A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Daniela Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Daniela Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Jehova Thu Chu A Nung

Daniela Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

“DANIELA bu hi Bible-a lehkhabu ngaihven hlawh berte zînga mi a ni a. . . . Chatuan thudikin a khat tlat a ni,” tiin Holman Illustrated Bible Dictionary chuan a sawi. Daniela thuziak chanchin hi B.C.E. 618, Babulon Lal Nebukadnezzara Jerusalema a lo kala, khawpui a lâk thu leh “Israel fate zînga mi” ṭhenkhat chu Babulonah salah a hruai thuin a inṭan a. (Daniela 1:​1-4) An zîngah chuan naupang Daniela pawh a tel ve a, tleirâwl kum 13-19 vêl bâwr mi chauh a la ni mai thei. Chu lehkhabu chu Babulona Daniela a la awm thua tihtâwp a ni. Tûna kum 100 a tlin dâwn ṭêpah Daniela chuan: “I châwl ang a; mahse, ni kin nîah chuan i chanvo chelh tûrin i ding chhuak leh ang,” tih Pathian thutiam chu a dawng a ni.​—⁠Daniela 12:​13, NW.

Daniela lehkhabu hmasa lam hi pâwnlam mite thlîr dân aṭanga thil thlen dân indawta rem a ni a, a hnung lam pang hi chu Daniela hmuh dân anga ziak a ni thung. Daniela ziak he lehkhabuah hian khawvêl thuneitute din chhuahna leh tlûk chhiatna te, Messia lo lan hun tûr te, leh kan huna thilthleng tûr te chungchânga hrilh lâwknate a tel a ni. * Zâwlnei upa tawh tak hian a dam chhûng hun rei tak chu thlîr lêtin, rinawmna vawngtu Pathian ṭih mi ni tûra min fuihtu thilthlengte chu a ziak a. Daniela thuziak hi a nungin, thil a tithei a ni.​—⁠Hebrai 4:⁠12.

THIL THLEN DAN INDAWTTE HIAN ENG NGE MIN ZIRTIR?

(Daniela 1:1–6:⁠28)

B.C.E. 617 kum a ni a. Daniela leh a ṭhian tlangvâl pathum Sadraka, Mesaka, leh Abednegoa te chu Babulon lal inah an awm a. Babulon lal ina tihdân phungte kum thum an zir chhûng chuan, chûng tlangvâlte chuan Pathian laka an rinawmna chu an vawng tlat a ni. Kum riat vêl hnuah chuan, Lal Nebukadnezzara chuan mumang mak tak mai a nei a. Daniela chuan chu mumang chu hrilhin, a awmzia chu a hrilhfiah bawk a. Lalber chuan Jehova chu “pathiante Pathian, lalte Lal, thil inthup puangtu” a ni tih a pawm ta a ni. (Daniela 2:47) Amaherawhchu, rei lo te hnuah Nebukadnezzara chuan chu thil chu a theihnghilh leh ta mai niin a lang. Daniela ṭhian pathumte’n milim hrawl tak chibai an bûk duh loh khân, lalber chuan anni chu rawhtuina meiah a paih luhtîr a. Pathian dik chuan an pathum chuan a chhan chhuak a, Nebukadnezzara chuan ‘chutiang taka chhan chhuak thei pathian dang rêng rêng a awm lo’ tih rin bâk chu tih theih dang a nei ta lo.​—⁠Daniela 3:⁠29.

Nebukadnezzara chuan mumang awmze nei tak mai dang a nei leh a. Thing lian tak mai a hmu a, chu thing chu kih a ni a, a ṭhan theih loh nâna hrên a ni bawk. Daniela chuan chu mumang hrilhfiahna chu a hriattîr a. Chu mumang a ṭhen lai chu Nebukadnezzara a âtna leh a ṭhat chhuah leh khân a thleng famkim a ni. Kum sâwmbi tam tak a liam hnuah Lal Belsazzara chuan a mi ropuite tân ruai ropui tak a ṭheh a, Jehova biak in aṭanga lâk chhuah bungbêlte chu zahpah lo takin an hmang a. Chu mi zânah ngei chuan Belsazzara chu thah a ni a, Media mi Daria chuan lalram chu a chang ta a ni. (Daniela 5:​30, 31) Daria hun lai, Daniela’n kum 90 a pelh khân chu zâwlnei putar chu sawrkâr miliante’n thah an tum a. Mahse, Jehova chuan ‘sakeibaknei thiltihtheihna lak ata a chhan chhuak a ni.’​—⁠Daniela 6:⁠27.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

1:​11-15—⁠Thlai hring ei chu Juda mi tleirâwl palite lan dân timawi zâwktu a ni em? Ni lo. Ni sâwm chhûng lekin eng chaw mahin chutiang khawpa danglamna a siam thei lo. Hebrai tleirâwlte lan dân danglamna chu Jehova, amah rinchhante malsâwmtu vâng a ni.​—⁠Thufingte 10:⁠22.

