A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Isaia Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna—I

Isaia Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna—I

Jehova Thu Chu A Nung

Isaia Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna​—⁠I

“TUNGE ka tirh ang a, tunge kan tân kal ang?” He Pathian Jehova sâwmna hi Amozaa fapa Isaia chuan: “Kei heta hi ka awm, mi tîr ta che,” tiin a chhâng a. (Isaia 1:1; 6:⁠8) Tichuan, zâwlnei hna chu a dawng ta a ni. Isaia hrilh lâwk rawngbâwlna chanchin chu a hming chawi Bible bu pakhatah chhinchhiah a ni.

Amah zâwlnei ngeiin a ziak a ni a, Isaia lehkhabu chuan B.C.E. 778 aṭanga B.C.E. 732 hnu lam thleng, kum 46 chhûng a awh a ni. He lehkhabuah hian Juda te, Israel te, leh a chhehvêla ramte chunga rorêlna chungchâng a tel laiin, rorêlna hi a thupui ber a ni lo. ‘Pathian Jehova chhandamna’ hi a ni zâwk a ni. (Isaia 25:⁠9) A hming Isaia tih chu “Jehova Chhandamna” tihna a ni. He thuziakah hi chuan Isaia 1:​1–35:10 thleng kan sawiho vang.

‘A LA AWMCHHUNTE CHU AN KIR LEH ANG’

(Isaia 1:​1–12:⁠6)

He hrilh lâwkna a hmasa lam bung ngate chu thu hrilh lâwk tûra Isaia ruat a nih hmaa thilthleng nge ni a, a nih hnu tih chungchângah Bible chuan engmah a sawi lang lo. (Isaia 6:​6-9) Mahse, Juda leh Jerusalem chu “kephah hnuai aṭanga lu thleng zakin” thlarau lamah a dam lo hle tih chu a chiang hle. (Isaia 1:⁠6) Milem biakna chu a hluar hle a. Hruaitute lah an bawlhhlawh zo va. Hmeichhiate chu an chapovin, mite chuan pawm tlâkin Pathian rawng an bâwl lo a ni. Isaia chu hriatna duh lote leh hriat thiamna nei lote hnêna thu “hrilh” nawn fo tûrin a tîr a ni.

Juda chu Israel leh Suria ṭangrual pâwlin beih an tum a. Isaia leh a fate chu “chhinchhiahna atânte leh thilmak atânte” hmangin, Jehova chuan Juda hnênah Suria leh Israel ṭangrual pâwl chu an hlawhtling dâwn lo tih a tiam a ni. (Isaia 8:18) Mahse, remna chatuan daih erawh chu “Remna Lal” rorêlna hnuaiah chauh hmuh theih a ni ang. (Isaia 9:​6, 7) Jehova chuan a “thinurna talhtum” anga a hman Assuria chungah pawh rorêlna a thlentîr ang. Juda chu atâwpah chuan sala hruai a ni ang a; mahse, ‘a la awmchhunte chu an kîr leh ang.’ (Isaia 10:​5, 21, 22) Rorêlna fel chu entîr nei ‘Jesaia bul aṭanga chawrno lo chhuak’ rorêlna hnuaiah chauh a takin a lo thleng ang.​—⁠Isaia 11:⁠1.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

1:​8, 9—⁠Engtin nge Zion fanu chu “grêp huana vênbûk ang leh fanghma huana thlâm . . . anga hnutchhiahin a awm”? Assuria-hovin a rawn rûn chhûng chuan, Jerusalem chuan humhimtu a nei miah lo vang a, grêp huana vênbûk ang mai emaw, awlsam têa tlu thei fanghma huana thlâm ang lek emaw a ni. Mahse Jehova chuan a rawn chhan ang a, Sodom leh Gomorra ang a nih a phal lo vang.

1:​18—⁠“Hawh teh u, i ngaihtuah tlâng teh ang u!” tih thu hi eng tihna nge ni? Hei hi inrem siam nâna inhnuhhniamna hmanga inberem tûra sâwmna a ni lo. He Bible châng hian Rorêltu fel Jehova chuan Israelte hnêna insiamṭhatna hun leh intihthianghlimna hun a pêkna chu a kâwk zâwk a ni.

