A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Hmeichhiate Pathianin A Ngaihsak Tak Zet Em?

Hmeichhiate Pathianin A Ngaihsak Tak Zet Em?

Hmeichhiate Pathianin A Ngaihsak Tak Zet Em?

“Sualna hi hmeichhia aṭanga inṭan a ni a, ama zârah kan zaa kan thih vek a ngai a ni.” —ECCLESIASTICUS, B.C.E. KUM ZABI PAHNIHNA

“Nang hi diabola lo luhna kawngkâ i ni: nang hi thing rah ei phal loh ei hmasatu i ni: nang hi Pathian dân bawhchhe hmasatu i ni . . . Nang hian Pathian anpuia siam, mipa chu awlsam takin i tichhia a ni.” —TERTULLIAN, C.E. KUM ZABI PAHNIHNAA A LEHKHABU ZIAH, ON THE APPAREL OF WOMAN.

HENG hmân laia thu ziak lâk chhuahte hi Bible-a mi a ni lo. Hmeichhiate chunga thlei bîk neihna thiam inchantîr nân hêng thute hi kum za tam tak chhûng an lo hmang tawh a ni. Tûn laiah pawh, thlîr dân firfiak nei mi ṭhenkhat chuan mihringte hrehawm tawrh chhan chu hmeichhiate vâng nia puhin, hmeichhiate an tihhrehawmna chunga thiam inchantîr nân sakhaw lehkhabua thuziakte chu an la la chhuak ṭhîn. Pathian chuan hmeichhiate hi mipate nuihzabûr leh tihretheih tûrin a siam rêng em? Bible-in eng nge a sawi? I lo en ang u.

Pathianin Hmeichhiate hi ânchhia a lawh em?

Lawh lo ve. Pathian chuan hmeichhia ni lovin, ‘rûlpui tar Diabola an tih’ chu ‘ânchhia’ a lawh zâwk a ni. (Thu Puan 12:9; Genesis 3:14) Adama’n a nupui “chungah thu a nei fo vang” a tih khân, mipain hmeichhia a thu hnuaia a dah a pawmpui tihna a ni lo. (Genesis 3:16) Sualnain nupa tuak hmasa berte chunga nghawng ṭha lo tak a neih tûrte chu a sawi lâwk mai a ni.

Chuvângin, hmeichhiate cheibâwl ṭhat loh chu Pathian duhzâwng ni lovin, sualna avânga lo awm liau liau a ni. Hmeichhiate chunga mipain thu nei a, a duh duha a cheibâwl hi atîra sual thawi damna a ni tih ngaih dân chu Bible-in a thlâwp lo.—Rom 5:12.

Pathianin hmeichhia hi mipa aia hnuaihnung zâwkah a siam em?

Siam lo. Genesis 1:27 chuan heti hian a sawi a ni: “Pathianin ama anpuiin mihring a siam a, Pathian anpui ngeiin a ni a siam ni; mipaah leh hmeichhiaah a siam a ni,” tiin. Chuvângin, atîr tê aṭangin mihringte—mipa leh hmeichhia te—chu Pathian miziate lan chhuahtîr thei tûra siam an ni a. Adama leh Evi chu rilru lam leh taksa lamah inang lo mah se, an pahnih chuan kaihhruaina thuhmun an dawng a, an Siamtu hmaah dikna thuhmun an nei ve ve a ni.—Genesis 1:28-31.

Evi a siam hmain Pathian chuan heti hian a puang chhuak a: “[Adama] ṭanpuitu tûr a kawppui âwm mi ka siamsak teh ang,” tiin. (Genesis 2:18) “Ṭanpuitu” tih thu mal hi hmeichhia chu mipa aiin a hnuaihnung zâwk tihna a ni em? Ni lo ve, Mizo ṭawnga “ṭanpuitu” tia lehlin Hebrai thu mal hi “anpui” emaw, mipa “tlukpui chiah ṭanpuina” emaw ti pawha lehlin theih a ni. Mi zaithiam leh hnimhlum petu inṭanpui tawn dân hi han ngaihtuah teh. A tuemaw zâwk chuan a pakhat zâwk tel lovin hna a thawk thei ang em? Thei hauh lo vang! Mi zaithiam chuan mi chu a takin zai mah se, hnimhlum petu aiin a pawimawh zâwk kan ti thei ang em? Thei lo vang. Chutiang bawk chuan, Pathianin mipa leh hmeichhia chu inel tawn tûr ni lovin, inṭanpui tawn tûrin a siam a ni.—Genesis 2:24.

