A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Galatia Ram, Ephesi, Philippi, leh Kolossa Khuaa Mite Hnêna Lehkha Thawnte Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Galatia Ram, Ephesi, Philippi, leh Kolossa Khuaa Mite Hnêna Lehkha Thawnte Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Jehova Thu Chu A Nung

Galatia Ram, Ephesi, Philippi, leh Kolossa Khuaa Mite Hnêna Lehkha Thawnte Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

TIRHKOH Paula chuan Mosia Dân vawng duh Juda ringtute avânga Kristian ṭhenkhatte’n biakna thianghlim an kal pênsan tih a han hriat chuan, “Galatia rama kohhrante hnênah” lehkha thawn mi rilru khawih thei tak a ziak a. (Gal. 1:⁠2) C.E. 50-52 inkâr vêla ziak chu lehkha thawnah chuan zilhna leh fuihna khauh tak a tel a ni.

A hnu kum sâwm vêla Rom khuaa ‘Krista Isua avânga a tân’ lai khân Paula chuan Ephesi, Philippi, leh Kolossa khuaa kohhrante hnênah lehkha thawn a ziak a, thurâwn ṭha tak leh fuihna duhawm tak a pe a ni. (Eph. 3:⁠1) Keini tûn laia mite hian Galatia, Ephesi, Philippi, leh Kolossa bua chuang thuchhahte ngaihsak chu kan hlâwkpui thei a ni.​—⁠Heb. 4:⁠12.

THIAM CHANG’​—⁠ENGTIN NGE?

(Gal. 1:1–6:⁠18)

Mosia Dân vawng duh Juda ringtute’n verther taka Paula tihhmingchhiat dân kawng an zawn avângin, ani chuan a tirhkoh nihna humhim nân a nun kawng chanchin chipchiar tak chu a sawi a. (Gal. 1:​11–2:14) An zirtîrna dik lo chu dovin, Paula chuan: “Dân thiltihte avângin mi thiam changin a awm lo va, Isua Krista rin avâng chauhvin thiam changin a awm zâwk” a ti.​—⁠Gal. 2:⁠16.

Paula chuan Krista’n ‘Dân hnuaia awmte chu a lei tawh a,’ Kristian zalênna nei tûrin a chhuah zalên tawh tih a sawi. Galatia mite hnênah: “Ding nghet ula, bâwih nghâwngkawlah chuan tâng leh tawh suh u,” tiin fuihna khauh tak a pe a ni.​—⁠Gal. 4:​4, 5; 5:⁠1.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

3:​16-28, 29—⁠Abrahama thuthlung chu a la nung zêl em? La nung e. Dân thuthlung chu Pathian leh Abrahama inkâra siam Abrahama thuthlung thlâkthlengna ni lovin, a belhchhahna a ni zâwk. Chuvângin, Dân thuthlung ‘tihbo’ a nih hnuah pawh Abrahama thuthlung chu a la nung chhunzawm zêl a ni. (Eph. 2:​14, 15) Chu thuthlungin a tiamte chu Abrahama “thlah” dik tak​—⁠a bul pui ber Isua Krista leh ‘Krista tate’ hnêna hlan chhâwn a ni.

6:2—⁠Eng nge “Krista dân thu” chu? He dân thu-ah hian Isua zirtîrna leh thupêk zawng zawng a tel a. A bîk takin, ‘inhmangaih tawn’ tûra a thupêk a tel a ni.​—⁠Joh. 13:⁠34.

6:8—⁠Engtin nge ‘thlarau lama kan theh’? Pathian thlarau thianghlim chu kan chunga hna thawhtîr tlatin kan theh a. Thlarauvin keimahnia hna a thawhna tûr thiltiha tih tak zeta telin, thlarau lamah kan theh bawk.

Kan Zir Tûrte:

1:​6-9. Kristian upate chuan kohhrana buaina a chhuah hunah tawi khawmuang lovin hma an la nghâl tûr a ni a. Bible hmanga thiam taka chhûtin, ngaihtuahna dik lo chu an hnâwl vat thei a ni.

2:20. Tlanna chu mi mal tinte hnêna Pathian thilpêk a ni a. Chutiang taka thlîr chu kan tum tûr a ni.​—⁠Joh. 3:⁠16.

5:​7-9. Ṭhian sual chuan ‘thutak zâwm lo tûrin min dâl’ thei a. Anmahni hawisan chu a finthlâk a ni.

6:​1, 2, 5“Thlarau mite” chuan ritphurh anga sawi theih kan hriat loh hlâna kawng sual min zawhtîr thei dinhmun khirh takahte chuan min ṭanpui mai thei a. Mahse, phur anga sawi theih kan thlarau lam mawhphurhnate erawh chu keimahni ngeia kan phurh a ngai a ni.

