Khawvêl Tidanglamtu Chu
Khawvêl Tidanglamtu Chu
He khawvêlah hian mi tlûklehdingâwn tam tak an lo piangin, an lo thi tawh a. A tam zâwk chuan hming chherna tûr khawpin thiltih engmah an nei lo. Mi tlêm tê erawh chuan mihring nun phung—kan nî tin nun—hi an thunun hneh hle thung a ni.
ZINGAH thovin, hna thawka kal chhuak tûrin i han insiam a, electric chu i han hmet êng a. Bus-a i chhiar tûr lehkhabu emaw, chanchinbu emaw i han la a. Natna hrik that thei damdawi (antibiotic) pawh i ei theihnghilh hauh lo bawk. Chutiang chuan, nî pawh i la hman ṭan tak tak hmain mi hmingthang ṭhenkhatte thiltih chu i hlâwkpui dêr tawh a ni.
Michael Faraday-a Kum 1791-a piang, Sâp mi thiam a ni a; electric motor leh dynamo siam chhuaktu a ni. A thil hmuh chhuah leh siam chhuahte chuan electric chakna chu mihringte hman atân a tihnianghnâr lehzual a ni.
Ts’ai Lun-a China ram rorêltute zînga mi a ni a, C.E. 105 lai vêla lehkha siam chhuah dân changkâng zâwk hmu chhuaktu anga sawi a ni. Chu chuan a hnuah lehkha tam tak awlsam taka siam chhuah zung zung theihna a thlen a ni.
Johannes Gutenberg-a He German mi, thil siam chhuaktu hian kum 1450 vêl khân lehkha chhutna khâwl chawisawn theih hmasa ber chu a siam chhuak a. Chu lehkha chhutna khâwl hmang chuan man tlâwm zâwka lehkha chhut theih a nih tâk avângin, hmun zau taka sem darh tûr thu chi hrang hrang chu awlsam taka chhuah theih a ni ta a ni.
Alexander Fleming-a He Scottish thil zir chîk mi hian kum 1928 khân natna hrik that thei damdawi penicillin tia a koh chu a siam chhuak a. Tûnah hian chu damdawi chu hman lâr hle a ni tawh a ni.
Mi tlêm tête thil hmuh chhuah leh siam chhuahte chuan mi tlûklehdingâwn tam takte tân hlâwkna emaw, hrisêlna ṭha zâwk emaw a thlen tih chu phat rual a ni lo.
Amaherawhchu, mi dang zawng aia danglam bîk tak tuemaw a awm a. Ani chu science lam emaw, damdawi lam emaw thiamna avânga hriat hlawh a ni lo. Chu mi tlâwm tak, kum 2,000 dâwn lai liam taa thi tawh chuan, beiseina leh thlamuanna thu thiltithei tak chu a hnutchhiah zâwk a ni. A thu hnutchhiahin khawvêl pum puia mite nun a nghawng dân lam aṭanga teh chuan, ani hi khawvêl tidanglamtu a ni tak zet tih mi tam takin an pawm ngei ang.
Chu mi chu Isua Krista a ni. Ani chuan eng thu nge a hril? A thu hril chuan i nunah eng nghawng nge a neih theih? (w10-E 04/01)