh sawichhiatin an awm a: tin, Jerusalem kulh chu a chim rem rum tawh a, a kawngkhârte pawh a kâng” tih a hriat chuan, Nehemia chu nasa takin a lungngai a ni. Chuvângin Pathian kaihhruaina chu tih tak zetin a dîl a. (Nehemia 1:​3, 4) A tâwpah, lalber chuan Nehemia lungngaihna chu a hria a, Jerusalema a kal theihna kawng a inhawng ta a ni.

Jerusalem a thlen chuan kulh chu zân thim hnuaiah endikin, Judate hnênah kulh din ṭhat leh a tum thu a hrilh a. Hna chu ṭan a nih ve leh dodâlna pawh a lo chhuak nghâl a. Mahse, mi huaisen Nehemia kaihhruaina hnuaiah, “kulh chu . . . peih a ni ta” a ni.​—⁠Nehemia 6:​15.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

1:1; 2:​1—⁠Heta ‘kum sawmhnihna’ tia târ lan Bible châng pahnihte hi hun inang aṭanga chhiar ṭan a ni em? Ni e, chu kum 20-na chu Artazerzia lal hun chhûng a ni a. Amaherawhchu, hêng Bible chânga hun chhiar ṭan dân erawh a inang lo. Hmân lai thilthleng chanchin chuan B.C.E. 475 hi Artazerzia lal ṭan kum niin chiang takin a târ lang a. Babulon mi lehkhaziaktute chuan Persia lalte lal kum chu Nisan (March/April) aṭanga Nisan thlenga an chhiar ṭhin avângin, Artazerzia lal a kum khatna chu B.C.E. 474 Nisan thlaah a inṭan a ni. Chuvângin, Nehemia 2:​1-a kum sawmhnih a lal kum tia târ lan chu B.C.E. 455, Nisan thlaah a inṭan a ni. Nehemia 1:​1-a târ lan Kisleu thla (November/December) chu a kum hmasa​—⁠B.C.E. 456 Kisleu thla tihna a ni ngei ang. Nehemia chuan chu thla pawh chu Artazerzia lal kum 20-na chhûnga tel angin a sawi bawk a ni. He mi ṭumah hian lalna a lâk hun aṭangin a chhiar a ni thei ang. Nehemia chuan Judate’n tûna vântlâng kum tia an koh, September/October vêla inṭan Tisri thla aṭangin a chhiar ṭan pawh a ni thei bawk ang. A enga pawh ni se, Jerusalem sak ṭhat lehna thupêk chhuah kum chu B.C.E. 455 a ni.

4:​17, 18—⁠Engtin nge miin kulh bang sak ṭhat lehna chu kut khing khat chauhva a thawh theih? Hmanraw phurtute tân chuan hei hi thil harsa a ni lo vang. An thil phurh chu an lu emaw, an koki emawa hlân a nih tawh chuan, an kut khing khata ‘hriamhrei an ken’ laiin khing leh lam chuan awlsam takin an chelh thei a ni. Kut khing hniha hna thawh ngai in satute chuan, “an khandaih an pai ṭheuh va, chutiang chung chuan an siam a ni.” Hmêlmain an rawn beih thut palh pawhin bei lêt tûrin an inpeih reng a ni.

5:​7—⁠Eng kawngin nge Nehemia chuan ‘mi ṭhate leh rorêltute chu a khak’? Hêng mite hian Mosia Dân kalhin an Judapuite hnênah a pung ûmin sum an pûktîr a. (Leviticus 25:36; Deuteronomy 23:19) Chu bâkah, a pûktîrtute chuan an phût sâng hle bawk a ni. Thla tin, “hmun zaa hmun khat” a pung an phût a nih chuan, kum khatah chuan zaa 12 an phût tihna a ni dâwn a. (Nehemia 5:11) Chhiah avâng leh ṭâm avânga phûrrit tak phûr rêng tawhte chunga chutiang phûtna siam chu a nunrâwnthlâk a ni. Nehemia chuan Pathian Dân hmangin mi hausate chu a khak a, a hau bawk a, chutiang chuan an thiltih sual chu a hailang a ni.