6:8a—⁠Engvângin nge hetah hian hming aiawh “ka” leh “kan” hman a nih? Hming aiawh “ka” tih chu Jehova tân a ni a. Hming aiawh a tam lam sawina “kan” chuan Jehova hnênah mi dang tuemaw a awm tih a târ lang. Chu chu a “Fapa mal neih chhun” chu a ni.​—⁠Johana 1:14; 3:⁠16.

6:​11—⁠Isaia’n “Lalpa, eng chen nge ni ang?” tih a zawh khân eng a tihna nge ni? Isaia chuan Jehova thuchah dawngsawng duh lo mite hnêna a thu hrilh hun reizâwng tûr a zâwt lo. Pathian hming tihliautu thlarau lam dinhmun chhe tak awm rei hun tûr a hre duh zâwk a ni.

7:​3, 4—⁠Engvângin nge Jehova chuan Lal sual Ahaza hnênah chhandamna a pêk? Suria leh Israel lalte chuan Lal Ahaza paih chhuak a, a aiah Davida thlah pawh ni lo, duh duha an kawihher theih tûr Tabeela fapa chu laltîr an tum a ni. He Diabol-Setana thiltum hian Davida nêna siam Lalram thuthlung chu a tibuai dâwn tlat a. Jehova chuan thutiam “Remna Lal” lo pianna tûr thlah vênhim nân Ahaza chu a chhandam a ni.

7:​8—⁠Engtin nge Ephraim chu kum 65 chhûngin “chi tih tlâk lohva” a awm? ‘Israel lal Peka lal laia’ hnam sâwm lalram aṭanga mite thawn chhuahna leh hnam dang mite pêm luhtîrna chu Isaia’n he hrilh lâwkna a sawi hnu lawkah a inṭan a. (2 Lalte 15:29) Senakeriba fapa leh a rochungtu Assuria Lal Esar-haddona a lal thlengin chutiang chu a thleng ta zêl a ni. (2 Lalte 17:6; Ezra 4:​1, 2; Isaia 37:​37, 38) He Samari aṭanga mipui sawn chhuahna leh pêm luhtîrna chuan Isaia 7:​8-a sawi kum 65 chhûng chu a awh a ni.

11:​1, 10—⁠Engtin nge Isua Krista chu ‘Jesaia bul aṭanga chawrno’ leh “Jesaia zung” a nih theih? (Rom 15:12) Isua chu tisa lama sawiin ‘Jesaia bul aṭanga chawrno’ a ni a. Ani chu Jesaia fapa Davida thlah a ni. (Matthaia 1:​1-6; Luka 3:​23-32) Amaherawhchu, lal thuneihna a dawnna chuan a thlahtute nêna Isua inlaichînna chu a khawih dang lam a. Thuâwih mihringte hnêna leia chatuana nunna pe tûra thuneihna leh thiltihtheihna a neih avângin, Isua chu an “Chatuan Pa” a lo ni a. (Isaia 9:⁠6) Chuvângin, Jesaia pawh tiamin a thlahtute “zung” a ni bawk a ni.

Kan Zir Tûrte:

1:⁠3. Min Siamtu duhzâwng kalha nun chu bâwngpa leh sabengtung aia hriatna neih loh zâwkna a ni. A leh lamah chuan Jehova leh a thil min tihsakte ngaihhlutna neihna chuan hriatna nei lo anga thil tihna leh amah kalsanna ata min vêng tlat ang.

1:​11-13. Vervêkna sakhaw hun serhte leh dân pângngai anga ṭawngṭaite chu Jehova chuan a hnê a ni. Kan thiltih leh ṭawngṭaina chu rilru put hmang dik aṭanga lo chhuak a ni tûr a ni.

1:​25-27; 2:2; 4:​2-4. Sal tânna leh Judai ram tihchhiatna chu inlam lêtte Jerusalema an lo kîrna leh biakna dik din thar leh a nih huna tâwp tûr a ni a. Jehova chuan thil sual ti inlam lêtte chungah zah a ngai thei a ni.

2:​2-4. Lalram thu hrilh leh zirtîr siamnaa ṭhahnemngai taka kan telna chuan, hnam tam taka mite chu remna kawng leh an inkâra remna ûm tûrin a ṭanpui a ni.

4:​3, 4Jehova chuan nungchang bawlhhlawhna leh thisena thiam loh channa awm chu a paih bo, a nih loh leh a silfai ang.

5:​11-13. Mahni duhzâwng intihhlimnaa insûmna leh inbûk tâwkna paih bo chu hriatna mila thil tih duh lohna a ni.​—⁠Rom 13:⁠13.