Pathianin hmeichhiate a ngaihsakzia engin nge târ lang?

Sual nei mihringte thiltih tûr chu a hmuh lâwk avângin, Pathian chuan hmeichhiate vênhim a tumzia a lo sawi chhuak tawh a. B.C.E. kum zabi 16-naa pêk Mosia Dân chungchâng sawiin Laure Ayard-i chuan a lehkhabu La Bible au féminin (The Bible in the Feminine Gender) tihah chuan heti hian a ziak a ni: “Dân thuthlungin hmeichhia a sawina zawng zawng deuhthaw chu amah vênhimna tûr a ni,” tiin.

Entîr nân, Dân chuan nu leh pa zah a, chawimawi ve ve tûrin thu a pe a. (Exodus 20:12; 21:15, 17) Hmeichhe rai puar chu a phu ang tâwk ngaihsakna lantîr pawh a phût bawk. (Exodus 21:22) Tûn laiah, khawvêl ram tam taka hmeichhe ṭhenkhat chuan dikna an nei lo va; chu chu Pathian dânin a pêk hmeichhiate vênhimna nên chuan a inkalh hle a. Mahse, Pathianin hmeichhiate a ngaihsakzia târ lanna dang pawh a la awm a ni.

Pathianin Hmeichhiate A Thlîr Dân Târ Langtu Dân Chu

Israel hnam hnêna Pathian Jehova Dân pêk chuan mipuite—mipa leh hmeichhiate—tân tisa lam, rilru lam, leh thlarau lamah hlâwkna tam tak a nei a. Pathian thu an ngaihthlâk a, a thu an zawm chhûng chuan “khawvêl hnam zawng zawnga chungnung berah” an ṭang a ni. (Deuteronomy 28:1, 2) Chu Dân hnuaia hmeichhiate dinhmun chu eng nge ni? A hnuaia thute hi han ngaihtuah teh.

1. Mi mal zalênna. Hmân lai hnam tam taka hmeichhiate ang lo takin, Israel hmeichhiate chu an zalên hle a. Pasal chu chhûngkaw lû nihna dinhmun pêk ni mah se, a pasalin a rin avângin nupui chuan “huan tûr a ngaihtuahin, a lei [thei] a,” “grêp huan a siam” thei bawk a. La kaih leh puan tah a thiam chuan, mahnia sumdâwnna hial pawh a din thei a ni. (Thufingte 31:11, 16-19) Mosia dân hnuaiah chuan hmeichhiate chu mipa nêna hmehbel mai lovin, mahnia dikna nei mi mal anga thlîr an ni.

Hmân lai Israelte hunah , hmeichhiate chuan Pathian nêna mi mal inlaichînna an nei thei a. Bible chuan mi mal thila Pathian hnêna ṭawngṭai a, a rûka chhe chhamtu Hani chungchâng a sawi a ni. (1 Samuela 1:11, 24-28) Sunam khawpuia nu pakhat pawhin Sabbath nîin zâwlnei Elisa a râwn ṭhîn bawk. (2 Lalte 4:22-25) Hmeichhe dang Debori leh Huldi te pawh Pathianin a aiawhtu atân a hmang bawk a. Ngaihvenawm takin, mipa challang tak tak leh puithiamte pawhin an hnên aṭangin thurâwn an la ṭhîn a ni.—Rorêltute 4:4-8; 2 Lalte 22:14-16, 20.