6:​5—⁠Thurûk pai lehkha thawnte chu châr tlat a ni ṭhîn si a, engvângin nge Sanbalata’n Nehemia hnênah “lehkha châr loh” a thawn? Sanbalata chuan lehkha châr lohva puhna dik lo a siamte chu vântlâng hriat atâna a duh vâng a ni thei. Hei hian Nehemia chu mahni thlavâng hauh tûra in sak hna chawlhtîr hial khawpa a tihthinrim a beisei pawh a ni thei a. A nih loh leh Sanbalata chuan lehkha chhûnga thuziakte’n Judate chu timangangin, an hnathawh lai an bânsan hmak phah a ring pawh a ni thei bawk. Nehemia chuan zâm hauh lovin leh buai hauh lovin, Pathian tuk hna chu a thawk chhunzawm zêl a ni.

Kan Zir Tûrte:

1:4; 2:4; 4:​4, 5. Dinhmun harsa kan hmachhawn hunah emaw, thu tlûkna pawimawh tak kan siam hunah emaw kan “ṭawngṭai fan fan” tûr a ni a, Pathian kaihhruaina milin thil kan ti tûr a ni bawk.​—⁠Rom 12:⁠12.

1:⁠11–​2:8; 4:​4, 5, 15, 16; 6:​16. Jehova chuan a chhiahhlawhte tih tak zeta ṭawngṭaina chu a chhâng ṭhîn.​—⁠Sâm 86:​6, 7.

1:4; 4:​19, 20; 6:​3, 15. Nehemia chu khawngaihna ngah tak a nih rualin, felna atâna mi nghet leh taima angin entawn tûr ṭha a siam a ni.

1:⁠11–​2:⁠3. Nehemia hlimna ber chu lal no hlântu a nihna sâng tak vâng a ni lo. Biakna dik hmasâwnna avâng zâwk a ni. Jehova biakna leh hmasâwntîrtu chu kan ngaih pawimawh ber leh kan hlimna ber a ni tûr a ni lâwm ni?

2:​4-8. Jehova chuan Artazerzia chu Nehemia hnênah Jerusalem kulh sa ṭha leh tûra kal phalna a pêktîr a. Thufingte 21:1 chuan: “Lal thinlung chu LALPA kutah a awm a, tui luanna kawng angin, a duh duhnaah a tikawi ṭhîn,” a ti.

3:​5, 27. Teko-ho “mi liante” sit angin, biakna dik atâna kut hnathawh chu mahni thawh atân kan sit tûr a ni lo. Chu ai mahin, duh taka mahni inpe Teko mipuite chu kan entawn tûr a ni.

3:​10, 23, 28-​30. Ṭhenkhat chu Lalram thuchhuahtu mamawh zualna hmuna an insawn theih laiin, kan zînga a tam zâwk chuan mahni in bul aṭangin biakna dik chu kan thlâwp a. Chutiang chu Kingdom Hall saknaah leh chhiat tâwkte ṭanpuinaa telna hmangin kan ti thei a, a bul berah chuan Lalram thu hrilhnaa telna hmangin kan ti thei a ni.

4:​14. Dodâlna kan tawn hunah, “Lalpa ropui tak leh hlauhawm tak mai” chu rilrua dahna hmangin hlauhna kan hneh ve thei a ni.

5:​14-​19. Kristian enkawltute tân Ram Awptu Nehemia chu inngaihtlâwmna, mahni hmasial lohna, leh remhriatna kawnga entawn tûr ṭha tak a ni. Pathian Dân kenkawhnaah ṭhahnemngai hle mah se, mahni hlâwk nân mi dangte chu a thunun tlat lo. Hnehchhiah leh pachhiate ngaihtuahna a lantîr zâwk a. Thil phalna lantîrin, Nehemia chuan Pathian chhiahhlawh zawng zawngte tân entawn tûr ṭha tak a siam a ni.

