A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Chhânna Chhawr Tlâk Chu!

Chhânna Chhawr Tlâk Chu!

Chhânna Chhawr Tlâk Chu!

TUN laia awlsam taka hmuh theih mahnia inzirna lehkhabu tam taka thurâwn awmte hi harsatna tâwk mêkte ṭanpui nâna tih a ni deuh ber a. Bible hi chu a danglam bîk a ni. A fuihna thute chuan lungngaite a ṭanpui nachungin, chu aia tam chu a ti a. A thurâwnte chuan ṭûl lo taka harsatna thlen theitu thil tihpalhna pumpelh tûrin min ṭanpui a ni.

Bible chuan ‘mi mâwlte remhriatna a neihtîrin, tlangvâlte hriatna leh ngaihruat thiamna a neihtîr’ thei a ni. (Thufingte 1:⁠4) Bible thurâwnte i nunpui chuan, “remhriatnain a vêng ang chia, hriatthiamnain a enkawl ang che; sual kawng ata chhan chhuak . . . tûr chein.” (Thufingte 2:​11, 12) Bible-a thurâwn zawmnain i hrisêlna a venhim dân te, in chhûngkaw nun a tihhmasâwn dân te, leh hnathawktu ṭha zâwk leh a ruaitu ṭha zâwk a nihtîr dân te chu lo ngaihtuah ta bîk ila.

A Lutukin Zû In Suh

Bible chuan a tâwk chauhva zu in chu a khap lo. Tirhkoh Paula chuan uain damdawi atâna a ṭhatna chu tleirâwl Timothea hnêna: “Tui chauh in mi ni tawh suh la, i pum avângin leh i dam loh fo avângin uain tlêm tê hmang ṭhîn ang che,” tia a hrilh khân a sawi lang a ni. (1 Timothea 5:23) Bible thuziak dang chuan Pathianin uain hi damdawi atân chauh a siam lo tih a târ lang a. Uain chu “mihring thinlung tihlâwmna” anga sawi lan a ni bawk. (Sâm 104:15) Amaherawhchu, Bible chuan ‘uain heh mi’ ni lo tûrin a vaukhân thung. (Tita 2:​3-5) “Uain heh mite zîngah leh sa heh mite zîngah tel suh; zu rui mite leh sa heh mite chu an lo rethei dâwn si a, nguinain puan chhia a sintîr ang,” tiin a sawi a ni. (Thufingte 23:​20, 21) Chutiang thurâwn inbûk tâwk ngaihthah a nih hian eng thil nge lo thleng ṭhîn? Ram ṭhenkhata thil awm dân hi lo chhinchhiah teh.

The World Health Organization tih chhuah khawvêl pum huapa zu lampang report pêkna, Global Status Report on Alcohol 2004 chuan heti hian a sawi: “Zu kaihhnawih avânga buainate hian Ireland rama awmte chu kum tin Euro (€) tlûklehdingâwn 2.4 [U.S. $ tlûklehdingâwn 3] a khawhraltîr a ni,” tiin. He sum leh pai nasa taka khawhralte zîngah hian “damdawi inenkawlna man (€ maktaduai 279), motor kawnga chêtsualna man (€ maktaduai 315), zu kaihhnawih dân bawhchhiatna man (€ maktaduai 100), zu avânga hnathawh loh avânga chân zât (€ maktaduai 1034),” a tel tih report dawn a ni.

Zu hman dik lohna avânga sum leh pai sên aia pawimawh zâwk chu mihringte hrehawm tawrhna a thlen hi a ni. Entîr nân, Australia ramah chuan thla 12 chhûng lekin mi nuai 50 aia tamte chuan zu ruite kut an tuar a. France ramah thung chuan, in chhûng khura tharum thawhna awmte zînga zaa 30 vêl chu zu ruih vânga thleng nia puh a ni. Hêng thilte aṭang hian, Bible-in zu in chungchânga thurâwn a pêk chu inâwm i ti hle lo maw?

