A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

‘Lalpa Vantirhkoh Chuan Min Awm Chilh’

‘Lalpa Vantirhkoh Chuan Min Awm Chilh’

‘Lalpa Vantirhkoh Chuan Min Awm Chilh’

Christabel Connell-i SAWI CHHUAH

Christopher-a’n Bible chungchâng a zawhnate chhânga kan buai êm avâng chuan khua a tlai tawh hle tih pawh kan lo hre lo va; tukverh aṭangin pâwn lam a en deuh chhên tih pawh chu kan lo hmu bawk hek lo. A tâwpah chuan kan lama lo hawiin, “Tûnah chuan a hâwn theih tawh ang, a him tawh e,” a ti a. Tichuan kan thîrsakawr dahna thleng min thlah a, kan inmangṭha ta a ni. Ani chuan eng thil hlauhawm tak nge a hmuh le?

CHRISTABEL EARL tih hming puin, Sheffield, England-ah kum 1927 khân ka lo piang a. Khawvêl Indopui II lai khân kan in chu bomb chhiat a nih avângin, school ka zawh thlengin ka pi bulah ka awm ta a ni. Ka kalna Katholik school pakhata zirtîrtu nula thianghlimte (nun-ho) hnênah chuan suahsualna leh tharum thawhna a tam êm êm chhan chu ka zâwt fo ṭhîn a. Anni emaw, sakhaw dang vuantute emaw pawh ni se, a tuamahin ka duh ang thlapin min chhâng thei lo.

Khawvêl Indopui II-na a tâwp hnuah chuan nurse ka zir chhuak a. London khawpui chhûnga Paddington General Hospital-a hna thawk tûrin ka insawn a; mahse, khawpui chhûngah chuan tharum thawhna a tam zâwk tih ka hmu a. Korea Indonaa tel tûra ka u mipa a kal hnu lawkah, ka hnathawhna damdawi in pâwnah mi pakhat nasa taka an sawisa lai chu ka hmu a. Chu pa chuan an vuak nasat avângin a khaw hmuhna a hloh va, mahse, tuman an ṭanpui chuang lo. Khatih lai vêl khân, ka nu chu ramhuai biakna neitute inkhâwmnaah ka hruai ṭhîn a; mahse, suahsualna a nasat êm êm chhan chu ka la hre thei chuang lo.

Bible Zir Châkna Ka Nei Chho

Ni khat chu, kan unau zînga upa ber, John-a chuan min rawn tlawh a; chutih lai chuan ani chu Jehova Thuhretute zînga mi a ni tawh a. “Hêng thil pawi tak takte a lo thlen chhan i hria em?” tiin min zâwt a. “Hre lo,” tiin ka chhâng a ni. A Bible keuvin Thu Puan 12:7-12 chu min chhiarsak a. Khawvêla suahsualna awmte bul tumtu ber chu Setana leh a ramhuaihote an ni tih tûnah chuan ka hre ta. Chuvângin, John-a thurâwn ang ngeiin Bible zir chu ka remti ta nghâl thuai a ni. Amaherawhchu, chutih lai chuan mihring ka hlauhna chuan baptisma chan hrehna min neihtîr tlat a ni.—Thuf. 29:25.

Ka unaunu, Dorothy pawh chu Thuhretu a lo ni ta bawk a. New York khawpuia neih international inkhâwmpui 1953-a neih aṭanga a pasal hual Bill Roberts-a nêna an lo haw chuan, Bible ka zir thu ka lo hrilh a. Bill-a chuan: “Bible châng zawng zawngte i en chhuak em? Lehkhabu-ah hian a chhânna laite i rîn em?” tiin min zâwt a. Chutianga ka tih loh thu ka han hrilh chuan: “Chuti chu i la zir lo a nih chu! Chu unaunu chu be leh la, zir ṭha leh rawh u!” min rawn ti ta a ni. Chutih hun lai vêl chuan ramhuaite chuan min rawn tibuai leh a. Jehova hnêna a vênhimna leh ramhuai thununna lak ata min chhuah zalên tûra ka ṭawngṭai lai chu tûn thleng pawhin ka la hre reng a ni.