“AW KA PATHIAN, A ṬHA LAMIN MIN HRE RENG ANG CHE”

(Nehemia 7:1–​13:⁠31)

Jerusalem kulh chu peih fel a nih ve leh, Nehemia chuan kawngkhârte siamin, khawpui him nân ruahmanna a siam a. Tichuan, mipuite chu an thlahtute ang zêlin chhinchhiahna a siam a ni. Mi zawng zawng chu “Tui Kawngkhâr hma zâwn hmun zau laiah chuan an kal khâwm” a, chutah chuan puithiam Ezra chuan Mosia Dân chu a chhiar a, Nehemia leh Levia chite chuan mite hnênah Dân chu an hrilhfiah a ni. (Nehemia 8:⁠1) Bâwkte Kût chungchâng an hriat thiamna chuan chu Kût chu hlim takin a hmantîr a ni.

Punkhâwmna dang chuan a zui a, chu mi chhûng chuan “Israel hnam” chuan a hnama sual inpuanna an nei a, Levia thlahte chuan Pathianin Israelte a dâwr dân chu an ennawn leh a; tin, mipuite chuan ‘LALPA thupêk zawng zawngte zâwm tûrin’ chhia an chham a ni. (Nehemia 9:​1, 2; 10:29) Jerusalem-ah mi an la tlêm avângin, khaw pâwna awm mi 10-a 1 zêl chu khaw chhûngah insawn lût tûrin ṭhum an vâwr a. Chu mi hnuah chuan, kulh chu phûr taka hawn a nih avângin, “Jerusalem hlimna chu hla tak aṭang pawhin an [hre thei]” a ni. (Nehemia 12:43) A thlen hun aṭanga kum sâwm pahnih a liam hnuah, Nehemia chuan Jerusalem chu chhuahsanin Artazerzia hnêna a hna thawk tûrin a kîr leh a. Bawlhhlawhna chu Judate zîngah a darh nghâl thuai a ni. Jerusalema kîr lehin, Nehemia chuan dinhmun chu siam ṭha tûrin hma a la vat a. Ama chungchângah, inngaitlâwm takin ngenna a siam a ni: “Aw ka Pathian, a ṭha lamin min hre reng ang che,” tiin.​—⁠Nehemia 13:⁠31.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

7:​6-​67—⁠Engvângin nge Nehemia’n a la bâng Zerubabela nêna Jerusalema hawte hming a târ lan chu Ezra’n chhûngkaw tin aṭanga chhûta a târ lan zât nên a inan loh? (Ezra 2:​1-​65) A dang lam chhan chu Ezra leh Nehemia te thu lâkna a inang lo pawh a ni thei a. Entîr nân, haw tûra hming pe zât chu a haw tak tak zât nên a inang lo pawh a ni thei. Juda ṭhenkhat, atîra an thlahtu chhui thei lote chuan a hnuah an chhui theih leh avâng pawhin a dang lam thei bawk. Mahse, hêng chhinchhiah pahnihte hi kawng khatah a inmil a ni: Atîra kîr leh zât chu chhiahhlawh leh hla satute tiam lohvin 42,360 a ni.

10:​34—⁠Engvângin nge mite chu thing pe tûra phût an nih? Mosia Dânah thing hlân tûra thupêk a awm lo va. He phûtna hi mamawh avâng liau liauva siam chhuah a ni. Maichâma thil hlante hâl nân thing tam tâwk a ngai ṭhîn a. Israel ni lo biak ina chhiahhlawh anga rawngbâwltu, Nethin-ho chu an indaih tâwk lo a nih hmêl hle. Chuvângin, thing hâl tûr neih reng theih nân ṭhum an vâwr a ni.

13:​6—⁠Engtia rei nge Nehemia’n Jerusalem a thang bosan? Bible chuan “ni eng emaw zât hnuah,” emaw, a ngial a ngana sawi chuan “ni a kin hunah” Nehemia chuan Jerusalema kîr leh tûrin lal hnênah phalna a dîl tih chauh a sawi a. Chuvângin, a awm loh chhûng reizâwng chiah chu hriat theih a ni lo. Mahse, Jerusalema a kîr leh chuan Nehemia chuan puithiamte chu thlâwp an ni lo va, Sabbath dân lah zawm a ni hek lo tih a hmu a. Mi tam tak chuan ram dang mi nupuiah an nei a, an fate chuan Juda ṭawng pawh an hmang meuh lo a ni. Chutiang dinhmun chhe tak awm hman tûr chuan Nehemia chu a thang rei hle a ni ngei ang.

