A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Naupang Enkawl Nâna Thurâwn Rin Tlâk

Naupang Enkawl Nâna Thurâwn Rin Tlâk

Naupang Enkawl Nâna Thurâwn Rin Tlâk

“CHHUNGKAW zîng aṭanga hla taka awm kum 19 mi ka ni a, ka la inpeih lo tak zet a ni,” tiin Ruth-i chuan a nau pai hmasak ber ṭum chuan a sawi. Fa neih chhun a nih angin, nu han nih mai tûr chu a lo ngaihtuah ngai mang meuh lo va. Khawiah nge thurâwn rin tlâk a hmuh ang?

Fa puitling tawh pahnih nei Jan-a ve thung chuan, tûn hnuah heti hian a sawi: “Atîrah chuan ka inringtâwk hle a. Mahse, hriatna erawh ka nei lo tih ka inhre chhuak thuai a ni,” tiin. Nu leh pate chu atîrah emaw, a hnuah emaw a ngaihna hre lo takin an awm pawh ni se, an fate enkawl tûrin khawi aṭangin nge ṭanpuina an hmuh theih ang?

Tûn laiah Internet-a ṭanpuina zawng nu leh pa an tam tial tial a. Mahse chuta thurâwn hmuhte rin tlâk dân erawh i ringhlel deuh mai thei. Fîmkhur hle nachhan tûr ṭha tak a awm a ni. Chuta thurâwn petu che chu i hre chiang em? An fate ngei enkawlnaah eng ang chiahin nge an hlawhtlin? I chhûngkaw nghawng thei thilah chuan i fîmkhur duh ngei ang tih chu rinhlelh rual a ni lo. A châng chuan, thuziak hmasain a târ lang ang khân mi thiamte hnên aṭanga hmuh thurâwnte ngei pawh hi mi tilunghnual thei takah a chang thei a ni. Chuti chu khawi lam nge i pan theih?

Naupangte enkawlna kawnga thurâwn lo chhuahna Bulpui Ber chu, chhûngkaw Dintu Pathian Jehova hi a ni. (Ephesi 3:15) Amah chauh chu mi thiam awmchhun a ni a. A Thu, Bible-ah chuan zirtîrna innghahna tlâk leh ṭangkai tak min pe a ni. (Sâm 32:8; Isaia 48:​17, 18) A nunpui erawh keimahni thu a ni thung.

Nupa tam takte chu an fate inbûk tawk tak leh Pathian ṭih, mi puitling lo ni chho tûra an enkawl chhohna aṭanga an thil zirte sawitîr an ni a. An hlawhtlin nachhan bulpui ber an sawi chu Bible thurâwnte an nunpui vâng a ni. Bible ziah hmasak ber a nih laia a rin tlâk ang bawkin, tûnah pawh a la rin tlâk reng a ni tih an hmu a ni.

Fate Hun Hmanpui Rawh

Fa pahnih nei tawh Catherine-i chu atâna thurâwn ṭangkai ber mai zawh a nih chuan, Deuteronomy 6:7 chu a sawi vat a ni. Chu mi châng chuan: “In fate ṭhahnemngai takin [Bible thu bulte] in zirtîr ang a, in ina in ṭhut lai te, kawnga in kal lai te, in mut lai te, in thawh hun tein in sawi ṭhîn tûr a ni,” tiin a sawi. Catherine-i chuan chu zilhna thu zâwm tûr chuan a fate hun a hmanpui a ngai tih a hria a ni.

‘Chu chu sawi mai aiin tih a harsa a ni,’ tiin i ngaihtuah mai thei. Nu leh pate’n chhûngkaw châwm nâna hna an thawh ve ve a ngaihna chhûngkaw tam takah engtin nge buai tak chung siin an fate nên hun tam zâwk an hman theih ang? Torlief-a, a fapa pawh nupui fanau neia awm tawh chuan a pawimawh ber chu Deuteronomy-a thurâwn kan hmuh zawm a nih thu a sawi. I fate chu i kalna apiangah hruai la, inbiak theihna hun remchâng chu a lo awm mai ang. Torlief-a chuan: “Ka fapa nên in lam hna kan thawk dûn a. Chhûngkua angin kan zin tlâng a. Chawte kan eiho a ni,” tiin a sawi a. Chuvângin, “kan fapa chuan zalên taka a ngaih dân sawi ve thei nia inhriatna a nei reng a ni,” a ti bawk.

