A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Joela leh Amosa Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Joela leh Amosa Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Jehova Thu Chu A Nung

Joela leh Amosa Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

AMA chungchâng a sawi awmchhun chu “Pethuela fapa Joela” tih chauh hi a ni a. (Joela 1:⁠1) A hming chawi lehkhabu-ah hian Joela chuan a thuchah ken bâk thil dang a sawi mang meuh lo va; chuvângin a hrilh lâwkna hun pawh chu B.C.E. 820, Judai rama Uzia a lal hnu kum kuana vêl a ni ang tih bâk chhût theih a ni lo. Engvângin nge Joela chuan a chanchin a thup theih êm êm le? A chhan ni thei âwm pakhat chu thuchah kengtu ni lovin, a thuchaha kha dah pawimawh a duh vâng a ni thei ang.

Tin, Uzia dam lai chuan, Judai rama chêng “ran rual vêngtu leh theipui thing enkawltu” Amosa pawh zâwlnei ni tûra tirh a ni bawk a. (Amosa 7:14) Judai rama thu hrilh lâwktu Joela ang ni lovin, Amosa chu hmâr lam Israel hnam sâwm lalrama tirh a ni. Judai rama zâwlnei a kîr leh hnu, B.C.E. 804 vêla ziak zawh Amosa bu hi tluangtlam tak, nung tak sia ziak a ni.

“CHU NI CHU A CHUNG A PIK E!”​—⁠ENGVANGIN NGE?

(Joela 1:1–3:⁠21)

Joela’n inlârnaah chuan thingngêt pangang, khaukhuap, leh pangang te rûnna chu a hmu a. Chu a rûntute chu “mi hrâng rual tam tak” leh “mi chak tak” anga sawi an ni. (Joela 1:4; 2:​2-7) “Chu nî chu a chung a pik e! LALPA nî chu a hnai si a, Engkimtitheia laka boralna ang a lo thleng ang,” tiin Joela chu a rûm a ni. (Joela 1:15) Jehova chuan Zion tlânga chêngte chu: “In thinlung zawng zawngin . . . ka lam lo hawi ula,” tiin a zilh a. Chutianga an tih chuan, Jehova chuan “a mite a khawngaih” ang a, “hmâr lam aṭanga lo kal mi hrâng rual”​—⁠rannung beihna​—⁠chu a ûm bo vek dâwn a ni. Mahse, a nî ropui a lo thlen hmain, Jehova chuan “mi zawng zawng chungah [a] thlarau [a] leih ang a,” “vânah leh leiah thilmakte [a] hmuhttîr ang.”​—⁠Joela 2:​12, 18-20, 28-31.

Hnamte chu: “In leilehna hmâwr zumte khandaihah chher ula, in thei kûng ahchhumna chemtête chu feiah chher rawh u,” tia indona atân inbuatsaih tûra chawh thawh an ni. Anni chu an chung thu rêlna leh tihboral an nihna tûr hmun, ‘Jehosaphat ruama kal tûra’ thupêk an ni a. Mahse, “Judai ram erawh chu kumkhuain a awm reng ang.”​—⁠Joela 3:​10, 12, 20.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

1:15; 2:​1, 11, 31; 3:14.​—⁠Eng nge “LALPA nî” chu? LALPA nî tih chu a hmêlmate chunga Jehova rorêl hun a ni a, chu chuan an tân boralna leh betu dikte tân chhandamna a thlen ang. Entîr nân, B.C.E 539-a Media leh Persia-hovin hmân lai Babulon an lâk khân chutiang nî chu a thleng a ni. (Isaia 13:​1, 6) “Babulon Khaw Ropui”​—⁠khawvêl sakhaw dik lo lalram​—⁠chunga rorêl hun tûr “LALPA nî” dang chu a hnai tawh hle.​—⁠Thu Puan 18:​1-4, 21.

2:​1-10, 28—⁠Engtin nge khau ruala rûnna chungchâng hrilh lâwkna chu a thlen famkim? Joela bu-a târ lan khau rual rûnna nasa tak chu Judai ramah a thleng tak tak tih sawi lanna Bible-ah a awm lo. Chuvâng chuan, Joela târ lan khau rual rûnna chu C.E. 33-a Jehova’n Krista zuitu hmasate chunga a thlarau a leih ṭan a, sakhaw dik lo hruaitute tihrehawmtu thuchah an hrilh ṭan hun chungchâng hrilh lâwkna a nih ngei a rinawm. (Tirhkohte 2:​1, 14-21; 5:​27-33) Tûn laiah hian chutiang bawk hna thawh theihna chanvo ṭha chu kan nei a ni.