2:1—⁠Eng hunah nge Nebukadnezzara chuan milim ropui tak chu a mumanga a hmuh? Thuziak chuan chu chu “Nebukadnezzara rorêl kum hnihnaah” a thleng tih a sawi. Ani chu B.C.E. 624 khân a lal ṭan a ni. A lal kum hnihna chu B.C.E 623​—⁠Judai ram a rûn hma kumah a inṭan ngei ang. Chutih hun lai chuan Daniela chu mumang hrilhfiah thei tûrin Babulon-ah a la awm rih lo vang. ‘Kum hnihna’ chu Babulon lalin Jerusalem a tihchhiat a, khawvêl rorêltu a nihna kum B.C.E. 607 aṭanga chhiar ṭan a ni ngei ang.

2:​32, 39—⁠Eng kawngin nge tangkaraw lalram chu rangkachak lû aia a hnuaihnun zâwk a, engtin nge dâr lalram chu tangkarua lalram aia a hnuaihnun zâwk? Milima a tangkarua laiin a entîr Medo-Persia Lalram chu Juda titlâwmtu a nih loh avângin, a lû rangkachakin a entîr Babulon aiin a hnuaihnung zâwk a ni. A hnua thuneihna changtu chu dârin a entîr Grik chu a ni a. Dâr chu tangkarua aia a hniam ang chiahin, Grik chu Medo-Persia aiin a hniam a ni. Grik Lalram chu zau hle mah se, Medo-Persia angin Pathian mite sal tânna ata chhuah zalenna hun remchâng danglam bîk tak chu a chang lo.

4:​8, 9—⁠Daniela ngei pawh chu dawivaihthiam a ni ve em? Ni lo. “Dawivaihthiamte hotu” tih ṭawngkam Daniela tâna hman hi “Babulon mi fingte zawng zawng chunga hotu ber” a nihna dinhmun sawina mai a ni.​—⁠Daniela 2:⁠48.

4:​10, 11, 20-22—⁠Nebukadnezzara mumanga thing lian tak chuan eng nge a entîr? Thing chuan atîrah chuan khawvêla thuneitu ber Nebukadnezzara a entîr a. Amaherawhchu, a rorêlna chu “kâwlkil thleng” a nih avângin, thing chuan thil ropui zâwk fê a kâwk ngei ang. Daniela 4:17 chuan mumang chu mihringte chunga “Chungnungbera” rorêlna nên a thlunzawm a. Chutichuan, thing chuan a bîk takin lei lam pang chungchânga Jehova lalchungnunna chu a entîr a ni. Chuvângin, a mumang chuan thlen famkimna pahnih a nei a, chu chu Nebukadnezzara rorêlnaah leh Jehova lalchungnunnaah a ni.

4:​16, 23, 25, 32, 33—⁠“Hun sarih” chu engtia rei nge? Lal Nebukadnezzara hmêl inthlâk danglamna zawng zawng thleng tûr chuan “hun sarih” chu ni sarih aia a rei zâwk fê a ngai a ni. A chungchângah chuan he hun hian kum tina ni 360 awmna kum sarih, a nih loh leh ni 2,520 sawina a ni. A thlen famkimna ropui zâwkah chuan “hun sarih” chu kum 2,520 a ni. (Ezekiela 4:​6, 7) B.C.E. 607-a Jerusalem tihchhiatna aṭanga inṭanin, C.E. 1914-a vâna Lalber anga Isua ṭhuttîr a nih khân a tâwp a ni.​—⁠Luka 21:⁠24.

6:​6-10—⁠Jehova hnêna ṭawngṭai laia awm dân tûr bîk a awm loh avângin, Daniela tân chuan ni 30 chhûng a rûka ṭawngṭai chu a finthlâk lo vang maw? Daniela’n ni khatah vawi thum a ṭawngṭai ṭhîn tih chu tlâng hriat a ni a. Chuvâng chuan a ni, amah phiartute chuan ṭawngṭai khapna dân an siam ni. Mi dangte tân chuan Daniela’n ṭawngṭai dân hunbi a neih tihdanglamna engpawh chu a thu bulte pênsanna anga ngaih theih a ni ang a, chu chuan Jehova hnênah chauh inpêkna pumhlûm a hlân lo tih a târ lang thei a ni.

Kan Zir Tûrte:

1:​3-8. Daniela leh a ṭhiante’n Jehova laka rinawm an tum tlatna chuan an dawn ngei tûra rin theih nu leh pate hnên aṭanga zirtîrna hlutzia chu a sawi uar chiang hle. Pathian ṭih nu leh pate’n an nuna thlarau lam thil an dah hmasak a, an fate chutiang bawka dah hmasa ve tûra an zirtîr hian, an fate chuan school leh hmun danga awm thei thlêmna leh nâksâwrnate chu an do ngei ang.