A nih leh, inhawng taka inbiak pawhna awm lovin, thusawiho harsa ta sela engtin nge ni ang? Hei hi a châng chuan naupangte an lo upat deuh hian a thleng a ni. Hetah pawh hian an bula hun tam zâwk hmanna chuan a ṭanpui thei a. Catherine-i pasal Ken-a chuan an fanuin a tleirâwl chhuah laia a thusawi ngaithla lo tia vuithu a sawi kha a la hre reng a. Hei hi tleirâwlte vuina tlânglâwn tak a ni. Eng nge Ken-a chuan a tih theih? Ani chuan heti hian a sawi: “A kianga hun tam zâwk hman a, a ngaihtuahna te, a rilru veizâwng te, leh a beidawnna te chu hmaichhana sawipui ka tum a. Chu chuan a ṭanpui tak zet a ni,” tiin. (Thufingte 20:⁠5) Ken-a chuan chu tihdânin a ṭanpui chhan chu inbiak pawhna hi an in chhûng atâna thil thar a nih loh vâng a ni tih erawh a ring tlat a. “Ka fanu nên hian inlaichînna ṭha tak kan neih reng avângin, tîmna nei hauh lovin min be thei niin a inhre tlat a ni,” tiin a sawi.

Ngaihvenawm takin, tûn hnaia zirna chuan tleirâwlte hian an nu leh pate aiin nu leh pate’n fate nêna hun an hman tam tâwk lohzia chu a lêt thumin an sawi duh zâwk tih a târ lang. Chuti a nih chuan Bible thurâwn pêk chu engah nge i zawm loh vang? I fate nên hun a tam thei ang ber chu hmang ang che​—⁠i hun âwl neih laite leh hna thawh laite, ina i awm laite leh i zin vah vêl laite, zînga i thawh hunah te leh zâna i mut hma tein. A theih hrâm chuan, i kalna apiangah hruai rawh. Deuteronomy 6:7 kawhhmuh ang hian, i fate nêna hun hman chu loh theih lohva thil tih ngai a ni.

Anni Chu Thu Bul Dik Zirtîr Rawh

Fa pahnih nei Mario-a chuan hetiang hian a sawi a ni: “Naupangte chu nasa takin hmangaih la, lehkha chhiarsak rawh,” tiin. Amaherawhchu, hei hi i fate thil ngaihtuah theihna chawh thawhsak nân mai a ni lo. Thil ṭha leh ṭha lo hriat hran theih dân i zirtîr an ngai a ni. Mario-a chuan: “Bible zirna neihpui rawh,” tiin a sawi belh a ni.

Chu mi atân chuan, Bible chuan nu leh pate chu: “In fate tithinur suh ula, Lalpa thununnaah leh zilhnaah chuan enkawl zâwk rawh u,” tiin a fuih a. (Ephesi 6:⁠4) Tûn lai chhûngkaw tam takah chuan nungchang lama inzirtîrna hi a tlachham a. Ṭhenkhat chuan naupangte an lo upat hian, an duhzâwng tehna an thlang thei tûrah an ngai a ni. Chu chu a finthlâk i ti em? Naupang chu chak tak leh hrisêl taka ṭhang chho tûr chuan chaw ṭhaa châwm a ngai angin, naupang ngaihtuahna leh thinlung pawhin kaihhruaina a mamawh a ni. I fate’n in chhûngah i hnên aṭanga nungchang ṭha an zir loh chuan, an school kalpuite leh zirtîrtute emaw, chanchin thehdarhtute thil thlîr dân emaw chu an pawm mai a rinawm a ni.