Taksa Tibawlhhlawhtu Thil Chîn Dawklakte Chu Pumpelh Rawh

Kum 1942, mei zûk chu thil mawi leh incheina anga ngaih a nih lai aṭang rêngin, he magazine hian vaihlo hmannain Bible thu bulte a kalh a, pumpelh tûr a ni tih a chhiartute chu a lo hriattîr daih tawh a ni. Chu mi kuma tihchhuah thuziak chuan Pathian tihlâwm duhte chuan Bible-in ‘tisa leh thlarau bawlhhlawhna zawng zawngah intifai’ tûra thupêk a chhuah chu an zâwm tûr a ni a ti a. (2 Korinth 7:⁠1) Tûna kum 65 vêl a liam hnuah hian, he Bible ṭanchhan thurâwn pêk hi a finthlâk hle tih a lang chiang a ni lâwm ni?

Kum 2006-ah the World Health Organization chuan vaihlo hi “khawvêla thihna thlentu tam ber dawttu” niin a sawi a. Kum tinin mi maktaduai nga vêl chu vaihlo avângin an thi a ni. Chu mi nêna khaikhin chuan, kum tinin HIV/AIDS avângin mi maktaduai thum vêl an thi a ni. Kum zabi 20 chhûngin zial zûk hian mi maktaduai 100 vêl nunna a la nia chhût a ni a; chu chu, chu mi kum zabi chhûnga indonaa thi zât zeta tam a ni. Vaihlo pumpelh finthlâkzia chu mi tam takin an pawm tawh a ni.

“Inngaih Tlânsan Rawh”

Mi tam tak chuan Bible-in mipat hmeichhiatna hman chungchâng a sawi hi pawm an hreh a. Mi tam takte rin dân nêna inkalh takin, Bible chuan mipat hmeichhiatna lam châkna zawng zawng hi thil sual angin a dem ngawt lo. Mahse, mihringte mipat hmeichhiatna a hman dân tûrah erawh thurâwn ṭha tak a pe a ni. Bible chuan mipat hmeichhiatna chu nupa inkâr chauhva hman tûr a ni tih a zirtîr a. (Genesis 2:24; Matthaia 19:​4-6; Hebrai 13:⁠4) Mipat hmeichhiatna hman chu nupate inkâra hmangaihna leh lainatna in lantîr tawnna a ni. (1 Korinth 7:​1-5) Chuta ṭanga piang naupang tupawh chuan inngaihsak tawn tak nu leh pa neih chu an hlâwkpui a ni.​—⁠Kolossa 3:​18-21.

Mipat hmeichhiatna lama inphalraina chungchângah Bible chuan: “Inngaih hi tlânsan rawh u,” tiin thu a pe a ni. (1 Korinth 6:18) Eng nge a chhan pakhat chu ni? Chu Bible châng chuan hetiang hian a sawi chhunzawm a ni: “Mihring thil tihsual tinrêng hi taksa pâwn lamah a ni; mi ngaih hmang erawh chuan ama taksa chungah thil a tisual a ni,” tiin. Mipat hmeichhiatna hman chungchânga Bible thurâwn ngaihthah a nih hian eng nge lo thleng?

United States a thilthleng mêk hi han ngaihtuah teh. He ram hi ram changkângte zînga tleirâwl naupai tamna ber a ni a, kum tinin 850,000 vêlin nau an pai a ni. Naute tihtlâkna pumpelhtu tam takte chu pa nei lovin an piang a. Rinhlelh ruallohvin, hêng tleirâwl nau nei tam takte hian an fate chu theih tâwpa hmangaih leh thununin an enkawl a, ṭhenkhatte chu an hlawhtling a ni. Amaherawhchu, hêng tleirâwlho fapate hi an lo upat hunah lung in tâng an ni duh ṭhîn leh an fanute pawh anmahni ang bawka tleirâwl laia fa nei an ni duh ṭhîn hi a lungchhiatthlâk hle. Thil zir mi Robert Lerman-a chuan kum sâwmbi engemaw zât kaltaa thil chhinchhiahte a ennawn hnuah: “School aṭanga hnawhchhuah te, zu leh damdawi hman khawlohna te, tleirâwl chhuah tirha naupai leh nau neih te, naupang kum tling lovin dân a bawhchhiatna te a lo tam lehzual hi khawtlâng harsatna tawh chu a ni a, chu chu nupa kawp chawi loh chhûngkua a tam vâng a ni thei ang,” tiin a ziak a ni.