1:​10-12. Daniela chuan ‘tilrehte hotuin’ lal a hlauh chhan chu a hre thiam a, a hnênah chuan a ngên nawn ta lo va. Amaherawhchu, a hnuah Daniela chuan tlêma khirh lo zâwk tûr ‘enkawltu’ chu a be leh a ni. Dinhmun harsa taka kan din hian chutiang hriatthiam theihna, hriatthiamna, leh finna chu kan hmang ve tûr a ni.

2:​29, 30. Daniela angin Jehova thlarau lam zirtîrna avânga hriatna, mizia, leh theihna kan neih engpawh chu amah fak nân kan hmang tûr a ni.

3:​16-18. Hebrai mi pathumte khân a hmain ei leh in chungchângah an rinna lo pênsan ta se la chuan, chutiang rin tlatna nêna an chhân lêt chu a rinawm lo. Keini pawhin “engkima rinawm” kan tum tlat tûr a ni.​—⁠1 Timothea 3:⁠11.

4:​24-27. Daniela’n Nebukadnezzara chunga thil thleng tûr leh lalin ‘a nunkhawnawmna a sei deuh theih nâna’ a tih tûr a hriattîrna kawnga a lantîr rinna leh huaisenna ang chi chu Pathian rorêlna tiama Lalram thuchah puanchhuah nân kan neih a ngai a ni.

5:​30, 31. ‘Tihelna thu Babulon lal au khumna’ chu a thleng dik a ni. (Isaia 14:​3, 4, 12-15) Babulon lal thlahte neih chapona nêna inang nei Diabol-Satana pawh chuan tâwpna zahpui awm tak chu a tâwk dâwn a ni.​—⁠Daniela 4:30; 5:​2-4, 23.

DANIELA INLARNA HMUHTE CHUAN ENG NGE A LAIH LAN?

(Daniela 7:1–12:⁠13)

Daniela chuan B.C.E. 553-a mumanga inlârna hmasak ber a hmuh khân kum 70 a pêl tawh a. Daniela chuan a hun lai aṭanga kan hun lai thlenga khawvêl thuneitu indawt chho zêl tûr, sakawlh lian tak tak paliin a entîr chu a hmu a. Vân inlârna a hmuhah chuan “mi pakhat mihring fapa ang” hnêna “rorêlna hlun” pêk a nih lai chu a hmu a. (Daniela 7:​13, 14) Kum hnih hnuah Daniela chuan Medo-Persia, Grik, leh “lal hmêl hlauhawm tak” lo ni ta chu inlârnaah a hmu a ni.​—⁠Daniela 8:⁠23.

Tûnah chuan B.C.E. kum 539 a ni a. Babulon chu a tlâwm ta, Media mi Daria chu Kaldai lalram chunga rorêltu a lo ni ta. Daniela chuan a pianna ram dinthar leh a nih theih nân Jehova hnênah a dîl a. A la ṭawngṭai reng laiin Jehova chuan a vântirhkoh Gabriela chu Messia lo lan hun tûr chungchânga “hriat thiamna fing tak neihtîr” tûrin a tîr a ni. (Daniela 9:​20-25) B.C.E. kum 536/535 a han ni chho va. A la bângte chu Jerusalemah an kîr leh a. Mahse, biak in an sakna hnaah dodâlna a awm a. Chu chu Daniela tilungngaitu ber a ni ta a ni. Chu mi chungchângah chuan a ṭawngṭai a, Jehova chuan a vântirhkoh nihna sâng tak chelh chu Daniela hnênah a tîr a. Ani chuan Daniela a tihchak a, a fuih hnuah chhim lam lal leh hmâr lam lal inkâra thuneihna inchuha indona chungchâng hrilh lâwkna chu a hrilh a ni. Chu lal pahnihte indona chuan Alexander Ropuia lalram a sipai lal palite hnêna ṭhen darh a nih aṭanga Lal Ropui Mikaela a ‘din chhuah’ thleng a daih a ni.​—⁠Daniela 12:⁠1.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

8:9—⁠“Ram ropui” tih chuan eng nge a entîr? He mi chungchângah hi chuan, “ram ropui” tih chuan Anglo-American Khawvêl Thuneihna huna leia hriak thih Kristiante dinhmun chu a entîr a ni.