Bible chuan nu leh pate chu an fate thil ṭha leh ṭha lo thliar hran theih dân zirtîr tûrin a ṭanpui thei a. (2 Timothea 3:​16, 17) Jeff-a, Kristian upa thiltawn ngah tak leh fa pahnih enkawl sei lian tawh chuan naupangte hnêna thu bul dik zirtîr tûra Bible hman chu a râwn a ni. “Bible hmanna chuan naupangte chu nu leh pate thlîr dân chauh ni lovin, Siamtu thil thlîr dân chu a hriattîr a. Bible-in rilru leh thinlunga mak danglam bik tak maia nghawng a neih chu kan hmu a. Nungchang ṭha lo emaw, ngaihtuahna dik lo emaw chingfel tûrin, Bible châng inâwm tak zawn chhuah nân hun kan hmang ṭhîn a. Tichuan, naupang chu a fâlin chu Bible châng chu kan chhiartîr a. A chhiar hnuah naupang biangah chuan mittui a luang fo ṭhîn a ni. Mak kan ti hle mai. Bible chuan sawi tûr kan ngaihtuah theih leh kan tih theih zawng zawng aiin nghawng nasa zâwk a nei a ni,” tiin a sawi.

Hebrai 4:12 chuan: “Pathian thu hi a nung a, thil a ti thei a, . . . thinlunga ngaihtuah leh tumte hi a hre nghâl thei a ni,” a ti. Chuvângin, Bible thu hi Pathianin a thu ziak tûra a hman mihringte mi mal ngaih dân emaw, thiltawn emaw mai a ni lo. Nungchang lama Pathian ngaih dân ai chu a awh zâwk a ni. Hei hian thurâwn dang zawng zawng lakah a tihrang nalh a. I fate zirtîr nâna Bible hmangin, Pathian rilru ang pu tûrin anni chu i ṭanpui a ni. I zirtîrna chuan thil a tithei lehzualin, i fa thinlung thlen theihna hun remchâng ṭha zâwk i nei a ni.

A hmaa kan sawi tâk Catherine-i khân he thu hi a pawm a ni. Ani chuan: “Dinhmun a harsat poh leh Pathian Thuah kaihhruaina kan zawng nasa sauh va, chu chu a hlawhtling hle mai!” tiin a sawi. I fate thil ṭha leh ṭha lo hriat hran theih dân zirtîrna kawngah Bible i hmang nasa lehzual thei ang em?

Nunnêm Rawh

Tirhkoh Paula chuan naupangte enkawlnaa ṭangkai thu bul pawimawh dang chu a sawi lang a. A Kristianpuite chu: “In dawhtheihzia [“nunnêmzia,” New World Translation] mi zawng zawng hriat ni rawh se,” tiin a fuih a ni. (Philippi 4:⁠5) Chutah chuan kan fate chu kan nunnêmna hmuhtîr a tel chiang hle. Tin, nunnêmna chuan “chung lam aṭanga finna lo chhuak” a târ lang tih hre reng ang che.​—⁠Jakoba 3:⁠17.

Mahse, engtin nge nunnêmna leh kan fate zirtîrna a inkûngkaih? Theih tâwp chhuahin ṭanpui mah ila, an thiltih apiang chu kan thunun bur lo. Entîr nân, a thusawi kan rawn ziah chhuah tâk Mario-a chu Jehova Thuhretute zînga mi a ni a, heti hian a sawi: “Kan fate hnênah baptisma chan te, hunbi kima rawngbâwl te, leh thlarau lam thiltum dangte chu kan sawi mawi reng ṭhîn a. Mahse, a hun a lo thlen hunah anmahni ngeiin duh an thlan tûr thu chu kan hrilh chiang hle a ni,” tiin a sawi. Chu chuan eng nge a rah chhuah? An fate pahnih chu hunbi kima chanchin ṭha hriltu an ni mêk a ni.

