MARI chu a ṭhingṭhi hnawk a, a tawrhna chu a nasat êm avângin ṭawngkama hrilhfiah theih rual a ni lo. Dârkâr tam tak nghaisak a nih hnua thi ta, a fapa auri chu a bengah a la châm reng a ni. Chhûn laiah chuan khua chu a thim ta ruih mai a. Lei chu nasa takin a nghîng ta dur dur mai a ni. (Matthaia 27:45, 51) Chu chu Pathian Jehova’n Isua Krista thihna mi dang zawng aia a tawrh nasat zâwkzia khawvêl a hriattîrna angah Mari tân chuan a ngaih theih ang.

Chawhnu lama khaw êng chuan Golgotha, a nih loh leh Lu Ruh Hmun thim mup chu a hnawt kiang a, Mari chuan a fapa chu a sûn ta a ni. (Johana 19:17, 25) A rilruah thil tam tak a ngaihtuah ngei ang. A hma kum 33 kal taa thil thleng kha a rilruah a lo lang mai thei a ni. Josefa nên an fasên hlu tak Jerusalem temple-a an hlan lai chuan upa tawh tak Sumeona chu hrilh lâwkna thu sawi tûrin thlarauvin a hrilh a. Isua chungchângah thil pawimawh tak takte a sawi lâwk a, mahse, ṭum khat chu a thinlung ngûnhnâma chhun tlang ang mai Mari’n a tawrh tûr thu pawh a sawi belh bawk. (Luka 2:25-35) Chûng thute dikzia chu thil lungchhiatthlâk tak a chunga a han thlen chuan a hre thiam chiang ta chauh a ni.

Fate thihna hi mihring tawn theih azâwnga na ber nia sawi a ni ṭhîn a. Thihna chu hmêlma râpthlâk tak a ni a, chu chuan engtin emaw takin min tina ṭheuh a ni. (Rom 5:12; 1 Korinth 15:26) Chutiang natna chu tawrh chhuah theih a ni ang em? Isua rawngbâwl ṭan aṭanga a thih thleng, leh chu mi hnua Mari nun kan ngaihtuah chuan lungngaihna nasa tak tuar chhuak tûra ṭanpuitu, a rinna chungchângah thil tam tak kan zir ngei ang.

Kum thum leh a chanve kal ta kha han ngaihtuah kîr leh ta ila: Mari chuan inthlâk danglamna a thleng mêk tih a hria a. Nazareth khaw tê taktêah pawh mite chuan Baptistu Johana leh simna chungchânga a thusawi phûrawm tak chu an sawi hlawm a. Mari chuan a fa upa berin chu chu hriattîrna angin a ngai tih a hmu thei a; a rawngbâwlna a ṭan hun a thleng ta a ni. (Matthaia 3:1, 13) Isua a awm loh chuan Mari leh a chhûngkua chu engtin emaw taka an inthlâk danglam a ngai dâwn a ni. Engvângin nge?

Mari pasal Josefa chu a thi tawh a nih hmêl a. Chuti a nih chuan, Mari tân chuan chutianga chânna chu thil thar a ni lo. * Isua chu “thingrem siamtu fapa” tia koh mai ni tawh lovin, “thingrem siamtu” tia koh a ni tawh a ni. A pa sumdâwnna chu a enkawl chhovin, a nau parukte telin, an chhûngkaw châwmtu ber a nih ngei a rinawm. (Matthaia 13:55, 56; Marka 6:3) Jakoba—a chhang chiah ni âwma lang—chu thingrem siam hna thawk zawm tûrin zirtîr pawh nise, an chhûngkaw tân chuan fa upa ber awm lohna chu thil awlsam a ni hauh lo vang. Mari phur chu a rit hle a; chu inthlâk danglamna chuan a tihlau em? Rinthu mai lo chu kan sawi thei lo. Mahse, zawhna pawimawh zâwk a awm a ni: Nazareth mi Isua chu Isua Krista, hun rei tak ata sawi lâwk tawh thutiam Messia chu lo ni ta se, Mari chuan  engtin nge a chhân lêt ang? tih chu. Chu mi chungchângah Bible chuan engemaw sawi a nei a ni.—Johana 2:1-12.