2:32—⁠‘LALPA [“Jehova,” NW] hming lam’ tih awmzia hi eng nge ni? Pathian hming lam tih awmzia chu a hming hriat a, zahna thûk tak neih a, chu mia innghah leh a hming putu rinchhan hi a ni.​—⁠Rom 10:​13, 14.

3:​2, 12, 14—⁠‘Jehosaphat ruam’ chu eng nge ni? Hei hi Pathian rorêlna tûr entîr nei hmun a ni. Jehosaphat tih chu “Jehova Chu Rorêltu A Ni” tihna a ni a, Judai Lal Jehosaphata a lal lai khân, Pathian chuan hmêlma sipaite tibuaiin Judate chu an chheh vêl hnamte lak aṭangin a chhan chhuak a. Kan hunah pawh, chu chuan grêp sâwrna khura rah sâwr anga hnamte rah sâwrna tûr entîr nei hmun chu a kâwk a ni.​—⁠Thu Puan 19:⁠15.

Kan Zir Tûrte:

1:​13, 14. Chhandam ni tûr chuan simna dik leh Jehova chu Pathian dik a ni tih pawm a pawimawh a ni.

2:​12, 13. Simna dik chu thinlunga tih tak zeta lantîr a ni a. Chutah chuan pâwn lam ‘kan puan’ ni lovin, chhûng lam ‘kan thinlung pawh thlêr’ a tel a ni.

2:​28-32. ‘LALPA ni ropui tak leh râpthlâk takah’ chuan “LALPA [“Jehova,” NW] hming lam” te chauh chhanhim an ni ang. Jehova’n a thlarau chu mi zawng zawng chunga a leih a, hrilh lâwkna hnaah​—⁠“Pathian thiltih ropuite” puan chhuahnaah​—⁠hian a apui apang te, leh ahmei apa te an tel thei hi kan va lâwm tak êm! (Tirhkohte 2:11) Jehova ni a hnaih rualin, “awm dân thianghlim leh Pathian ngaihsak kawngah” kan inhmang nasa lehzual sauh tûr a ni lâwm ni?​—⁠2 Petera 3:​10-12.

3:​4-8, 19. Joela chuan Judai ram chhehvêla awm hnamte chu Pathian mi thlante chunga an nun râwn avângin hrem an ni dâwn tih a sawi lâwk a. Chûng hrilh lâwkna thu ang ngei chuan khawmualpui lama awm Tura khawpui chu Babulon Lal Nebukadnezzara’n a la a. A hnuah, Alexander Ropuia’n thliarkâra awm khawpui a lâk khân, a sipai leh mi lian sâng tam takte chu thah an ni a, mipui 30,000 lai chu sala hralh an ni. Philistia mite chuan chutiang bawkin Alexander leh amah thlâktute kut chu an tuar bawk. B.C.E. kum zabi palinaah chuan, Edom chu a ram vek a. (Malakia 1:⁠3) Hêng hrilh lâwkna thleng famkimte hian thutiamte Hlentu anga Jehova kan rinna chu a tinghet a ni. Chûngte chuan Jehova’n tûn laia amah betute tiduhdahtu hnamte a dâwr dân tûr chu a târ lang bawk.

3:​16-21. “Vân te leh lei an nghîng ang a,” hnamte chuan Jehova rorêlna chu a tâwk ang. “Nimahsela LALPA chu a mite tân inhumhimna a ni ang a,” anni chu paradis-ah nunna a pe bawk ang. Khawvêl suaksual chunga a rorêlna nî a hnaih angin, amah hnaih taka awm chu kan tum tlat tûr a ni lâwm ni?