2. Zirna an dawng. Dân thuthlunga tel a nih angin, hmeichhiate chu inzir theihna hun remchâng petu Dân thu chhiarte ngaithla tûra sâwm an ni a. (Deuteronomy 31:12; Nehemia 8:2, 8) Vântlâng inkhâwm ṭhenkhata chanvo nei tûr pawhin zirtîrna an dawng thei a ni. Entîr nân, hmeichhe ṭhenkhat chu biak bûka “rawngbâwl ṭhînte” an nih laiin, ṭhenkhat chu zaipâwlah pawh an tel a ni.—Exodus 38:8; 1 Chronicles 25:5, 6.

Hmeichhe tam tak chuan sumdâwnna hlâwk tak din tûrin hriatna leh thiamna an nei a. (Thufingte 31:24) Chutih hun laia hnam dangte chuan pa ber chauhvin an fapate an zirtîr ṭhîn a; chu mi nêna inkalh takin Israel nu ber chu an fapate an puitlin thlenga zirtîrnaah tel ve tûra tih an ni. (Thufingte 31:1) Chuvângin, hmân lai Israel hmeichhiate chu lehkha thiam lo an ni lo tih a chiang hle.

3. Chawimawi leh zah an ni. Thu Sâwm Pêk chuan: “I nu leh i pa chawimawi rawh,” tiin chiang takin a sawi a. (Exodus 20:12) Lal fing Solomona thufingah pawh heti hian kan chhiar a ni: “Ka fapa, i pa zirtîrna che chu ngaithla la, i nu zirtîrna che chu hawisan suh,” tiin.—Thufingte 1:8.

Dân thu pêkah chuan nula leh tlangvâlte incheibâwl tawn dân tûr chungchânga kaihhruaina kimchang tak a tel a, chu chuan hmeichhiate zahna a lantîr a ni. (Leviticus 18:6, 9; Deuteronomy 22:25, 26) Pasal ṭha chuan a nupui tisa lam leh pianpui harsatnate a hre thiam tûr a ni bawk.—Leviticus 18:19.

4. Vênhimna dawng tûrin dikna an nei. Jehova chu “Pa nei lote pa leh hmeithaite ngaihtuahtu” niin a Thu-ah a insawi a. Kawng danga sawi chuan, Jehova chu a pa emaw, a pasal emawin a vênhim lohte Vênghimtu a ni. (Sâm 68:5; Deuteronomy 10:17, 18) Ṭum khat pawh zâwlnei nupui, hmeithai chu a pasal leibatna pa chuan dik lo takin a cheibâwl a, a dam khawchhuah a, a zahawmna a vawn zêl theih nân Jehova’n thilmak tiin a rawn ṭanpui a ni.—2 Lalte 4:1-7.

Israelte Ram Tiama an luh hma khân chhûngkaw lû pakhat Zelophehada chu fapa hring hman lovin a boral a. A fanu pangate chuan Mosia hnênah Ram Tiama “chanvo” pe ve tûrin an ngên a ni. Jehova chuan an dîl mai aia tam pein a chhâng a. Mosia hnêna heti hian a hrilh a ni: “An pa unaute zîngah chanvo i siam ngei tûr a ni a, an pa chanvo chu i pe tûr a ni,” tiin. Chuta ṭang chuan Israel hmeichhiate chuan an pate ro chu an chang chhunzawm theiin, an thlahte hnênah an hlân chhâwng zêl thei a ni.—Number 27:1-8.

Pathianin Hmeichhiate A Thlîr Dân Chu Dik Lo Taka Hrilhfiah A Ni

Mosia Dân hnuaiah chuan, hmeichhiate chuan dinhmun zahawm tak an chang a, dikna an neihte pawh zahsak hle a ni. Mahse, B.C.E. kum zabi lina aṭang khân Juda sakhua chu hmeichhiate ngai hniamtu Grik hnam dân chuan a rawn thunun ṭan ta a ni.—“Hmân Lai Thuziaka Hmeichhiate Thlei Bîkna” tih thuziak chuanna bâwm chu en rawh.