5:​21-23. Kristian upate, a nih loh leh hotute chuan ‘mahni ngaiha fing’ nia inhriatna chu an pumpelh tûr a ni. Tin, “zu” in kawngah a âwm tâwk an hre tûr a ni a, thleibîk an nei tûr a ni lo bawk.

11:3a. Isua entîrna leh zirtîrna chuan Jehova ṭihnaah lâwmna a awm tih a târ lang.

“LALPA CHUAN JAKOB-HO A KHAWNGAIH ANG”

(Isaia 13:​1–35:⁠10)

Bung 13 aṭanga 23 chu hnamte hremna thu puanchhuahna a ni a. Amaherawhchu, Israel hnam zawng zawng chu kîr leh phalsakin “LALPA chuan Jakoba-ho a khawngaih ang.” (Isaia 14:⁠1) Judai ram tihchhiatna tûr thu bung 24 aṭanga 27 chu, din thar lehna thutiam nên a inkawp tlat a. Jehova chuan Suria nêna inzawmna an siam avângin “Ephraim-ho [Israel-ho] zu ruihhmangte” chungah leh Assuria mite nêna inzawmna an siam avângin Juda “puithiamte leh zâwlneite” chunga a thinurna chu a sawi chhuak a ni. (Isaia 28:​1, 7) “Ariel [Jerusalem]” chungah chungpikna puan a ni, inhumhim nâna “Aigupta rama chhuk” a tum avângin. (Isaia 29:1; 30:​1, 2) Chutichung pawhin, Jehova ringtute tân chhandamna sawi lâwk a la ni ta cheu a ni.

‘Sakeibaknei vânglaiin a sa a hauh tlat’ angin, Jehova chuan ‘Zion Tlâng’ chu a vêng tlat ang. (Isaia 31:⁠4) “Ngai teh, fel taka rorêl tûr lal a lo awm ang,” tih thutiam pawh a awm a ni. (Isaia 32:⁠1) Assuria’n Juda beih a tum avângin “remna palaite” chu ṭap zawih zawih mah se, Jehova chuan a mite hnênah tihdamna leh ‘sual ngaihdamna’ a tiam a ni. (Isaia 33:​7, 22-24) “LALPA chuan hnam tinrêng chungah chuan lungnih lohna a neiin, an sipaiho zawng zawng chungah chuan thinrimna a nei.” (Isaia 34:⁠2) Juda chu tihṭiauvin a awm reng lo vang. “Thlalêr leh ram pilril chu a lâwm ang a; ram ro chu a hlimin phûl pangpâr angin a pâr ang.”​—⁠Isaia 35:⁠1.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

13:​17—⁠Eng kawngin nge Media-ho chuan tangka an ngaihsak loh va, rangkachak pawh an lawm loh? Media leh Persia-ho chuan râllâk thil ai chuan hnehna chu an ngai ropui zâwk a. Nebukadnezzara’n Jehova biak in aṭanga a lâk rangkachak leh tangkarua bungbêl zawng zawng sal tâng kîr lehte hnêna pe kîrtu, Kura chungchângah hian he thu dikzia a lang a ni.

14:​1, 2—⁠Engtin nge Jehova mite chu ‘anmahni sala neite sala mantu’ an nih a, ‘anmahni tiduhdahtute chunga ro an rêl’? Hei hi Babulona Media leh Persia hnuaia dinhmun sâng tak chelhtu Daniela te; Persia lalnu lo ni ta Estheri te; leh Persia Lalrama prime minister nihna chelhtu Mordekaia te chungchângah a thleng dik a ni.

20:​2-5—⁠Isaia chu kum thum chhûng saruak ngal nghatin a kal tak tak em? Isaia chuan a kawr chung chu hlîpin, thuamhnaw tlêmtê hain a kal vêl a ni thei ang.

21:​1—⁠Khawi lai hi nge “tuipui thlalêr” tia an kohna hmun chu? Babulon chu tuipui hnaihah awm rêng rêng lo mah se, hetianga koh a ni. Chu chu kum tina Euphrates leh Tigris luitui luang liam chuan chilhdiak “tuipui” a siam vâng a ni.