Isua chu baptisma chang tûrin Johana hnênah a kal a, chu mi hnuah chuan Pathian Hriak Thih, a nih loh leh Messia a lo ni ta a ni. (Luka 3:21, 22) Tichuan, a zirtîrte a thlang ṭan ta a. A hna thawh chu hmanhmawhthlâk hle mah se, a chhûngkua leh ṭhiante chu hun hlimawm tak a la hmanpui tho a ni. A nu rualin, a zirtîrte, leh a unaute nên Kana hmuna inneihna ruai ṭhehnaah an tel a, chu lai hmun chu Nazaret aṭanga mêl riat (13 km) vêla hla tlâng chhîpa khaw awm a nih hmêl a ni. Mari chuan mo lawm laia harsatna awm chu a lo hre thiam a. Mo neitu leh mo chhûngte mangang taka inmelh kual chunga mi dangte hriat loh tûra thil an inhrilh lai chu a lo hmu pawh a ni thei. Uain a zo ta tlat mai le! An hnam dânah thil sem tûr a hun hmaa a zawh chuan, chu chuan chhûngkaw zahna a thlenin, inneih laia chutiang thil thleng chu a duhawm lo hle tihna a ni. Mari chuan anni chu a khawngaih a, Isua hnênah a kal ta a.

A fapa hnênah chuan: “Uaiin an tlachham ta e,” tiin a hrilh a. Eng nge ti tûra a beisei? Ani chuan a fapa chu thil ropui tak ti thei, mi ropui tak a ni tih a hria tih kan ngaihruat thei mai âwm e. Thil engemaw a tihsak a beisei pawh a ni thei ang. Chu chu, “Ka fapa, khawngaihin thil engemaw tihsak ta che!” tiin a hrilh ang a ni. Isua chhânna chu mak a ti ngawt ang. Ani chuan: “Hmeichhia nanga mi lo hriatsak tûr engnge awm?” tiin a hrilh a ni. Chutiang zâwng chuan ngaih sual ni mah se, Isua thusawiah chuan zah lohna a tel lo. Zaidam taka zilhna erawh a tel a ni. Isua chuan a rawngbâwlna a kalpui dân tûrah a nu chuan sawi tûr a nei lo tih leh chu chu a Pa, Jehova tih tûr chauh a ni tih a hriattîr a ni.

Mari chu thil hre thiam tak leh inngaitlâwm tak a nih avângin, a fapa zilhna chu a pawm a. Ruai ṭhehna hmuna thil semtute hnênah chuan: “In hnêna a sawi apiang chu ti zêl ang che u,” tiin a hrilh a ni. A fapa hnêna tih tûr hrilh tûr a ni tawh lo tih a hmu a; amah leh mi dangte chuan a fapa hnên aṭangin kaihhruaina an dawn a ngai tawh zâwk a ni. Isua chuan innei tharte chungah chuan a nu ang bawkin khawngaihna a lantîr a. Tui chu uain ṭhaah chantîrin, a thilmak tih hmasak ber chu a thlentîr a ni. Chu chuan eng nge a rah chhuah? “A zirtîrte chuan ani chu an ring a.” Mari pawhin Isua chu a ring a. A fapa ang chauh ni lovin, a Lalpa leh a Chhandamtu angin ani chu a en a ni.

Tûn laia nu leh pate pawhin Mari rinna neih aṭang chuan thil tam tak an zir thei a. Tumah hian an fate chu Isua angin an enkawl puitling lo ngei mai. Mahse, tu fa pawh ṭha famkim lo chu an han puitling chhohva, an inthlâk danglam hun lai chuan harsatnate an tâwk ngei ang. Nu leh pate chuan an fapa emaw, fanu emaw chu an puitlin thleng pawhin naupang anga la en reng an tum ṭhîn a ni. (1 Korinth 13:11) Engtin nge nu leh pate chu fa puitling tawhte tâna ṭangkai tak an nih theih? An nih theih dân kawng khat chu fapa, a nih loh leh fanu rinawm takte chuan Bible zirtîrnate an nunpui zawm zêlin, chu mi avâng chuan Jehova malsâwmnate an dawng dâwn tih rin tlatna lan chhuahtîrna hmangin a ni. Nu leh pate’n rinna leh rinnghehna an lan chhuahtîrna chuan an fa puitling tawhteah nghawng ṭha tak a nei thei. Isua chuan a hnua Mari ṭanpuina chu a ngaihlu ngei ang tih rinhlelh rual a ni lo.