Entîr nân, Grik hla phuah thiam Hesiod-a (B.C.E. kum zabi riatnaa mi) chuan mihringte hrehawm tawrhna zawng zawng hi hmeichhiate vângah a puh a. A lehkhabu Theogony tihah chuan hmeichhiate chu “buaina nasa tak thlen tûra mipate zînga chêng hmeichhe hnam leh chi hlauhawm tak” niin a sawi a ni. Chu ngaih dân chu B.C.E. kum zabi hnihna tîr lam khân Juda sakhaw zîngah a rawn lâr chho ta êm êm a. C.E. kum zabi hnihna aṭanga lâk khâwm Talmud lehkhabu pawhin mipate hnênah he vaukhânna hi a pe a ni: “Hmeichhiate hi titipui vak suh u, chu chuan a tâwpah nungchang bawlhhlawhnaah a hruai thleng ngei dâwn si che u a,” tiin.

Kum zabi tam tak chhûng chutianga hmeichhiate rin lohna chuan Juda mite khawtlâng nuna hmeichhiate nun chu a nghawng a ni. Isua hun laiah pawh khân, hmeichhiate chu biak in hungchhûng zawng zawnga luhtîr phal ni tawh lovin, Court of Women tia an kohna hmunah chauh an lût thei tawh a. Sakhaw lama inzirtîrna rêng rêng chu mipate tân chauh a ni a, inkhâwmna inahte pawh hmeichhiate chu mipate zîngah an tel ve thei lo niin a lang. Talmud lehkhabuah chuan Rabbi pakhatin: “Tupawh a fanu hnêna Torah [Dân] zirtîr chuan thil sual tak a ti a ni,” tia a sawi thu a târ lang. Pathian thil thlîr dân dik lo taka hrilhfiahin, Juda sakhaw hruaitute chuan mipa tam takte thinlungah hmeichhiate hmuhsitna an tuh a ni.

Isua leia a awm lai khân, an hnam dâna bet tlat, hmeichhiate pâwng huatna chu a hmu a. (Matthaia 15:6, 9; 26:7-11) Chutiang zirtîrna chuan hmeichhiate a dâwr dân chu a thunun em? A mizia leh rilru put hmang aṭang chuan eng nge kan zir theih? Kristianna dik chuan hmeichhiate tân hahdamna a thlen em? Hêng zawhnate hi a dawta thuziakah chhân a ni ang. (w12-E 09/01)

[Phêk 7-naa bâwm]

Hmân Lai Thuziaka Hmeichhiate Thlei Bîkna

C.E. kum zabi khatna aṭang tawhin, Alexandria rama mi Philo-a ang chi lehkha ziaktute chuan Genesis thuziak hrilhfiah nân Grik thiamna chu an hmang ṭan a. Philo-a ngaih dân chuan, Evi chu mipat hmeichhiatna sual thlentu a ni a; chuvângin, “a zalênna lâk bosak a nih bâkah a kawppui mipa hnuaichhiaha awmin” a damchhûngin thiam loh a chang ta a ni. Chutianga hmeichhiate hmuhsitna chuan Juda sakhua leh Church Father-te thuziak chu a thunun hle a ni.

Kum zabi hnihnaa Juda lehkhabu Midrash Rabba-ah rabbi pakhat chuan hmeichhiain an hmai an khuh tûr nia a ngaih chhan heti hian a sawi a ni: “Ani chu thil sual titu ang a nih avângin a tân mite’n a hmêl an hmuh chu a zahthlâk a ni,” tiin. C.E. kum zabi pahnihna daih tawha a thuziakin mite a thunun hneh tawh Theologian Tertullian-a pawhin “Evi anga lungngaia ṭap leh inchhîr chu” hmeichhiate tâna thil tihâwm tak a ni tih a zirtîr bawk. Chutiang zirtîrna chu Bible zirtîrna anga ngaih sual fo a ni a; chu chuan hmeichhiate chunga hleih neihna chu nasa takin a belhchhah a ni.

[Phêk 5-naa milem]

Evi chu Adama ṭanpuitu tûr leh kawppui tûr atâna siam a ni

[Phêk 6-naa milem]

Hmân lai Israelte zînga hmeichhiate chu an sumdâwng