A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Ṭha Taka Buatsaih Ṭawngṭaina Aṭanga Zir Tûrte

Ṭha Taka Buatsaih Ṭawngṭaina Aṭanga Zir Tûrte

I hming ropui chu fakin awm rawh se.”—NEH. 9:5.

1. Pathian mite eng kal khâwmna chanchin nge kan ngaihtuah ang a, eng zawhnate nge lo chhuak?

“DING ula, LALPA in Pathian chu chatuan thlengin fak rawh u.” Hêng thu rilru la takte hmang hian hmân lai Pathian mite chu Bible-a chhinchhiah ṭawngṭaina rei ber hlân tûrin an kal khâwm a. (Neh. 9:4, 5) Chu chu, B.C.E. 455, Judate thla Tishri ni 24-a Jerusalema thleng a ni. Chu ni danglam bîk tak a thlen hmaa thil rawn inher chhoh dânte chu ngaihtuahin, heti hian inzâwt ang che: ‘Chu mi hun a hlawhtlin chhan chu eng nge ni? He ṭha taka buatsaih ṭawngṭaina aṭang hian eng dang nge ka zir belh theih?’ tiin.—Sâm 141:2.

THLA PAWIMAWH TAK

2. Jerusalem kulh an sak ṭhat hnua an inkhâwmnaah Israelte’n kan tân entawn tûr ṭha eng nge min hnut chhiah?

2 Kan sawi tâk inkhâwmna a thlen hma thla khatah, Judate chuan Jerusalem kulh chu an sa zo va. (Neh. 6:15) Pathian mite chuan kulh chu ni 52 chhûng lekah an sa zo va, chutah an thlarau lam mamawhte chu an ngaihsak ṭan a ni. Thla thar, Tishri thla ni khat nîah, Ezra leh Levi-hote’n Pathian Dân an chhiar leh an hrilhfiahna ngaithla tûrin hmun zau laiah an kal khâwm a ni. “Hre thiam thei chin zawng zawng” tiamin chhûngkuate chuan “zîng tak aṭangin chhûn thlengin” ding chungin thu an ngaithla a ni. Biak in nuam taka inkhâwm ṭhîn tûn laia kan tân chuan entawn tûr ṭha an va ni tak êm! Chuti chung pawhin, inkhâwm lai hian i rilru chu vâk vêlin, thil pawimawh lo zâwkte chu ngaihtuah châng i nei em? I nei a nih chuan, ngaithla satliah mai ni lo, a hnam anga Pathian Dân an zawm loh avânga ṭap zawih zawih khawpa thu ngaithlatu hmân lai Israelte entîrna chu ngaihtuah leh ang che.—Neh. 8:1-9.

3. Israelte’n eng fuihna nge thu âwih taka an zawm?

3 Amaherawhchu, tûn hi mipui hmaa thil sual tih inpuan hun a ni lo. Kût nî a nih avângin, Jehova chibai bûka hlim taka awmna tûr hun a ni. (Num. 29:1) Chuvângin, Nehemia chuan: “Kal ula, thil thau eiin thil thlum in ula, engmah buatsaih nei lote tân chanpual thawn ang che u, vawiin nî hi kan LALPA tâna ni thianghlim a nih hi, lungngaiin awm suh u; LALPA chunga lâwmna chu in chakna a ni si a,” tiin mite chu an hrilh a. Mite’n chu fuihna chu an ngaithla a, chu mi nî chu ‘hlim takin’ an hmang a ni.—Neh. 8:10-12.

4. Israel chhûngkaw puipate chuan eng nge an tih a, an thil hmuh chhuah eng hi nge chu Bâwkte Kût hmêlhmang pawimawh tak a lo nih?