13:​25, 28—⁠Nehemia chuan Juda hnungtawlhte a “khak” bâkah, engtin nge a zilh belh? Nehemia chuan Pathian Dâna rorêlna a hmuhte chu sawi chhuak lehin anni chu ‘ânchhia a lawh’ a. ‘Ṭhenkhatte chu a vua a,’ chu chu dân anga hrem tûra thupêk chhuahna hmangin a ti a ni thei ang. A thinrimna entîr nân, ṭhenkhat ‘samte chu a pawh thlâksak’ a ni. Puithiam lal Eliasiba tupa, Horan mi Sanbalata fanu neitu chu a hnên aṭangin a hnawt chhuak bawk.

Kan Zir Tûrte:

8:⁠8. Pathian Lehkha Thu zirtîrtu kan nih angin, Bible chângte chu fiah taka chhiar leh ṭawngkama uarna hmangin, leh dik taka hrilhfiahna hmangin ‘a awmzia kan hrilhfiah’ a, a hmanna chu chiang takin kan târ lang a ni.

8:​10. “LALPA chunga lâwmna” chu thlarau lam mamawh ngaihvenna leh phuhhrûkna aṭangin leh theocratic kaihhruaina zawmna aṭangin a lo awm a ni. Taima taka Bible zir a, Kristian inkhâwmnaa tel ziah a, Lalram thu hrilhna leh zirtîr siamnaa ṭhahnemngai taka kan tel chu a va pawimawh tak êm!

11:⁠2. Mahni in hmun lo ram kalsana Jerusalema pêm tûr chuan insênso leh harsatna ṭhenkhat tawh a ngai a. He mi ti tûra inpete chuan mahni inphatna rilru put hmang an lantîr a ni. Keini pawhin inkhâwmpuiahte leh hun dangahte mi dangte rawngbâwlsak theihna hun remchâng a awm hunah chutiang rilru put hmang chu kan lantîr ve thei a ni.

12:​31, 38, 40-​42. Hla sak hi Jehova kan chawimawi theihna leh a hnêna lâwm thu kan sawi theihna hun remchâng ṭha a ni. Kristian inkhâwmnaah tih tak zetin hla kan sa tûr a ni.

13:​4-​31. Kan nun dîp lo tûrin hausak ûmna te, ei rûkna te, leh kal pênna te lakah kan invêng tûr a ni.

13:22. Nehemia chuan Pathian lakah mawh a phur tih a hre chiang a. Keini pawhin Jehova laka kan mawhphurna chu kan hre ve tûr a ni.

Jehova Malsâwmna Dawn A Pawimawh!

“LALPAN in a sak loh chuan, a satute chuan an thawk rim thlâwn mai a ni,” tiin fakna hla phuahtu chu a zai a. (Sâm 127:⁠1) Nehemia bu hian chûng thute dikzia chu a va hril chiang tak êm!

Kan zir tûr chu a chiang ta hle. Kan thiltih eng pawha hlawhtlin kan duh chuan Jehova malsâwmna kan dawn ngei a ngai a ni. Kan nuna biakna dik kan dah pawimawh ber loh chuan Jehova malsâwmna chu kan beisei thei tak zet dâwn em ni? Chuti a nih chuan, Nehemia angin Jehova biakna leh chu mi tihhmasâwnna chu i ngai pawimawh ber ang u. (w06 2/1)

[Phêk 8-naa milem]

‘Lal thinlung chu Jehova kuta awm tui luanna kawng ang a ni’

[Phêk 9-naa milemte]

Nehemia​—⁠mi taima leh khawngaihna ngah tak​—⁠chu Jerusalemah a kal

[Phêk 10, 11-naa milemte]

Pathian Lehkha Thu ‘a awmzia hrilhfiah’ dân i hria em?