Scotland leh Ireland-a Pioneer Thawkin

January 16, 1954 khân baptisma ka chang a, damdawi ina hna thawk tûra ka intiam hun chu May thlaah a tâwp a, tichuan June thla aṭangin pioneer ka thawk ṭan a. A hnu thla riatah chuan Scotland ram Grangemouth hmuna special pioneer thawk tûra tirh ka ni a. Chutiang thingtlâng ram deuhva rawng ka bâwlnaah chuan Jehova vântirhkohte chuan ‘min awmchilh’ nia inhriatna ka nei tlat a ni.—Sâm 34:7.

Kum 1956-ah chuan Ireland hmuna rawngbâwl tûra tirh ka ni leh a. Mi dang pahnih nên chuan Galway khawpuia awm tûr kan ni. Rawngbâwla kan chhuah hmasak ber ni chuan, Katholik puithiam pakhat inah kan lût fuh a. A hnu rei lo têah police pakhat a lo thlenga ka thawhpui nên chuan police station-ah min hruai a. Kan hming leh kan awmna hmun an hriat hnu chuan, telephone awmna lamah a phei vat a. Ani chuan, “Aw, Father, an awmna lai tak chu ka hre ta e,” tia a sawi ri chu kan hria a. Min mantîrtu chu kan va luhna puithiam kha lo ni rengin! Kan in luahna neitu chu min hnawt chhuak tûra nawr a ni a, chuvângin branch office chuan kan awmna hmun chu chhuahsan tûrin thu min râwn ta a ni. Rêl chawlhhmun chu minute sâwm zeta tlaiah thleng mah ila rêl chu a la ding reng a, mi pakhat chuan kan chuang ngei a ni tih fiah tûrin min lo châng reng bawk a ni. Galway khawpui chu kan thlen hnu chawlhkâr thum lekah kan chhuahsan leh ta mai a nih chu!

Tichuan, Katholik Kohhranin nasa taka thu a neihna khawpui dang, Limerick-a tirh kan ni leh a. Mipui pungkhâwmhote chuan min lo aukhum ziah ṭhîn a. Mi tam takte chuan an kawngka bulah pawh min be ngam lo. A hma kum khat vêlah khân, unaupa pakhat chu kan awmna khawpui kiang hnaia awm khaw tê pakhat Cloonlara-ah chuan vuak hrep a ni a. Chuvâng chuan a ni, Bible chungchânga zawhna a neihte sawipui leh tûra min sâwmtu, atîra kan sawi tâk Christopher-a kan hmu chu kan lâwm êm êm ni. Chutianga kan lênluh lai chuan, puithiam pakhat chu rawn lûtin, Christopher-a chu min chhuahtîr tûrin a nawr a. Puithiam chu chhângin, ani chuan: “Hêng hmeichhiate hi ka ina lo lêng tûra ka sâwm an ni a, an rawn luh hmain kawngka an rawn kik bawk a; nang erawh chu sâwm i nih loh bâkah i rawn luh hmain kawngka i rawn kik bawk hek lo,” a ti a. Puithiam chu thinur takin a chhuak ta a ni.

Kan hriat lohvin, puithiam chuan mipa rual chu lo punkhâwmin, Christopher-a in kawtah min lo nghâk ṭhup mai hi a lo ni a. Chûng pungkhâwmte chu an thinrim hle a ni tih a hriat avângin, Christopher-a chuan atîra kan sawi tâk ang khân thil a ti chu lo ni rengin. An kal bo vek thlengin min awmtîr hrih a. Chu mi hnu lawkah chuan an chhûngkua chu an awmna hmun chhuahsan tûra tihluih an ni a, England-ah an pêm, tih chu a hnu lamah kan hre chhuak chauh a ni.