4 A tûkah, chhûngkaw puipate chu a hnam anga Pathian Dân an zawm lehzual theih dân tûr ngaihtuah tûrin an kal khâwm a. Pathian Lehkha Thu an zirna aṭangin, thla sarihna Tishri thla ni 15 aṭanga 22 chhûnga inkhâwmna urhsûn taka ṭiak tûr Bâwkte Kût an hmang tûr a ni tih an hria a, chu mi atân an inbuatsaih ṭan ta a ni. Chu chu Josua hun lai hnu lama Bâwkte Kût hman hlawhtlin ber ṭum a ni a, “lâwmna nasa tak a lo awm ta a.” He kût hmêlhmang pawimawh tak chu mipui hmaa Pathian Dân ‘nî tin, a ṭantirh nî aṭanga a tâwp thlenga’ chhiar a ni hi a ni.—Neh. 8:13-18.

SUAL PUANNA NI

5. Levi-hote ṭawngṭai hmain Pathian mite chuan eng nge an tih?

5 Ni hnih hnuah chuan Israelte tân Pathian Dân an zawm loh avânga an sualte a huhova puanchhuahna hun ṭha a lo awm a. Chu chu ruai ṭhehna kût ni a ni lo. Pathian mite tân chaw nghei hun leh an lungngaihzia lantîr nâna saiip puan sin hun a ni zâwk a. Chutah pawh chuan mipui hmaah Pathian Dân chu zîng lam dârkâr thum lai chhiarna hun hman a ni. Chawhnu lamah chuan, “thupha an chawi a, LALPA an Pathian an bia a.” Tichuan, Levi-hote chuan ṭha taka buatsaih an ṭawngṭaina chu mipui aiawhin an hlân a ni. —Neh. 9:1-4.

6. Levi-hote’n ṭawngṭaina awmze nei tak an hlan theih chhan chu eng nge ni a, chu chuan eng nge min zirtîr?

6 Levi-hote’n he ṭawngṭaina awmze nei tak an hlan theih chhan chu Pathian Dân an chhiar fo vâng a ni tih rinhlelh rual a ni lo. An ṭawngṭaina hmasa lam châng sâwmte chuan Jehova thiltih leh miziate a târ lang bîk a. A hnu lamah chuan, Pathian “ngilneihna nasa tak” chu Israelte’n chutianga ngilneihna lantîr an phu lohzia pawmna thu nêna sawi lan fo a ni. (Neh. 9:19, 27, 28, 31) Hêng Levi-hote ang bawka nî tin Pathian Thu kan ngaihtuah a, a hnêna kan ṭawngṭai hmaa Jehova kan inbiaktîr chuan, kan ṭawngṭaina pawh a tharlâmin awmzia a nei ang.—Sâm 1:1, 2.

7. Levi-hote chuan Pathian hnênah eng nge an dîl a, heta ṭang hian eng nge kan zir theih?

7 An ṭawngṭainaah chuan dîlna tlâwm tak pakhat chauh a tel a. Chu chu châng 32-na tâwpna lamah kan hmu a ni: “Chuvângin kan Pathian, Pathian ropui, engkim tithei leh hlauhawm, thuthlung hlena khawngaihna tilangtu chuan kan chung leh kan lal te, kan mi lian te, kan puithiam te, kan zâwlneite, kan pi leh pute leh i mite zawng zawng chunga Asuria lalte lal lai aṭanga tûn thlenga hrehawmna lo thleng zozaite hi thil tê thamah ngai suh ang che,” tiin. Chutiang chuan, Levi-hote chuan kan ṭawngṭai huna dîlna kan neih hmain Jehova chawimawi hmasak leh a hnêna lâwmthu sawi hmasak a ngai tih min zirtîr a ni.

PATHIAN HMING ROPUI TAK CHAWIMAWI RAWH

8, 9. (a) Levi-hote chuan inngaitlâwm takin an ṭawngṭaina chu engtin nge an ṭan? (b) Levi-hote chuan eng vân lam sipai chi hnih chanchin nge an ṭawngṭainaa an sawi?

8 Levi-hote ṭawngṭaina chu ṭha taka buatsaih ni mah se, anni chu an inngaitlâwm a, ṭawngṭainaa an ṭawngkam hman chuan Jehova phu ang chawimawina a pe tâwk lo niin an hria a ni. Chuvângin, an ṭawngṭaina chu Pathian mite hnêna ngenna tlâwm tak: “LALPA in Pathian chu chatuan thlengin fak rawh u; tin, chawimawina leh fakna zawng zawngin a phâk loh, i hming ropui chu fakin awm rawh se,” tih hmangin an ṭan a ni.—Neh. 9:5.