Bible chuan pate chu Kolossa 3:​21-ah: “In fate tinuar suh u, chutilochuan an bei a dawng dah ang e,” tiin a vaukhân a. Catherine-i chuan he Bible châng hi a ngaihlu hle a ni. Nu leh pate’n dawhtheihna an han tlâk chham hian, thinrim mai emaw, thil phût sân emaw a awl hle. Mahse, ani chuan, “i fate chu nangmah ang tluk tûrah ngaiin, an lakah phût sâng lutuk suh” tiin a sawi. Ani pawh hi Jehova Thuhretute zînga mi a ni a: “Jehova rawngbâwl chu thil hlimawm nihtîr rawh,” tiin a sawi belh a ni.

A hma lama kan sawi tâk Jeff-a chuan: “Kan fate an han upat zêl hian, ṭhian ṭha pakhat chuan vawi tam tak a fate thil dîl a phalsak loh a ngai tih a hriat thu min hrilh a. Chu chuan a tilunghnual a, khapbeh tlat nia inhriatna pawh a pe a ni. He mi pumpelh tûr hian, ani chuan an thil dîlte phalsak theih dân kawng dap chu a sawimawi a ni,” tiin rawtna ṭangkai tak chu a siam a.

Jeff-a chuan: “Hei hi thurâwn ṭha tak niin kan hria. Tichuan, kan fate tâna kan remtihna ngeia mi dangte nêna thil an tihho theihna hun remchâng chu kan melh ta rân a. Tichuan, an hnênah: ‘Chu mi kha mi chuan chutiang chu a ti dâwn a asin, i lo hre ve em? An rualin i kal ve duh lâwm ni?’ ti tein kan sawi ṭhîn. A nih loh leh naupangte’n khawi lai emawa hruai chhuah an ngen hian, chau hle mah ila kan kal lui hrâm hrâm ṭhîn. An thil dîl remti lo nih kan duh loh vâng chauhvin hei hi kan ti a ni,” tiin a sawi. Hei hi nunnêmna awmze dik tak​—⁠dikna, mite ngaihtuahna, leh Bible thu bulte bawhchhe si lova tlâwmna a ni.

Thurâwn Rin Tlâk Hlâwkpui Rawh

Hêng kan sawi tâk nupa tam takte hi tûnah chuan tute neiin pi leh pu an ni tawh a. Anni chuan hêng Bible thu bul an hmante hian an fate chu nu leh pa hlawhtling ni tûra a ṭanpui hmuh chu nuam an ti hle a ni. Bible thurâwn chu i ṭangkaipui thei em?

Atîra kan sawi tâk Ruth-i chu nu a han nih chuan, a pasal nên chuan ṭanpuitu nei lo nia inhriat châng an nei a. Mahse, chutiang an ni lo. Pathian Thu, Bible thurâwn ṭha chungchuang chu an nei a ni. Jehova Thuhretute chuan nu leh pate ṭanpui thei tûr Bible zirna ṭanpuitu ṭha chungchuang tam tak an tichhuak a. Chûngte zîngah chuan Learn From the Great Teacher, Ka Bible Thawnthu Lehkhabu, Questions Young People Ask​​—⁠Answers That Work, leh The Greatest Man Who Ever Lived tih te a tel a. Ruth-i pasal Torlief-a chuan: “Tûn laiah hian Bible ṭanchhan thurâwn ṭhahnem tham tak chu nu leh pate tân hmuh theihin a awm reng a. Chûng chu hmang ṭangkai sela chuan, naupangte kawng tinrênga enkawlnaah ṭanpuina an dawng ngei ang,” tiin a sawi a ni. (w06 11/01)

[Phêk 5-naa bâwm/milem]

MI THIAMTE’N Eng Nge An Sawi A . . . BIBLE-in Eng Nge A Sawi?