Gilead Sâwmna Ka Dawng

Kum 1958 Pathian Duhzâwng International Inkhâwmpui New York-a neih tûra tel ka lo tum mêk lai chuan Gilead School class 33-naa tel tûra sâwmna chu ka dawng a. Inkhâwmpui zawha hawn leh nghâl mai ai chuan, kum 1959-a Gilead School ka kal theih hun thlengin, Canada ram, Ontario states-a Collingwood kohhranah rawngbâwlin ka awm ta a ni. Mahse, inkhâwmpui chhûng chuan, Eric Connell-a nên kan intawng a. Ani chuan kum 1957 khân thutak a zir a, tichuan kum 1958 khân pioneer a thawk ṭan a ni. Inkhâwmpui zawh chuan, Canada rama ka awm chhûng leh Gilead School ka kal chhûng zawngin nî tin lehkha min rawn thawn a. School ka zawh hnu chuan, engtin tak awm zêl ang i maw, tiin ka inngaihtuah ṭhîn.

Gilead school kal chu ka nuna thilthleng pawimawh tak a ni a. Ka unaunu Dorothy leh a pasal nên chuan kan kal tlâng vek a ni. Anni chu Portugal rama thawk tûra tirh an ni a. Kei erawh rin loh tak maiin Ireland rama thawk tûra tirh ka ni thung. Ka unaunu nêna hmun khata kan awm dun theih loh avâng chuan ka va lunghnual tak êm! Min zirtîrtute zînga pakhat hnênah thil tihsual ka neih leh neih loh ka zâwt hial a. Ani chuan: “Nei lo ve, i ṭhiannu Eileen Mahoney-i nên hian khawvêl khawi hmunah pawh kal in inhuam kha,” min ti a, chûng zîngah chuan Ireland pawh a tel ngei a ni.

Ireland-ah Ka Kîr Leh

August 1959 khân Ireland-ah ka kîr leh a, tichuan Dun Laoghaire kohhranah chuan min awmtîr a. Chutih lai chuan Eric-a pawh England-ah a kîr leh tawh a, kan awmna a inhlat vak loh avângin a lâwm hle a ni. Ireland chu chutih hun laia missionary-te tirhna ram a la nih avângin chu mi hmuna pioneer rawn thawh chu ṭha a ti a. Tichuan, Dun Laoghaire-ah chuan a rawn insawn a, kum 1961-ah kan innei ta a ni.

A hnu thla rukah chuan Eric-a chu bike chesualah na takin a inhliam a. A lu ruh a khi a, doctor-te chuan a nun an chhan theih chu an ring chiah lo va. Damdawi ina chawlhkâr thum lai enkawl a nih hnuah a dam chhuah thlengin thla nga zet chu ka enkawl zui ta a. Chu tih rual chuan ka theih ang tâwkin rawngbâwlna pawh chu ka chhunzawm zêl bawk a ni.

Kum 1965 khân thuchhuahtu pariat chauh awmna Sligo khuaah chuan tirh kan ni a, chu lai hmun chu hmar thlang lama lawng chawlhna hmun a ni. Kum thum a liam hnu chuan a aia hmâr lam zâwka awm khaw te pakhat Londonderry khuaa kohhran tê pakhatah chuan kan insawn ta a ni. Ni khat chu rawngbâwlna ata kan kîr leh chuan kan in piah aṭangin kawngpui chu thîr hlîng neiin a lo inhung tlat mai a. Ireland Hmâr Lam Buaina chu a inṭan ta. Ṭhalai rualte chuan motor-te chu an hâl a. Khawpui chu Protestant leh Katholik-ho awmna hmuna ṭhen hran a lo ni reng tawh a. Chuvâng chuan intlawh pawh chu a hlauhawm tawh hle a ni.