Chanchin Ṭha Ziakahte chuan Isua’n kum thum leh a chanve rawng a bâwl chhûnga Mari chanchin chu kan hmu tam lo hle a. Hmeithai, fa la naupang takte enkawl tûr nei a nih hmêl tih erawh hria ang che. Isua’n an awmna khuaa thu a hrilh chhuah laiin a zui ve thei lo a nih pawhin hriat thiamawm tak a ni. (1 Timothea 5:8) Chuti chung pawhin, thlarau lam thila Messia chungchâng a zirte chu ngun taka  chhût zawm zêl leh tualchhûng biak in synagogue-a inkhâwm ziah chu an chhûngkaw chîn ṭhan a ni reng a ni.—Luka 2:19, 51; 4:16.

Chuti a nih chuan, Isua’n Nazareth khua Synagogue-a thu a sawi lai chuan a lo ngaithla ve dâwn lâwm ni? Messia chungchâng kum za chuang lo hrilh lâwk tawh a fapaa a thlen famkim thu a fapa ngeiin a puang chhuak lai hmuh chu atân a va hlimawm dâwn êm! A Nazaret puite’n a fapa an pawm lo hmuh erawh chu a va manganthlâk dâwn em! Thah an tum hial a ni si a!—Luka 4:17-30.

A fa dangte’n Isua an chhân lêt dân pawh chu Mari tân chuan a manganthlâk bawk a. Isua unaupa palite chuan an nu rinna ang chu an nei ve lo tih Johana 7:5 aṭangin kan hre thei a. “A unaute pawh chuan amah an ring si lo va,” tiin kan chhiar a ni. A farnute—pahnih tal ni âwmte—chanchin pawh Bible chuan a sawi tam lo hle. * Mari chuan sakhaw thlîr dân inan lohna chhûngkuaa khawsak a hrehawmzia chu a hria a ni. Pathian thutaka rinawm reng chung sia a chhûngkuaa mi dangte awpbeh lutuk, a nih loh leh dodâl zâwnga awm si lova an rilru hneh a tum chu a ngai a ni.

Ṭum khat chu, a chhûngte chuan “man” an tum a, chûng zîngah chuan Isua unaute pawh an tel tih rinhlelh rual a ni lo. Anni chuan: “A â a nih chu le,” tiin an sawi hial a ni. (Marka 3:21, 31) Mari chuan chutiang chuan a ngaihtuah ve lo; mahse a fate rual chuan a kal ve a, rinna an neih chhoh theih nâna ṭanpui tûr thil an zir chhuah a beisei vâng a ni mai thei. Zir chhuah an nei em? Isua chuan thil mak tak leh thutak ropui takte a zirtîr reng chung pawhin Mari fapa dangte chuan an la ring thei chuang lo. Thinrim deuh takin, an thinlung thleng thei tûrin eng thil chiah hi nge ngai ang le, tiin a ngaihtuah ang em?

Sakhaw thuhmun lohna chhûngkuaah i awm em? Mari rinna aṭangin thil tam tak i zir thei a ni. Ani chuan ring lotu a chhûngte avângin a rinna a hloh lo. A rinna chuan hlimna leh rilru thlamuanna a thlen tih hmuhtîr chu a thlang zâwk a. A fapa rinawm chu a thlâwp tlat a ni. Isua chu a ngai ṭhîn ang em? An inah, amah leh an chhûngkaw zîngah la awm ve reng tûra duh châng a nei ang em? Chutiang a nih chuan a inthunun a ngai a ni. Isua thlâwptu leh fuihtu nih chu chanvo hlu angin a ngai a. Nang pawhin chutiang chuan i fate chu an nuna Pathian dah hmasa tûrin i ṭanpui thei ang em?