Hmangaihna Lantîrna Kawngah:

The Psychological Care of Infant and Child (1928) tih Magazine-ah Dr. John Broadus Watson-a chuan nu leh pate chu: In fate “kuahin fâwp ngai rêng rêng suh u. In mal chungah pawh ṭhuttîr ngai suh u,” tiin a fuih a. Amaherawhchu, tûn hnai lawk khân, Drs. Vera Lane-i leh Dorothy Molyneaux-i te chuan Our Children magazine (March 1999) chhuakah: “Naupang kuahlum loh leh hmangaihna dawng lote chu an hlawhtling duh lo fo ṭhîn tih an thil hmuhchhuah chuan a târ lang,” tih an sawi.

Inkalh takin, Isaia 66:12 chuan Pathian chu nu leh pate’n fate an hmangaihna ang chi hmangaihnaa a mite hmangaih angin a sawi a. Chutiang bawkin, mite’n an fate Isua hnêna an rawn hruai laia zirtîrte’n lo dan an tum khân, ani chuan: “Naupang tête ka hnênah han kaltîr ula, hnar suh u,” tiin anni chu a zilhhau a ni. Tichuan, “anmahni chu a kuangkuah a, an chungah a kut nghatin mal a sâwmsak ta a.”​—⁠Marka 10:​14, 16.

Thu Bul Dik Zirtîrna Kawngah:

Kum 1969 New York Times Magazine thuziakah, Dr. Bruno Bettelheim-a chuan naupangin “[a nu leh pate] thuneihna nêna thununna [thu hrilhna] tel lova ama nuna a thiltawn aṭang ngeia ngaih dân insiam tûra dikna a neih” chungchâng chu a sawi uar a. Kum 30 dâwn lai a liam hnu chuan, The Moral Intelligence of Children (1997) tih thu ziaktu Dr. Robert Coles-a chuan: “Naupangte chuan nunah hian thiltum leh kaihhruaina, thu bul,” an nu leh pate leh mi puitling dangte pawmpui “an neih a ngai hle” tih a sawi.

Thufingte 22:6 chuan nu leh pate chu: “Naupang chu a kalna âwm kawngah chuan zirtîr ula, a upat hun pawhin a thlah lo vang,” tiin a fuih a ni. Hebrai thu mal “zirtîr” tia lehlin hi “ṭantîr” tihna a ni thei bawk a; tin, hetah hian nausênin zirtîrna hmasa ber a dawn ṭanna chu a kâwk a ni. Chutiang chuan nu leh pate chu an fate nausên lai aṭanga thu bul dik zirtîr chho ṭan tûra fuih an ni. (2 Timothea 3:​14, 15) Hêng inchher chhoh hun laia an thil zirte hi an theihnghilh mawh hle a ni.

Thununna Kawngah:

Dr. James Dobson-a chuan The Strong-Willed Child (1978) tihah chuan: “Hmangaihna nei nu leh pate kut thlâka inhremna hi nungchang hlauhawm laka vên nâna zirtîrna hmanrua a ni,” tiin a sawi. Kawng lehlamah thung chuan, Baby and Child Care (1998) tih lehkhabu lâr, a vawi sarih tihchhuahna aṭanga lâk chhuah thuziakah, Dr. Benjamin Spock-a chuan: “Nasa taka naupang mawngtam benna chuan upa zâwk leh chak zâwkin a dik emaw, dik lo emaw pawh nise a duh duh a ti thei tih a zirtîr,” tih a sawi thung.

Zilhna chungchângah, Bible chuan: “Tiang leh zilhhaunain a tifing,” tiin a sawi. (Thufingte 29:15) Amaherawhchu, naupang zawng zawng chu kut thawha hrem an ngai kher lo. Thufingte 17:10 chuan: “Mi â chunga vawi za vuak aiin mi fingah chuan vawi khat zilhhauna pawh a lût thûk zâwk,” tiin a sawi a ni.

[Milem]

Thinlung thleng tûrin Bible hmang rawh

[Phêk 7-naa milem]

Nu leh pa fingte chuan an fate tân intihhlimna an buatsaihsak