24:​13-​16—⁠Engtin nge Judate chu “mi tin zîngah . . . oliv thing vuak hnua rah a la awm ṭhîn ang leh, grêp lawh hnua grêp hmaih lawh tûr a la awm ṭhîn ang mai” an nih? Seng hnu pawha thingkûng emaw, grêp hrui emawa a rah a la awm ṭhin ang bawkin, mi tlêm tê chauh Jerusalem leh Juda tihchhiatnaah an dam khawchhuak ang. Dam khawchhuakte chu khawi hmunah pawh, ‘khaw chhak lam [Babulon-ah]’ emaw, “[Mediterranean] tuifinriat kam ruamah te” emaw thawn chhuah mah ni se, anni chuan Jehova an chawimawi ang.

24:​21—⁠Tute nge “chung lama mi chungnungho” leh “leia lei lalte” tih chu? “Chung lama mi chungnungho” chuan thlarau sualhote chu a kâwk thei ang. “Leia lei lalte” tih chu ramhuai thununna chak tak hnuaia awm leia rorêltute an ni.​—⁠1 Johana 5:⁠19.

25:​7—⁠Eng nge “mi tinrêng an vawm khuhna pâwn lam leh, hnam tinrêng an khuhna” chu? He khaikhinna hi mihringte hmêlhma lian ber pahnih​—⁠sual leh thihna⁠​—⁠chungchâng sawina a ni.

Kan Zir Tûrte:

13:​20-22; 14:​22, 23; 21:​1-9. Babulon chungchânga a thlen dik angin, Jehova thu hrilh lâwk rêng rêng chu a lo thleng dik ṭhîn.

17:​7, 8Israel mi a tam zâwkte’n ngaithla lo mah se, ṭhenkhat chuan Jehova lam an hawi a. Chutiang bawkin, Kristianna rama mi ṭhenkhat chuan Lalram chanchin chu an chhâng lêt a ni.

28:​1-6. Israel chu Assuria kutah a tlâwm ang a; mahse, Pathianin mi rinawmte a dam khawchhuahtîr ang. Jehova rorêlna chuan mi felte chu beiseina nei lovin a dah lo.

28:​23-29. Jehova chuan mi ṭhate chu an mamawh ang leh dinhmun ang zêlin a siam ṭha ṭhîn.

30:15. Jehova chhandamna dawng tûr chuan mihring ruahmanna siamte hmanga chhandamna zawnna ‘chawlhsan,’ a nih loh leh zawn lohna hmanga rinna kan lantîr a ngai a ni. ‘Muang tak,’ a nih loh leh hlau lova awmin, Jehova min vênhim theihna kan rinzia kan târ lang bawk.

30:​20, 21. Jehova thâwk khum a Thu, Bible leh “bawi rinawm, fing tak” kal tlangin, ani chu kan “hmu” a, a chhandamna thu chu kan ‘hria’ a ni.​—⁠Matthaia 24:⁠45.

Isaia Hrilh Lâwkna Chuan Pathian Thu Kan Rinna A Tinghet

Pathian thuchah Isaia bua awmte avângin lâwm tûr kan va ni êm! Hrilh lâwkna thleng famkim tawhte chuan ‘Jehova kâ aṭanga thuchhuak chu engmah tih nei lovin a hnênah a kîr leh lo vang’ tih min rinnghehtîr a ni.​—⁠Isaia 55:⁠11.

A nih leh, Messia chungchâng hrilh lâwkna, Isaia 9:7 leh 11:​1-5, 10-a mi ang chite hi engtin nge ni ang? Chhandam kan nihna tûra Jehova ruahmanna siam kan rinna chu a tinghet sauh a ni lâwm ni? He lehkhabu-ah hian hrilh lâwkna tûn laia thleng famkim mêkte emaw, lo la thlêng famkim tûrte emaw a chuang bawk. (Isaia 2:​2-4; 11:​6-9; 25:​6-8; 32:​1, 2) Isaia lehkhabu hian “Pathian thu chu a nung” tih finfiahna a belhchhah tak meuh meuh a ni!​—⁠Hebrai 4:⁠12. (w06 12/01)

[Phêk 12-naa milem]

Isaia leh a fate chu ‘Israel-ho zînga chhinchhiahna atân leh thilmak atân’ an ni

[Phêk 13-naa milem]

Jerusalem chu “grêp huana vênbûk ang” a ni ang

[Phêk 14-naa milem]

Engtin nge hnam tina mite chu an ‘khandaihte chu leilehna hmâwr zumahte chher’ tûra ṭanpui an nih?