A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Tirhkohte Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Tirhkohte Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Jehova Thu Chu A Nung

Tirhkohte Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

TIRHKOHTE bu chuan Kristian kohhran din a nih thu leh a hnua a pun chhoh dân chanchin kimchang min hrilh a. Doctor Luka ziak he lehkhabu hian C.E. 33 aṭanga C.E. 61 thleng, kum 28 chhûnga Kristian rawngbâwlna chanchin phûrawm tak chu a sawi lang bawk.

Tirhkohte bu a hmasa lam chu a bîk takin tirhkoh Petera rawngbâwlna chungchâng a ni a, a hnuhnûng lam chu tirhkoh Paula rawngbâwlna chungchâng a ni. “Kan” tih leh “keimahni” tih ang chi hming aiawhte chu hmangin, Luka chuan thilthleng ṭhenkhata amah ngei a telzia a târ lang. Tirhkohte bua thu awmte ngaihsakna chuan Pathian Thu ziak leh a thlarau thianghlim thiltihtheihna kan ngaihhlutna chu a tizual ang. (Heb. 4:12) Mahni inphatna nei tûrin min chêttîr bawk ang a, Lalram beiseinaah rinna min neihtîr bawk ang.

PETERA CHUAN “RAM CHABITE” A HMANG

(Tirh. 1:1–11:⁠18)

Tirhkohte’n thlarau thianghlim an dawn hnu chuan huaisen takin thu an hril a. Petera chuan “vân ram chabite” zînga a hmasa ber chu “a thu zâwm,” a nih loh leh a thu pawmtu Judate leh saphunte’n Lalrama an luh theihna tûra hriatna leh hun remchâng an neih nân a hmang a ni. (Mt. 16:19; Tirh. 2:​5, 41) Vawilehkhata tihduhdahna lo pung thut chuan zirtîrte chu a darhtîr a; mahse, chu chuan thu hrilh rawngbâwlna a tihzauh phah zâwk a ni.

Samari mite’n Pathian thu an pawm tih an hriatin, Jerusalema tirhkohte chuan Petera leh Johana chu an tîr a. Samari mite tâna Lalrama luh theihna hun remchâng hawnsakin, Petera chuan chabi pahnihna chu a hmang a ni. (Tirh. 8:​14-17) Isua thawhleh hnu kum khat chhûng vêlah, Tarsa khaw mi Saula nun chu mak takin a inthlâkthleng a. C.E. 36-ah, Petera chuan chabi pathumna chu a hmang a, serhtan lohte chungah thlarau thianghlim thilpêk chu leih a ni ta a ni.​—⁠Tirh. 10:⁠45.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

2:​44-47; 4:​34, 35​—⁠Engvângin nge ringtute chuan an thil neihte chu hralha an sum hmuhte chu an sem chhuah? Ringtu lo ni ta mi tam takte chu hmun hla tak aṭanga lo kalte an ni hlawm a, Jerusalema châm rei zâwk tûrin châkkhai an nei tawh lo a ni. Nimahsela, an rinna chhar thar zir belh tûr leh mite hnêna hriattîr tûrin châm rei an duh si. Chutiang mite ṭanpui nân, Kristian ṭhenkhat chuan an in hmun lo ramte chu hralhin mamawhte hnênah an sem a ni.

4:13—⁠Petera leh Johana chu lehkha thiam lo emaw, mi mâwl tak emaw an ni em? Ni lo ve. “Lehkha thiam lo, mi mâwl tak” tia koh an nih chhan chu, sakhaw lam zirtîrna rabbi school-a an kal loh vâng mai a ni.

5:​34-39—⁠Engtin nge Luka chuan vântlâng hriat lohva neih Sanhedrin-a Gamaliela thusawi chu a hriat theih? Hriat theih dân kawng pathum tal a awm a ni: (1) Gamaliela ke bula zirtîrna dawng Paula’n Luka a hrilh; (2) Luka chuan Nikodema anga khawngaihna nei Sanhedrina telte a zâwt; (3) Luka chuan he thu hi Pathian hriattîrna aṭangin a dawng a ni thei ang.

7:59—⁠Stephana chu Isua hnênah a ṭawngṭai em? Ṭawngṭai lo ve. Miin Pathian Jehova chauh a be tûr a nih avângin, ṭawngṭaina pawh a hnênah chauh hlan tûr a ni. (Lk. 4:8; 6:12) Stephana chu Isua hmingin Jehova hnênah a ṭawngṭai ṭhîn tih a chiang hle. (Joh. 15:16) Mahse, he mi ṭumah hian Stephana chuan “Pathian ding lama Mihring Fapa ding” chu a hmu a. (Tirh. 7:56) Isua chu mitthite kaihthawh theihna pêk a ni tawh tih a hriat avângin, Stephana chuan Isua chu a thlarau kawl tûrin a ti mai zâwk a ni; a hnênah a ṭawngṭai lo.​—⁠Joh. 5:​27-29.