8:25—⁠Tunge “lalte Lal” chu? Hebrai thumal sar tih chu “lal” tia lehlin a ni a, chu mi awmzia chu “hotu,” a nih loh leh “lu ber” tihna a ni. “Lalte Lal” tih nihna chuan Pathian Jehova​—⁠“Mikaela, hotu lian” pawh tiama vântirhkoh lalte zawng zawng chunga Hotu ber​—⁠chauh chu a kâwk thei a ni.​—⁠Daniela 10:⁠13.

9:21—⁠Engvângin nge Daniela chuan vântirhkoh Gabriela chu “mi” anga a sawi? Hei hi inlârna hmasa zâwka Daniela hmaa a inlan lai khân, Gabriela chu mihring taksa ang pua a inlan vâng a ni.​—⁠Daniela 8:​15-17.

9:27—⁠Eng thuthlung nge hapta 70-na kum tâwp thleng, a nih loh leh C.E. 36 thlenga ‘mi tam tak tân nghet taka siam’ a nih? Dân thuthlung chu C.E. 33-a Isua khenbeh a nih khân hlih a ni a. Amaherawhchu, Abrahama thuthlung chu tisa Israelte hnênah C.E. 36 thleng awmtîrin Jehova chuan Judate chu Abrahama thlah an nih avânga a duhsak bîkna hun chu a pawt sei a ni. Abrahama thuthlung chu “Pathian Israelte” tân a la awm zui zêl a ni.​—⁠Galatia 3:​7-9, 14-18, 29; 6:⁠16.

Kan Zir Tûrte:

9:​1-23; 10:11. Daniela chu a inngaihtlâwm vâng te, Pathian a ngaihsakna avâng te, a inzir peihna avâng te, ṭawngṭai fan fan mi a nih avâng tein “mi duhawm tak” a ni. Hetiang nungchangte hian a nun tâwp thlenga Pathian laka rinawm reng tûrin a ṭanpui bawk. Daniela entawn tûr siam chu zui i tum tlat ang u.

9:​17-19. Pathian khawvêl thar “a chhûnga felna awmte” lo thleng tûr dîla kan ṭawngṭai hunah pawh Jehova hming tihthianghlimna leh a lalchungnunna thiam chantîrna chu kan mi mal hrehawm tawrhna leh harsatna tihtâwpna aiin kan ngai pawimawh ber tûr a ni lâwm ni?​—⁠2 Petera 3:⁠13.

10:​9-11, 18, 19. Daniela hnêna lo kal vântirhkoh chu entawnin, inṭanpuina leh inhnemna ṭawngkamin kan infuih tawnin kan intichak tawn tûr a ni.

12:⁠3. Ni hnuhnûngah hian “a fingate”​—⁠hriak thih Kristiante​—⁠chu ‘tiêngtu angin an lang’ a, “berâm dang” zînga “mipui tam takte” pawh tiamin, ‘mi tam tak felnaah an hawi kîrtîr’ a ni. (Philippi 2:15; Thu Puan 7:9; Johana 10:16) Hriak thihte tân Krista kumsâng rorêl chhûnga leia thuâwih mihringte chunga tlanna hlâwkna an sempui lai chu ‘arsi anga an ên’ lai ber a ni ang. “Berâm dang” chuan hriak thihte chu rinawm takin an thawhpui tûr a ni a, kawng engkimah an ṭanpui tûr a ni bawk.

Jehova Chuan ‘Amah Ṭihtute Chu Mal A Sâwm’

Daniela bu chuan kan biak Pathian chungchâng eng nge min zirtîr? Chu lehkhabua hrilh lâwkna awm​—⁠thleng famkim tawhte leh la thleng famkim tûrte​—⁠chu ngaihtuah teh. Jehova chu a thutiam Hlentu angin an va sawi lang tak êm!​—⁠Isaia 55:⁠11.

Daniela bua thilthleng chanchin ziakna lam chuan kan Pathian chungchâng eng nge a târ lan? Hebrai mi pathum, Babulon lal in nunphung inchîmraltîr duh lote chuan ‘hriatna, hriatthiamna, leh finna’ an dawng a ni. (Daniela 1:17) Pathian dik chuan a vântirhkoh rawn tîrin Shadraka te, Mesaka te, leh Abednegoa te chu rawhtuina mei ata a chhan chhuak a. Daniela chu sakeibaknei pûk ata a chhan chhuak bawk. Jehova chuan ‘amah ringtute chu a ṭanpuiin, an tân phaw a ni a,’ tin, ‘amah ṭihtute chu mal a sâwm’ a ni.​—⁠Sâm 115:​9, 13. (w07 9/1)

[Footnote]

^ par. 2 Daniela lehkhabu a châng indawta hrilhfiahna a tân Pay Attention to Daniel’s Prophecy! tih Sâpṭawnga Jehova Thuhretute tih chhuah lehkhabu chu en rawh.

[Phêk 20-naa milem]

Engvângin nge Daniela chu mi “duhawm tak” a nih?