Mi chi hrang hrang kawp lâwrte chuan rilru leh taksa lam hrisêlna atâna hlauhawm tak an hmachhawn a ni. Entîr nân, Pediatrics tih chanchinbu chuan: “Mipat hmeichhiatna lama inhmang tleirâwlte tân chuan rilru beidawn leh mahni inthah a awlsam hle a ni,” a ti. Hrisêlna atâna a hlauhawmna dang chungchângah, American Social Health Association chuan: “[United States] mipui zawng zawng zînga a chanve aia tamte hian an dam chhûng hun engtikah emaw mipat hmeichhiatna hman aṭanga inkaichhâwn theih natna an vei ang,” tiin a sawi. Mipat hmeichhiatna chungchânga Bible thurâwn ṭangkai tak zawmnain rilru hahna leh hrehawm tawrhna min pumpelhtîr theih dân chu han ngaihtuah teh!

Chhûngkaw Inzawmna Nghet Tak Nei Rawh

Bible chuan thil chîn ṭha lo takte lakah min vaukhân mai a ni lo. Chhûngkaw nun kan tihṭhat chhoh zêl dân tûr thurâwn ṭangkai tak min pêkte hi chhinchhiah teh.

Pathian Thu chuan: “Pasalte pawhin mahni taksate angin mahni nupuite chu an hmangaih tûr a ni,” a ti a. (Ephesi 5:28) Pasalte chu an nupuite hlutna hmuh hmaih ai chuan, “bêl keh awl zâwk an nih hre thiam” taka khawsakpui tûra fuih an ni. (1 Petera 3:⁠7) Inhnialna lo chhuak theite chungchângah, pasalte chu: “In nupuite hmangaih ula, an lakah vîn suh u,” tia thurâwn pêk an ni. (Kolossa 3:19) He fuihna zâwmtu pasal chuan a nupui hmangaih leh zah a hlawh hle ngei ang tih i pawm lâwm ni?

Nupuite hnênah Bible chuan: “Nupuite u, Lalpa hnêna in intulût ang hian mahni pasalte hnênah intulût rawh u. Krista chu . . . kohhranho lû a ni ang bawk hian, pasal chu nupui lû a ni si a. . . . Nupui pawhin a pasal hlau thiam rawh se,” tiin kaihhruaina a pe a. (Ephesi 5:​22, 23, 33) Nupui, a pasal a biak huna​—⁠a nih loh leh a pasal chungchâng a sawi huna​—⁠he thurâwn zâwmtu chu a pasal chuan a hmangaih hle ngei ang tih i ring lâwm ni?

Fate enkawlna chungchângah nangni nu leh pate hnêna Bible thurâwn chu “in ina in ṭhut lai te, kawnga in kal lai te, in mut lai te, in thawh hun” tea anmahni biak reng hi a ni. (Deuteronomy 6:⁠7) A bîk takin pate chu an fate nungchang lama kaihhruaina pe tûr leh hmangaihna nêna thunun tûra zirtîr an ni a. Pathian Thu chuan: “Pate u, in fate tithinur suh ula, Lalpa thununnaah leh zilhnaah chuan enkawl zâwk rawh u,” tiin a sawi a ni. (Ephesi 6:⁠4) Chutah naupangte chu: “Naupangte u, Lalpaah chuan in nu leh in pate thu zâwm rawh u,” tiin leh, “I nu leh i pa chawimawi rawh,” tia hrilh an ni. *​—⁠Ephesi 6:​1, 2.

He thurâwn zawm hi chhûngkua chuan a hlâwkpui i ring em? ‘Ni e, a thu chu a ṭha viau va; mahse, a chhawr tlâk tak tak dâwn em ni le?’ i ti mai thei. Tualchhûnga Jehova Thuhretute Kingdom Hall tlawh tûrin kan sâwm a che. Chutah chuan Bible-a fuihna fing tak takte nunpui tumtu chhûngkuate chu i hmu ang a. Anniho chu be rawh. Chûng chhûngkaw zînga mite inbiak tawn dân chu thlîr rawh. Bible thu bulte nunpuina chuan chhûngkaw hlim a siam tak zet tih nangmah ngeiin i hmu ang!