Kan Zir Tûrte:

1:⁠8. Jehova betute’n khawvêl puma thu hrilhna hna an thawh chu thlarau thianghlim ṭanpuina tel lova thawh zawh theih a ni lo.

4:​36–5:11. Kupra thliarkâra mi Josefa chu tirhkohte’n Barnaba tiin an ko va, a awmzia chu “Thlamuanna Fa” tihna a ni. Chutiang hming an pêk chhan chu mi nêlawm tak, mi khawngaih thei tak, leh mi ṭanpui peih tak a nih vâng a ni thei ang. Anania leh Saphiri anga tihder thiam, vervêk, leh sual tak ni lovin, Barnaba ang kan ni zâwk tûr a ni.

9:​23-25. Thu kan hrilh theih zêlna tûra hmêlmate tlân chhiatsan chu dawihzepna a ni lo.

9:​28-30. Vêng ṭhenkhata thu hrilh emaw, mi tuemaw hnêna thu hrilh emaw chu tisa lam, nungchang lam, a nih loh leh thlarau lam atâna a hlauhawm chuan, kan thu hrilhna hmun tûr leh hrilh hun tûr thlang thiamin, kan fing thiam bawk tûr a ni.

9:31. Muanna engemaw chen a awm chhûng chuan, zirna leh ngun taka chhûtna hmanga kan rinna sawh ngheh chu kan tum tûr a ni. Hei hian kan thil zirte nunpuia Jehova ṭih chunga kal tûr leh rawngbâwlnaa ṭhahnemngai tûrin min ṭanpui ang.

RAWNGBAWLNAA PAULA ṬHAHNEMNGAIHNA

(Tirh. 11:19–28:⁠31)

C.E. 44 kum chuan, Agaba chu Barnaba leh Saula’n “kum khat zet” zirtîra an awmna Antiokei khuaah a lo kal a. Ani chuan “ṭâm nasa tak” a tla dâwn tih a sawi lâwk a, chu chu a hnu kum hnihnaah a lo thleng a ni. (Tirh. 11:​26-28) Barnaba leh Saula chuan ‘Jerusalema chhawmdâwl rawngbâwlna an zawh’ hnuah, Antiokei khuaah an lêt leh a ni. (Tirh. 11:​29, 30; 12:25) Saula a inleh hnu kum 12 vêl, C.E. 47-ah chuan, thlarau thianghlimin Barnaba leh Saula chu missionary-a rawngbâwl tûrin a tîr chhuak a. (Tirh. 13:​1-4) C.E. 48-ah chuan “Pathian khawngaihna kawltîra an chhuahna” Antiokei khuaah an lêt leh a ni.​—⁠Tirh. 14:⁠26.

A hnu thla kua vêlah, Paula (Saula tia hriat bawka) chuan Sila chu thlangin a vawi hnihna atân missionary-in a zin ṭan a. (Tirh. 15:40) Timothea leh Luka chuan Paula chu kawng lakah an va fin a ni. Paula chu Atheni leh Korinth khuaah a zin a, Akuila leh Priskilli te a hmuh hnua an hnênah kum khat leh thla ruk a awm lai chuan, Luka erawh chu Philippi khuaah a châm thung a ni. (Tirh. 18:11) C.E. 52 ṭan tirh lamah Paula chuan Timothea leh Sila chu Korinth khuaah hnutchhiahin, Akuila leh Priskilli te nên Suria lamah lawngin an zin a. (Tirh. 18:18) Akuila leh Priskilli te chuan Ephesi khua thleng an zui a, chutah chuan an châm ta reng a ni.

Paula chuan Suria ram Antiokei khuaa hun engemawti chhûng a hman hnu, C.E. 52-ah missionary-a a zin ṭum thumna chu a ṭan a ni. (Tirh. 18:23) Ephesi khuaah chuan, “Lalpa thu chu a darh a, a hneh ta zêl a.” (Tirh. 19:20) Chutah chuan Paula chu kum thum vêl a châm a ni. (Tirh. 20:31) C.E. 56 Pentikost ni chuan, Paula chu Jerusalem khuaah a awm a. Man a nih hnuin, thuneitute hmaah huaisen takin thu a hril a ni. Rom khuaah chuan kum hnih chhûng (C.E. 59-61 vêl) a chênna ina tântîr a ni a, chutah chuan Lalram chanchin hrilh theih dân kawng a zawng hmuin, “Lalpa Isua Krista thu pawh . . . a zirtîr ṭhîn” a ni.​—⁠Tirh. 28:​30, 31.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna

14:​8-13—⁠Engvângin nge Lustra khuaa mite chuan “Barnaba chu ‘Jupita’ an tih a, Paula chu . . . ‘Merkuria’” an tih? Jupita chu Grik thawnthua pathiante chunga rorêltu a ni a, a fapa Merkuria chu a ṭawngkam thiamna avânga hriat hlawh tak a ni. Paula chu thusawitu zâwk a nih avângin, Lustra mite chuan ani chu Merkuria tia kovin, Barnaba erawh chu Jupita tiin an ko a ni.