“I PATHIAN TAWK TURIN INPEIH RAWH”

(Amosa 1:​1–9:⁠15)

Amosa chuan Israel ram chhehvêla hmêlma hnamte tân leh Juda leh Israel te tân thuchah sawi tûr a nei a. Pathian mite chunga an nun râwn avângin Suria te, Philistia te, Tura te, Edom te, leh Moab hnamte chu tihboral an ni ang. Judai rama chêngte pawh “LALPA dân chu an hnar” avângin tihboral an ni bawk ang. (Amosa 2:⁠4) Eng nge Israel hnam sâwm lalramte chungchâng chu? A sualnate zîngah chuan duhâm taka mi rethei awpbehna te, nungchang bawlhhlawhna te, leh Pathian zâwlneite zah lo taka cheibâwlna te a tel a ni. Jehova chuan ‘Bethel khuaa maichâmte chu a tichim ang a,’ tin, ‘thlasik in leh nipui in a vaw chhia ang’ tiin Amosa chuan a vaukhân a ni.​—⁠Amosa 3:​14, 15.

Israela milem betute chuan hremna chi hrang hrang an tâwk tawh chung pawhin, luhlul an chhuah zawm zêl a. Amosa chuan an hnênah: “I Pathian tâwk tûrin inpeih rawh,” tiin a hrilh a ni. (Amosa 4:12) Israel mite tân chuan Jehova nî chu ‘Damaska khaw piah lama sala kaltîr’ an nihna tûr a ni a, chu chu Assuria ramah hruai an nihna tûr sawina a ni. (Amosa 5:27) Amosa chuan Bethel khuaa puithiam dodâlna a hmachhawn a; mahse, a hlau lo. Jehova chuan Amosa hnênah: “Ka mi Israelte tâwpna tûr a ṭuah ta, ka hêl tawh lo vang,” a ti. (Amosa 8:⁠2) Pathian rorêlna aṭang chuan anni chu Mitthi khua emaw, tlâng sângte emaw pawhin a humhim thei lo vang. (Amosa 9:​2, 3) Mahse, din thar leh tiamna a awm a. Jehova chuan: “Ka mi Israelte chu sal ata ka hruai kîr leh ang a; tin, khaw ramte chu an siam leh ang a, an luah ang a; tin, grêp huante an siam ang a, a uain chu an in ang a: huante pawh an siam ang a, a rah chu an ei ang,” a ti.​—⁠Amosa 9:⁠14.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

4:1—⁠Engvângin nge “Samari tlânga chêng nuho” chu ‘Basan sebâwngte’ nêna tehkhin an nih? Galili Tuipui chhak lam, Basan tlâng chung zâwl chuan sebâwng pawh tiama ran inthlah punna hmun ṭha tak a nih avângin hriat a hlawh a. A ram ṭhatna chu chutiang hmun ṭha nihtîrtu pakhat a ni. Chuvângin, Amosa chuan nawmsip bâwlna ngaina Samari nuho chu Basan sebâwngte nên a tehkhin a. Rinhlelhrual lohvin, hêng nuho hian anmahni hausak phah nân retheite bum tûrin an “pasalte” chu an nawr ngei ang.

5:5—⁠Eng kawngin nge Israel chuan ‘Bethel khua a zawn loh vang’? Jeroboama chuan Bethel khuaah bawng no lem biakna a din a. Chuta ṭang chuan, chu khawpui chu biakna dik lo hmunpui ber a lo ni ta a ni. Gilgal leh Beer-seba pawh kal pêngte biakna hmun a ni ngei ang. Hrilh lâwk tawh chhiatnate pumpelh tûr chuan Israelte chuan biakna atâna chûng hmunte tlawh tawh lo va, Jehova an zawn ṭan chu a ngai a ni.

7:1—⁠‘Lal fathang buh seng’ tih hian eng nge a kawh? Hei hian lalin a sakawr chungchuangte leh a rante châwm nâna chhiah a phût chu a kawh ngei a rinawm. He chhiah hi ‘buh ṭiah leh ṭantirh lai taka’ pêk tûr a ni a. Chu mi hnuah chuan, mite chuan an buh an seng thei a ni. Mahse, an buh an seng hmain, khaukhuapin an buh leh thlai dangte chu a ei zo a ni.

8:​1, 2—⁠“Nipui thei bâwm” chuan eng nge a kawh? Chu chuan Jehova nî a hnaih tawhzia a kâwk a. Nipui thei chu thlai seng zawh lama seng a ni ṭhîn a, chu chu lo neih kum tâwp lamah a ni. Jehova chuan Amosa chu “nipui thei bâwm” a hmuhtîr khân, Israelte tân tâwpna a hnai tihna a ni a. Chuvâng chuan, Pathianin Amosa hnênah: “Ka mi Israelte tâwpna tûr a ṭuah ta, ka hêl tawh lo vang,” tiin a hrilh a ni.