Buaina Kâra Nun leh Thuhrilhna

Amaherawhchu, kan rawngbâwlna chuan hmun tinah min kaltîr a. Chutah pawh chuan vântirhkohte chuan min awm chilh niin kan hre leh ta a ni. Buaina hmunah kan awm tih kan inhriat chuan, chu mi hmun chu kan kalsan nghâl vat a, dinhmunin zia lam a pan hunah kan kîr leh chauh ṭhîn. Ṭum khat phei chu kan awmna kiangah buaina a chhuak a, rawng zawrhna dâwr ata thil alh hluah hluah chu kan tukverh bulah a lo tla a. Kan awmna in meiin a kan kai kan hlauh avângin kan mu thei lo. Kum 1970-a Belfast khuaa kan pêm hnuah chuan petrol-a siam bomb chuan chu rawng zawrhna dâwr chu kâng kaiin kan awmna hlui pawh chu a kâng ral ta vek tih kan hria a ni.

Ṭum dangah chuan unaunu pakhat nêna rawngbâwla kan chhuahnaah in pakhat tukverh bula hmun âwlah chuan pipe tawitep leh mak tak mai chu kan hmu a. Chu lai hmun chu kan kalsan a, a hnu rei lo têah chuan a rawn puak ta mai a. Tualchhûng mi, an in aṭanga lo chhuakte chuan kan tih a nih an ring tlat mai a nih chu! Chutih lai tak chuan chu mi vêng chhûnga awm unaunu chuan an ina lênglûtah min sâwm a. An ṭhenawmte chuan kan tih a ni lo tih an pawm ta a ni.

Kum 1971-ah chuan Londonderry-a unaunu pakhat tlawh tûrin kan va kal a. Kan kalna kawng leh kan paltlang gate-te kan han hrilh chuan unaunu chuan, “Chûng gate-ah chuan tumah an awm lo vem ni?” tiin min zâwt a. “Awm e, mahse mi an lo ngaihsak vak lo va,” tia kan chhân chuan mak a ti hle. Engvângin nge? A hma chiah ni chuan doctor pakhat leh police pakhat motor-te chu chhuhsaka an hâlsak vâng a lo ni.

Kum 1972-ah chuan Cork khuaah kan insawn a. A hnuah chuan, Naas khuaah kan insawn leh a, chu mi hnuah chuan Arklow-ah kan insawn leh a ni. A tâwpah chuan kum 1987-ah Castlebar khuaa tirh kan ni a, chutah chuan tûn thlengin kan la awm ta reng a ni. Hetah hian Kingdom Hall pakhat saknaa ṭanpui theihna chanvo ropui tak kan nei a. Eric-a chu kum 1999-ah thih ngam khawpin a na a. Chuti chung pawh chuan, Jehova ṭanpuina leh kohhrante ṭanpuina zârah tuar chhuak theiin, a ṭhat chhuah leh thlengin ka enkawl thei a ni.

Eric-a nên chuan vawi hnih lai Pioneer School kan kai hman a. Upa angin rawng a la bâwl reng a ni. Ruhseh natna khirh tak chu ka vei a, ka khêl bâwr ruh pahnih leh ka khûp ruh pahnih chu thlâk a ni ta hial a ni. Sakhaw lama dodâlna leh politics lam leh khawtlâng lama buaina tam tak tâwk mah ila, harsatna ka tawhte zînga a lian ber pakhat chu motor ka khalh thei tawh lo hi a ni. Ka duhna hmuna mahnia ka kal theih tawh loh avângin ka tân chuan chu chu fiahna a tling a ni. Kohhran chuan nasa takin min ṭanpui a. Tiang hmangin ka kal kual vêl thei tawh a, hmun hla deuh ka kal dâwn chuan battery hmanga tlân thei ke pathum nei cycle ka hmang ṭhîn a ni.

Eric-a nêna special pioneer kan thawh hun chhûng belhkhawm chu kum 100 a chuang tawh a, chûng zînga kum 98 chu Ireland-ah kan hmang a ni. Kan upat tâk mai avânga kan hnathawh bânsan chu kan duh lo. Thilmak tih engemaw a lo thlen erawh kan beisei lo; mahse, Jehova vântirhkoh thiltithei takte chuan amah ṭihtute leh rinawm taka a rawngbâwltute chu an “awmchilh” kan ring tlat thung a ni. (w09 3/15)