16:​6, 7—⁠Engvângin nge thlarau thianghlim chuan Paula leh a ṭhiante chu Asia ram leh Bithunia rama thu an hrilh a khap? Chutih lai chuan hnathawktu tlêm tê chauh an awm a. Chuvângin thlarau thianghlim chuan rah ṭha zâwk chhuah theihna hmuna rawngbâwl tûrin a kaihruai a ni.

18:​12-17—⁠Engvângin nge Lal aiawha awm Galliova chuan a thlîrtute’n Sosthena chunga kut an thlâk chu a dan loh? Galliova chuan Paula chunga buaina siamtu berin a phu ang tâwk a dawng niah a ngai pawh a ni thei ang. Amaherawhchu, Kristiana a inleh tâk avângin he thilthleng hian Sosthena chungah nghawng ṭha a nei niin a lang. A hnuah chuan, Paula chuan Sosthena chu “kan unaupa” tiin a ko a ni.​—⁠1 Kor. 1:⁠1.

18:18—⁠Paula chuan eng thutiam nge a neih? Mi thiam ṭhenkhat chuan Paula’n Nazarit thutiam a nei niin an sawi a. (Num. 6:​1-21) Mahse, Bible chuan Paula neih thutiam chu eng nge a nih a sawi lang lo. Chu bâkah, a thutiam chu Kristiana a inleh hmaa a siam nge nia a inleh hnua a siam tih leh, thutiam a siam ṭan nge a titâwp tawh dâwn tih chungchângah Bible chuan engmah a sawi lang lo. Eng pawh chu lo ni se, chutiang thutiam neih chu thil sual a ni lo.

Kan Zir Tûrte:

12:​5-11. Kan unaute tân kan ṭawngṭai theiin, kan ṭawngṭai ngei tûr a ni bawk.

12:​21-23; 14:​14-18. Heroda chuan Pathian hnên chauhva pêk tûr chawimawina chu a pawm nghâl a. Chu chu Paula leh Barnaba’n fak leh chawimawina tih tak zeta an hnâwl nghâlna nên chuan a va danglam tak êm! Jehova rawngbâwlnaa kan thiltih eng atân pawha chawimawina dawn kan duh tûr a ni lo.

14:​5-7. Fing taka chêtna chuan rawngbâwlnaa inhmang reng tûrin min ṭanpui thei.​—⁠Mt. 10:⁠23.

14:22. Kristiante chuan hrehawm tuar an inring a. An rinna phatsanna hmanga tlânchhiatsan chu an tum lo.​—⁠2 Tim. 3:⁠12.

16:​1, 2Kristian ṭhalaite chuan thlarau lama puitling tûrin an thawkrim tûr a ni a, hming ṭha chher tûrin Jehova ṭanpuina an zawng tûr a ni.

16:⁠3. Chanchin ṭha chu mite’n an pawm theih nân, Pathian dân kalh si lovin, a thei ang apiang kan ti tûr a ni.​—⁠1 Kor. 9:​19-23.

20:​20, 21. In tina thu hrilh hi kan rawngbâwlna pêng pawimawh tak pakhat a ni.

20:24; 21:13. Pathian laka rinawmna vawn hi kan nun chhanhimna aiin a pawimawh zâwk.

21:​21-26. Thurâwn ṭha chu châk takin kan pawm tûr a ni.

25:​8-12. Tûn laia Kristiante chuan “chanchin ṭha humhimna leh dân anga tihnghehna kawngah” sawrkâr dân awmte chu an hmang tûr a ni.​—⁠Phil. 1:​7, NW.

26:​24, 25. “Khawvêl mi” tân âtthlâk tak ni mah se, “thu dik tak leh thu fing tak” chu kan sawi tûr a ni.​—⁠1 Kor. 2:14. (w08 5/15)

[Phêk 30-naa milem]

Engtik khân nge Petera’n “ram chabite” chu a hman?

[Phêk 31-naa milem]

Khawvêl puma thuhrilhna chu thlarau thianghlim ṭanpuina tel lova tih theih a ni lo