‘ENGKIM KRISTAA FAWK KHAWM’

(Eph. 1:1–6:⁠24)

Paula chuan Ephesi khuaa mite hnêna a lehkha thawnah Kristian inpumkhatna chungchâng târ langin “hun bi kim khawsak hunah a lâwmzâwng (engkim​—⁠vâna thil awmte, lei chunga thil awmte pawh​—⁠Kristaa fâwk khâwm tûr chu)” a sawi a. Krista chuan ‘rinnaa thu khat vuaa’ kan awm ṭheuh theihna tûra min ṭanpuitu tûr ‘mihringte hnêna thilpêkte’ min pe a ni.​—⁠Eph 1:​9, 10; 4:​8, 11-13.

Pathian chawimawi tûr leh inpumkhatna awmtîr tûr chuan, Kristiante chu ‘mihring thara inthuamin,’ ‘Krista ṭih dêkin an intulût tawn ṭheuh’ tûr a ni a. Pathian râlthuam famkima inthuamin, ‘Diabola ngamthlêmnate chu an do zawh’ a ngai a ni.​—⁠Eph. 4:24; 5:21; 6:⁠11.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

1:​4-7—⁠Engtin nge hriak thih Kristiante chu an pian hma daih aṭanga ruat lâwk an nih? Anni chu a mi mal ang ni lovin, ho khat anga ruat lâwk an ni. Chu ruat lâwkna chu Adama leh Evi’n fa hmasa ber an pai hmaa thil thleng a ni a. Sual nei mihring tumah pai an nih hmaa puan chhuah Genesis 3:​15-a hrilh lâwknaa chhinchhiah angin, a hnungzuitu ṭhenkhatin vâna Krista ro an rêlpui chu Pathian thiltumah a lo tel daih tawh a ni.​—⁠Gal. 3:​16, 29.

2:2—⁠Engtin nge khawvêl thlarau chu boruak ang a nih a, a thuneihna chu khawiah nge a innghah? ‘Khawvêl thlarau’​—⁠mahni inlâk hran leh thuâwih lohna thlarau​—⁠chu kan hîp luh boruak ang maiin hmun tinah a awm a. (1 Kor. 2:12) A thuneihna chu mi a hneh theihna te, a beih fan fanna te, leh a beidawn duh lohnaah te chuan a innghat a ni.

2:6—⁠Engtin nge hriak thih Kristiante chu leia an awm laiin “vân hmunahte” an awm theih? Heta “vân hmunahte” tih ṭawngkam hi vâna an rochan tûr sawina a ni lo. An dawn tûra tiam ‘thlarau thianghlima chhinchhiah’ nihtîrtu thlarau lama an nihna sâng tak sawina a ni zâwk.​—⁠Eph. 1:​13, 14.

Kan Zir Tûrte:

4:​8, 11-15. Isua Krista chuan “mante chu salah a hruai a,” chu chu, Setana thununna hnuaia awmte chu hruai chhuakin Kristian kohhhran tihhmasâwn nân thilpêk angin a hmang tihna a ni. Kan zînga hmahruaitute thu âwih leh an thu thua awmin, leh kohhranin ruahmanna a siamte thlâwpin, ‘Kristaah chuan hmangaihnain engkimah kan ṭhang chho’ thei a ni.​—⁠Heb. 13:​7, 17.

5:​22-24, 33. Nupui chuan a pasal hnêna a intukluh bâkah, a zah thiam bawk tûr a ni. Chutianga zah thiamna chu ‘rilru thuhnuairawlh leh nunnêmna’ lantîrin leh amah faka a thutlûkna siamte hlawhtling tûra ṭanpuina hmanga chawimawiin a lantîr bawk.​—⁠1 Pet. 3:​3, 4; Tit. 2:​3-5.

5:​25, 28, 29. Pasal chuan mahni a ‘inchâwm’ angin, a nupui chu tisa lamah te, rilru lamah te, leh thlarau lamah te ṭha takin a châwm tûr a ni. A nupui chu hun tam tâwk hmanpuiin leh a ṭawngkam chhuak leh thiltih hmangin a duatzia a lantîr bawk tûr a ni.

6:​10-13. Ramhuai thu neihna do tûrin, Pathian râlthuam famkim chuan kan inthuam tlat tûr a ni.

“HMA I SAWN ZEL ANG U”

(Phil. 1:1–4:⁠23)

Paula chuan Philippi khuaa mite hnêna a lehkha thawnah hmangaihna chungchâng a sawi zing hle a. Ani chuan: “In hmangaihnain hriat famkimna leh bengvârna tinrêng a ngah lehzual nân ka ṭawngṭai ṭhîn,” a ti. Mahni a lutuka inrintâwkna thang pumpelh tûra ṭanpui nân, heti hian a fuih a ni: “Hlau leh khûr chungin nangmahni chhandamna thawk chhuak rawh u,” tiin.​—⁠Phil. 1:9; 2:⁠12.