9 “LALPA, Nangmah chauh hi LALPA i ni a, vânte vân leh a chhûnga awm zawng zawngte nên, leilung leh a chhûnga awm zawng zawngte nên tuifinriat leh a chhûnga awm zawng zawngte nên i siam a, a zain i vawng ṭha ṭhîn a:tin, vâna awmhote chuan chibai an bûk ṭhîn che a,” tiin an ṭawngṭai zawm a ni. (Neh. 9:6) * Ni e, Pathian Jehova chuan arsi hlâwm chhiar sên loh awmna kan lei leh vân chu a siam a ni. Chu mi nêna ang khat renga ropui, nunna châwm thei leh anmahni chî ang ṭheuh siam chhuak thei nunna chi hrang hrangte chu a siam a ni. Hêng thil zawng zawngte siam a nih dân chu Pathian vântirhkoh thinghlimte chuan an hmu a, anni chu “vân sipai rualte” tia koh an ni. (Dan. 4:35; Job. 38:4, 7) Chu bâkah, vântirhkohte chuan ‘chhandamna rochungtu tûr’ sual nei mihringte rawngbâwlsakin Pathian duhzâwng an ti a ni. (Heb. 1:14) Vântirhkohte chu inlungrual taka Jehova rawng kan bâwlna kawngah entawn tûr ṭha an va ni êm!—1 Kor. 14:33, 40.

10. Pathianin Abrahama a dâwr dân aṭangin eng nge kan zir theih?

10 A dawtah chuan, Levi-hote chuan Pathianin kum 99 mi a nih thlenga Saraii laka fa la nei lo Abrama a dâwr dân chu an sawi a. Chutih lai chuan a ni, Jehova chuan a hming chu Abrahama tiin a thlâksak a, a awmzia chu “chi hrang hrang tam tak thlahtu” tihna a ni. (Gen. 17:1-6, 15, 16) Pathianin Abrahama hnênah chuan a thlahte’n Kanaan ram an rochung dâwn tih a hrilh bawk a. Mihringte’n an thutiam an theihnghilh fo ṭhîn a, Jehova erawh chuan a theihnghilh ve lo. Levi-hote ṭawngṭainain heti hian a târ lang a ni: “Abrama chu thlanga, Kaldai ram Ur khua ata hruai chhuaka, a hminga Abrahama saksaktu, LALPA Pathian i ni a; tin, a thinlung chu i hmaah rinawmin i hria a, Kanan-hote . . . ram chu . . . a thlahte lam pe tûrin thu i thlung a; tin, i thu i hlen bawk a; fel tak i ni si a,” tiin. (Neh. 9:7, 8) Kan Pathian fel tak entawnin kan thutiamte hlen chu i tum tlat ang u.—Mt. 5:37.

JEHOVA THILTIHTE CHHUT LEH RAWH

11, 12. Jehova hming awmzia leh Abrahama thlahte a dâwr dâna chu hming awmzia a lan dân hrilhfiah rawh.

11 Jehova hming awmzia chu “A Nihtîr” tihna a ni a, chu chuan Pathianin a thutiamte lo thleng dik tûrin hma a la chho zêl tih a hril a. Chu chu Abrahama thlahte Aigupta rama an sal tâng lai Pathianin a dâwr dânah fiah takin a lang a ni. Chutih lai chuan, a hnam puma zalên a, Ram Tiama pêm luh chu thil theih niin a lang lo va. Amaherawhchu, Pathianin a thutiam hlen tûrin a tahtawl zêlin hma a la chho va, chutiang chuan Jehova tih hming danglam bîk leh langsâr tak put a phuzia a târ lang a ni.