Hna Thawktu Taima Tak leh A Ruaitu Dik

Hnathawh lai chelh reng thei tûra nî tina harsatna kan tawnte chungchângah Bible chuan eng nge a sawi le? Bible chuan hnathawktu taima, a nih loh leh thiam tak chuan ngaihsân leh lâwmman pêk a hlawh thu a sawi a. Lal fing Solomona chuan: “Mi a hnathawha taima chu i hmu ṭhîn ngai em?” tiin a zâwt a. “Lal hmâahte a awm ang,” tiin a chhâng a ni. (Thufingte 22:29) A ruaitu tân chuan “mi thatchhiate” erawh chu ‘mit tâna meikhu ang’ maia ngaihmawhawm tak a ni thung. (Thufingte 10:26) Bible chuan hnathawktute chu rinawm tûr leh taima tûrin a fuih a. “Rûk hmang chuan ru tawh suh sela; . . . a kuta thil ṭha thawkin rim zâwk rawh se,” tiin thu a pe a ni. (Ephesi 4:28) He thurâwn hi a ruaituin a en thlâk loh hunah pawh hman tûr a ni. “Tisaa in hotute thu hi engkimah zâwm rawh u, mihring tilâwmtute mai anga mit rawng bâwl lovin, thinlung sakhat vuaa Lalpa ṭih dêk chungin zâwm zâwk rawh u.” (Kolossa 3:22) Hnathawk ruaitu ni ta la, he thurâwn zâwmtu hnathawktu chu i hlut dâwn lâwm ni?

Hnathawk ruaitu tân Bible chuan he hriattîrna hi a pe a ni: “Hnathawktu chu a hlawh hmu tlâk a ni,” tih hi. (1 Timothea 5:18) Israelte hnêna Pathian dân pêk chuan hnathawk ruaitute chu a rawihate hlawh a hun tak leh dik taka pe tûrin a hrilh a. Mosia chuan: “I ṭhenawmte i bum tûr a ni lo va, i ruksak tûr a ni hek lo. Inhlawhfa hlawh chu zankhua khuain atûk thlengin i kawl tûr a ni lo,” tiin a ziak a ni. (Leviticus 19:13) Bible kawhhmuhna zâwmtu leh a hun tak leh dik taka hlawh pe ṭhîntu hnuaia thawh chu nuam i ti dâwn lâwm ni?

Finna Hnâr Ṭha Chungchuang

Hmân lai lehkhabu hlui tak Bible hian tûn hun atâna chhawr tlâk thurâwn a nei hi mak i ti em? Lehkhabu tam tak an hman tlâk tawh loh hnua Bible a la hman tlâk reng nachhan chu, mihring thu ni lova, “Pathian thu,” a nih vâng a ni.​—⁠1 Thessalonika 2:⁠13.

Pathian Thu hre chiang lehzual tûra hun insiam tûrin kan fuih che a. Chutianga i tih chuan, Bible Ziaktu, Pathian Jehova ngainatna i lo nei ang. Zilhna a pêkte hi nunpui la, nangmah tina theitu che laka a humhimna che leh i nun a siam ṭhat lehzual dân che chu hmu ang che. Chutianga tiin, ‘Pathian i hnaih ang a; tichuan, ani’n a hnaih ve ang che.’ (Jakoba 4:⁠8) Chutiang ti tûra min ṭanpui thei lehkhabu dang rêng a awm lo. (w07 4/1)

[Footnote]

^ par. 20 In chhûngkua ṭanpui theitu tûr Bible thu bulte kimchang zâwka sawihona atân chuan, Jehova Thuhretute tihchhuah The Secret of Family Happiness tih lehkhabu chu en rawh.

[Phêk 4-naa milem]

Zu hman dân chungchânga Bible thlîr dân chu chhawr tlâk i ti em?

[Phêk 5-naa milem]

Vaihlo rêng rêng pumpelh tûra Bible ṭanchhan thurâwnte chu i pawm em?

[Phêk 7-naa milemte]

Bible thurâwn nunpuina chuan chhûngkaw nun a tichangkâng

[Phêk 5-naa Milem Hawhtîrtu]

Khawvêl: Based on NASA photo