Kan Zir Tûrte:

1:​3, 6,9, 11, 13; 2:​1, 4, 6Jehova chuan Israel, Juda, leh anmahni chhehvêla awm hnam parukte chunga a thinurna chungchângah: “A hremna chu ka tireh lo vang,” a ti. Jehova rorêlna chu pumpelh theih rual a ni lo.​—⁠Amosa 9:​2-5.

2:12. Hna thawkrim pioneer-te, bial kantute, missionary-te, a nih loh leh Bethel chhûngkaw zînga mite chu hunbi kima an rawngbâwlna kalsan a, nun pângngai an tih ang chia nung tûrin kan fuih ngai tûr a ni lo. An hna ṭha thawh chu chhunzawm zêl tûrin kan fuih zâwk tûr a ni.

3:⁠8. Miin sakeibaknei rûm a hriata a hlau ang chiahin, Amosa chu Jehova’n a hnêna: “Kal la, ka mi Israelte hnênah thu hril rawh,” a tih chuan thu hril lo thei niin a inhre lo. (Amosa 7:15) Pathian ṭihna chuan Lalram thuchah hriltu ṭhahnemngai tak ni tûrin min chêttîr tûr a ni.

3:​13-15; 5:11. Ran rual vêngtu mi hnuaihnung tak Amosa chu Jehova ṭanpuinain hausak avânga ngaihngam takte hnênah thu a “hriattîr” thei a. Chutiang bawkin, Lalram thuchah chu eng ang khawpa hrilh a harsatna bialah pawh puang chhuak tûrin Jehova’n min thuam thei a ni.

4:​6-11; 5:​4, 6, 14. Israelte chu Jehova hnênah “kîr lo” zîng hle mah se: “LALPA chu zawng ula, in nung ang,” tia fuih an ni. Jehova’n dawhthei taka he khawvêl suaksual tak awm a phal chhûng hian, chu khawvêl suaksual chhûnga awmte chu Pathian hnêna lo kîr tûrin kan fuih tûr a ni.

5:​18, 19. La inpeih tak tak si lova ‘LALPA nî duh,’ a nih loh leh nghahhlelh chu a âtthâk a. Chutianga titu dinhmun chu tuemaw sakeibaknei tlânchhiatsana savawm tâwk ang leh savawm tlânsana rûlin a chuk ta ang a ni. Kan thlarau lam kan “ngaihven” reng a, inpeih renga awm chu a finthlâk a ni.​—⁠Luka 21:⁠36.

7:​12-17. Pathian thuchah kan puan chhuahin huaisen takin kan sawi tûr a ni.

9:​7-10. Israel mi rinawm lote chu mi rinawmte thlah an nihna leh Pathian hnam thlan anga Aigupta aṭanga chhan chhuah an nihna chuan Pathian hmaa dinhmun ṭha lo Ethiopia mite neih ang a neih lohtîr chuang lo. Thleibîk nei lo Pathian pawm tlâk nihna chu, tuemaw thlah nihnaah ni lovin, ‘amah ṭiha fel taka tihnaah’ a innghat a ni.​—⁠Tirhkohte 10:​34, 35.

Kan Tih Tûr

Setana khawvêl chunga Pathian rorêlna nî chu a hnai tawh a. Pathian chuan a nî lo thleng tûr atâna mite vaukhân tûrin, amah chibai bûktute chungah a thlarau a leih a, a thuam a ni. Mi dangte chu Jehova hre tûr leh ‘a hming lam’ tûra ṭanpuinaah theih tâwp kan chhuah tûr a ni lâwm ni?​—⁠Joela 2:​31, 32.

“Sualna chu hua ula, ṭhatna ngaina ula, kawngkaah rorêlna chu tung ding nghet rawh u,” tiin Amosa chuan a fuih a. (Amosa 5:15) Jehova nî chu a hnaih tawh avângin, Pathian hnaiha khawvêl suaksual leh a bawlhhlawhna laka inlâk hran chu a finthlâk a ni. Chutianga ti tûr chuan, Bible-a Joela leh Amosa bu aṭanga zir tûr kan hmuhte chu a va ṭangkai tak êm!​—⁠Hebrai 4:12. (w07 10/1)