12 Nehemia chhinchhiah ṭawngṭaina chuan Jehova chungchângah: “Aigupta rama kan pi leh pute hrehawmzia chu i hmu reng a, Tuifinriat Sen kama an au thâwmte chu i hria a; Pharaoa leh a chhiahhlawh zawng zawngte leh a rama mi zawng zawngte chungah chhinchhiahnate leh thil makte i lantîr a; chapo takin an chungah thil an ti tih i hre si a, tichuan tûn thleng hian hming i insiam ta a. Tin, an hmaah tuifinriat chu i tiṭhen a, tichuan lei chârah tuifinriat chu an kal tlang a; tin, anmahni ûmtute chu tui thûk takah, tui thûk taka lung paih luh ang maiin i paih lût a,” tiin a sawi. Tichuan, Jehova’n a mite tâna a thiltih dangte sawi langin an ṭawngṭai zawm a ni: “Kanan mite chu an hmaah i titlâwm a. . . . Kulh nei khawpui te, ram ṭha tak tak te an la a, thil ṭha tinrênga khat inte an luah a, tuikhur hiah sa te, grêp huan te, oliv huan te, thei kûng tam takte an nei a: tichuan an ei a, an puar a, an lo thau va, i ṭhatna nasa takah chuan nuam an chên a,” tiin.—Neh. 9:9-11, 24, 25.

13. Engtin nge Jehova chuan Israelte thlarau lam mamawh chu a phuhrûksak a, anni chuan engtin nge an chhân lêt?

13 Pathianin a thiltum tihhlawhtlin nân thil dang tam tak pawh a tahtawlin a tichho zêl a. Entîr nân, Israelte’n Aigupta ram an chhuahsan hnu lawkah, Jehova chuan an thlarau lam mamawhte a phuhru a. Levi-hote chuan an ṭawngṭainaah: “Sinai tlângah chuan i lo chhuk bawk a, vân aṭangin an hnênah thu i sawi a, rorêlna dik tak te, dân dik tak te, thuruat leh thupêk ṭha takte i pe a,” tiin thilthleng chu an hre chhuak a ni. (Neh. 9:13) Jehova chuan a mite’n Ram Tiam luahtu anga a hming thianghlim pu tlâk an nih theih nân anmahni zirtîr chu a tum a; mahse, thil ṭha an zirte chu an bânsan a ni.—Nehemia 9:16-18 chhiar rawh.

ZILH AN NGAIHNA

14, 15. (a) Engtin nge Jehova chuan thil sual ti fo ṭhîn a mite chu ngilnei taka a enkawl? (b) Pathianin a hnam thlante a dâwr dân aṭangin eng nge kan zir theih?

14 Levi-hote ṭawngṭainaah chuan Sinai Tlânga Pathian Dân zâwm tûra an intiam hnu lawka Israelte thil sual tih pahnih a tel a. Chûng an thil sual tihte avângin tihhlum an phu hliah hliah a ni. Mahse, an ṭawngṭaina chuan Jehova chu heti hian a fak a ni: “I ngilneihna nasa tak chuan thalêrah khân i thlahthlam chuang lo va. . . . Thlalêrah khân kum sawmli i châwm a, engmah an tlachham lo va; an silhfênte a hlui lo va, an kête chu a vûng lo va,” tiin. (Neh. 9:19, 21) Tûn laiah pawh, Jehova chuan a rawng rinawm taka bâwl nâna kan mamawh zawng zawng chu min pe a ni. An thu âwih lohna leh rinna an tlâk chham avânga thlalêra thi ta Israel mi tam takte ang i ni ve lo vang u. Chûng thilte chu “keini, hun tâwp lo thlennate hi, min zilhna tûrin an ziak” a ni si a.—1 Kor. 10:1-11.