Paula chuan mi puitlingte chu ‘chung lam koh chhan lâwmman hmu tûra tiam chin lam’ pan ṭâlh ṭâlh tûrin a fuih a. Ani chuan: “Kan thlen chin aṭang khân hma i sâwn zêl ang u,” tiin a sawi a ni.​—⁠Phil. 3:​14-16.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

1:23—⁠Eng thil pahnih inkâr “a lai laklawhah” nge Paula chu a ngaihna hre lova a awm a, a khawi zâwka ‘kal chhuah’ nge a châk? Paula chu a dinhmun avângin thil lo thleng thei pahnih, nunna emaw, thihna emaw avânga a ngaihna hre lovin a awm a. (Phil. 1:21) A thlan zâwk tûr sawi lo mah se, a châkzâwng chu “kal chhuaha Krista hnêna awm” a nih thu a sawi a ni. (Phil. 3:​20, 21; 1 Thes. 4:16) Krista lo awm leh chhûnga he ‘kal chhuahna’ hian Paula chu Jehova’n a tâna a buatsaih lâwmman a dawntîr dâwn a ni.​—⁠Mt. 24:⁠3.

2:​12, 13—⁠Eng kawngin nge Pathianin ‘tih tumna leh beih duhna’ min neihtîr? Jehova thlarau thianghlim chuan a rawngbâwlnaa theih tâwp chhuah duhna kan neih chhoh zêl theih nân, kan thinlung leh rilruah hna a thawk thei a ni. Chuvângin, ‘mahni chhandamna tûr kan thawh chhuahna kawngah’ ṭanpuitu nei lo kan ni lo.

Kan Zir Tûrte:

1:​3-5. Philippi khuaa mite chu rethei hle mah se, anni chuan thil phalna kawngah kan tân entawn tûr ṭha tak an siam a ni.​—⁠2 Kor. 8:​1-6.

2:​5-11. Isua entîrnain a târ lan angin, inngaihtlâwmna hi chak lohzia entîrna ni lovin, mize nghet lantîrna a ni zâwk. Chu bâkah, Jehova chuan mi inngaitlâwmte chu a chawimawi a ni.​—⁠Thuf. 22:⁠4.

3:13. “Hnung lama thil awmte” zîngah chuan hlawh tam tak hmuhna hna thawh te, chhûngkaw hausa tak zînga mi nih te, a nih loh leh inchhîra “tlenfai” kan lo nih tawhna tûn hmaa thil sual nasa tak kan lo tihte a tel thei. (1 Kor. 6:11) Hêng thilte hi kan theihnghilh tûr a ni, chu chu, ngaihtuah tawh lovin, ‘hma lama thil awmte chu kan ban’ zâwk tûr tihna a ni.

“RINNAAH CHUAN NGHET TAKA AWMIN”

(Kol. 1:1–4:⁠18)

Paula chuan Kolossa khuaa mite hnêna a lehkha thawnah, zirtîrtu derte ngaih dân dik lo chu a hai lang a. Chhamdamna chu Dân thupêkin a phûtte zawmnaah ni lovin, ‘rinnaa awm rengnaah’ a innghat zâwk tih a sawi a ni. Paula chuan Kolossa mite chu Kristaa ‘zungkai leh remchhoh deuh deuhva awmin, rinnaah chuan nghet taka awm’ tûrin a fuih a ni. Engtin nge chutianga nghehna chuan anni chu a ṭanpui ang?​—⁠Kol. 1:13; 2:​6, 7.

Paula chuan: “Chûng zawng zawng chungah chuan hmangaihna inbel rawh u, chu chu phuar famkimna a ni. Tin, Krista thlamuanna chuan in thinlungah ro rêl rawh se,” tiin a ziak a ni. Tirhkoh chuan an hnênah: “Intih apiang chu mihring tân anga ti lovin, Lalpa tân anga ti zâwkin, châk takin ti rawh u,” tiin a hrilh a. Kohhran pâwn lama mite chungchângah, ani chuan: “Fing takin awm rawh u,” a ti a ni.​—⁠Kol. 3:​14, 15, 23, 24; 4:⁠5.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

2:8—⁠Paula’n a vaukhân “khawvêl A Aw B” chu eng nge ni? Chûngte chu Setana khawvêl thil​—⁠Setana khawvêl dintu, kaihruaitu, a nih loh leh chêttîrtu thu bulte​—⁠hi a ni a. (1 Joh. 2:16) Chûng zîngah chuan he khawvêla mihring finna te, hausak âtchilhna te, leh sakhaw dik lo te a tel a ni.

4:16​—⁠Engvângin nge Laodikei khuaa mite hnêna lehkha thawn chu Bible-a a tel loh? Chu lehkha thawnah chuan kan hun atâna ṭûl thuziakte a tel loh vâng a ni thei ang. A nih loh leh thlarauva thâwk khum lehkha thawn danga thute sawi nawnna mai a nih vâng a ni thei bawk ang.

Kan Zir Tûrte:

1:​2, 19, 20. Pathian hnên ata khawngaih thilpêk tlanna chuan inthiam lohna kan neih chu paih chhuakin, remna, a nih loh leh chûngrîla thlamuanna min pe thei.

2:​18, 23. ‘Taksa ngaihnêp,’ a nih loh leh atîra ziakin a sawi angin “inngaihtlâwmna der” tih chu tisa lam thilte hnâwlna emaw, taksa tihhrehawmna emaw hmanga mi dangte rilru hneh nâna a der maia inngaihtlâwmna a ni a, chu chuan mi chu ‘engmah ni si lova a intihveizia’ a târ lang. (w08 8/15)