15 Mahse, Israelte’n Ram Tiam an luah hnuah Kanaan mite nungchang bawlhhlawhna leh nunrâwnna pathiante rawng an bâwl ta mai chu a lungchhiatthlâk hle. Chuvângin Jehova chuan a hnam thlante chu an chhenvêla awm ram dang mite kutah a pe ta a. Nimahsela, an inlamlêt hunah Jehova chuan ngilnei taka ngaidamin, an hmêlmate kut ata a chhan chhuak leh a. Chutiang chuan “vawi tam tak” a thleng a ni. (Nehemia 9:26-28, 31) “Nimahsela kum tam tak anmahni i dawh a, i thlarauva i zâwlneite hmangin i zilh ṭhîn a; nimahsela an beng an chhu ngawng a; chuvângin chûng rama mite kutah chuan i pe ta a,” tiin Levi-hote chu an inpuang a ni.—Neh. 9:30.

16, 17. (a) Babulona an sal tân hnuah, Israelte dinhmun chu an pi leh pute’n Ram Tiam an luah ṭan hun dinhmun nên engtin nge a inan loh? (b) Israelte chu eng chungchângah nge an inpuan a, eng ti tûrin nge an intiam?

16 Babulon sal tânna ata an lo lêt leh hnuah pawh Israelte chuan thu an âwih lo fo va. Mahse, danglamna eng nge awm? Levi-hote chuan heti hian an chham belh a ni: “Ngai teh, tûnah hi chuan bâwih kan ni ta a, a chhûnga thil rah leh thil ṭha kan pi leh pute ei atân i pêk ramah hian bâwih kan ni. Kan sual avânga kan chunga lal atâna i ruatte lah chuan an neihnun phah a: . . . kan mangang êm êm mai a ni,” tiin.—Neh. 9:36, 37.

17 Levi-hote chuan an manganna chungah Pathian an mawhpuh tihna a ni em? Ni lo ve! Heti hian an sawi zâwk a ni: “Kan chunga thil lo thleng zawng zawngah hian nang chu i fel a; nang chuan dik takin thil i ti a, keini erawh chuan ṭha lo takin kan ti a ni,” tiin. (Neh. 9:33) Tichuan, an ṭawngṭaina chu tûn aṭanga a hnam anga Pathian Dân an zawm tawh tûr thu intiamnain an titâwp a ni. (Nehemia 9:38 chhiar rawh; Neh. 10:29) Chutianga an zawm theih nân, Juda hruaitu mi 84-te chuan lehkha ziakah chuan hming ziakin an hnemnghet a ni.—Neh. 10:1-27.

18, 19. (a) Pathian felna khawvêl thara dam khawchhuak tûr chuan eng nge kan tih ngai? (b) Eng atân nge kan ṭawngṭai zêl ang a, engvângin nge?

18 Jehova felna khawvêl thara nung tlâk ni tûr chuan a zilhna kan mamawh a. Tirhkoh Paula chuan: “Pa thunun loh fa tu nge awm ngai le?” tiin a zâwt a ni. (Heb. 12:7) Pathian rawng bâwl zêlna leh a thlarau kan insiam ṭhattîr hian a kaihhruaina kan pawmzia kan lantîr tihna a ni a. Tin, sual pawi tak kan ti a nih pawhin, kan inchhîr tak zet a, a zilhna leh thununna kan pawm chuan Jehova chuan min ngaidam ngei ang tih kan ring tlat thei a ni.

19 Nakin lawkah Jehova chuan Aigupta ram ata Israelte a chhan chhuah lai aia nasa hming ropui a la chher dâwn a. (Ezek. 38:23) Hmân laia a mite’n Ram Tiam an luah ang ngeiin, Jehova betu rinawm anga tuar chhuaktu Kristian zawng zawngte chuan Pathian felna khawvêl thar chu an luah ngei ang. (2 Pet. 3:13) Chutiang beisei tûr ropui tak kan neih avângin, Pathian hming ropui tihthianghlimna tûrin i ṭawngṭai zêl ang u. A dawta thuziakah chuan tûnah leh chatuan thlenga Pathian malsâwmna dawng thei tûra kan nunpui tûr ṭawngṭaina dang pakhat kan ngaihtuah ang. (w13-E 10/15)

^ par. 9 Atîra ziak ṭawngah chuan chu ṭawngṭaina chu châng 5-a ṭawngṭaina chhunzawmna a ni a, chuvângin Israel mipuite tâna Levi-hote ṭawngṭaina a ni.