Mari’n Isua a rinna avâng chuan lâwmman pêk a ni em? Jehova chuan rinna lantîrtute chu lâwmman a pêk ziah avângin, Mari pawh a pe ngei ang. (Hebrai 11:6) A fapa thusawi hriat leh a vawikhatna atâna ngaithlatute hnên aṭanga a thusawi an sawi chhâwn ngaihthlâk nuam a tih dân tûr chu han mitthla teh.

Mari chuan a fapain tehkhin thu a sawiah chuan Nazaret khuaa a seilen chhoh lai, Isua naupan laia thil thlengte chu sawi lan a ni tih a hria ang em? Hmeichhe pakhatin a duli hloh zawng tûra in a phiah thute, chhang atâna buh râwt sawm thute, a nih loh leh êng chhi a, a dahnaa dah a nih thute a sawi laiin Mari chuan nî tina a hna thawh ṭhin chutiang a thawh laia mipa naupang tereuhtê a bula lo awm ve ṭhîn chu a ngaihtuah chhuak ang em? (Luka 11:33; 15:8, 9; 17:35) Tlai khat chu Josefa’n naupang Isua chu rante tâna hman nuam tûra uluk taka nghâwngkawl siam a zirtîr laiin Mari chuan a lo thlîr ve reng a, chu hun hriat reng tlâk tak chu Isua’n a puitlin hnua a nghâwngkawl a nuam a, a phur pawh a zâng tih a sawi laiin Mari chuan a ngaihtuah lêt ang em? (Matthaia 11:30) Mari chu Messia lo ni tûr a fapa enkawl chho leh zirtîr tûra ṭanpui theihna  chanvo hlu Jehova’n a pêk avângin a lungawi hle ngei ang. Isua, mihring zînga zirtîrtu azawnga ropui ber, thil mawlmang tak hmanga zir tûr ṭha chungchuang sawi chhuak theitu thusawi ngaihthlâkna aṭang chuan hlimna danglam bîk tak a nei ngei ang!

Chuti chung pawhin Mari chu a inngaitlâwm reng a. A fapa chuan Pathian anga biak chu sawi loh, fak pawh a hlawhtîr ngai lo. A rawngbâwl chhûng khân, Isua a hrin avânga a nu hlim tûrzia sawiin mipui zînga hmeichhe pakhat chu a au chhuak a. Isua chuan: “A ni, nimahsela Pathian thu hriaa zâwmte hi mi hamṭha an ni zâwk e,” tiin a chhâng a ni. (Luka 11:27, 28) A nu leh a unaute an lo hnaih chuan mipui zînga ṭhenkhatte chuan an chungchâng chu Isua hnênah an sawi a, ani chuan ringtute chu a nu leh unau dik takte an nih thu a hrilh a. Mari chuan Isua sawi tum—tisa lam aiin thlarau lama inthlunzawmna a pawimawh zâwk tih a hriat thiam avângin a thusawi chu a ngai haw lo.—Marka 3:32-35.

Chuti chung pawhin, a fapain nghaisakna bana thihna râpthlâk tak a tuar a hmuh laia Mari rilru tûr chu eng thuin nge sawifiah thei ang le? An tihhlum lai mit ngeia hmutu tirhkoh Johana chuan he mi chungchâng hi kimchang takin a thuziakah a telh a ni: Nghaisak a nih chhûng zawngin Mari chu “Isua kraws [nghaisakna ban, NW] kiangah” a ding, tih chu. Chu nu rinawm leh hmangaihna ngah tak chu a tâwp rak thlenga a fapa kianga ding lo tûrin engmahin a dang thei lo. Isua chuan a nu chu a hmu a, a thâwk chhuah apiang chu tawrhna a ni a, a thusawi apiang chu a pawimawh hle. A hmangaih tak leh a zirtîr, tirhkoh Johana enkawl tûrin a nu chu a hnutchhiah a ni. Isua chuan a unaute chu ringtu an la nih loh avângin Mari chu an hnênah ni lovin, amah zuitu rinawm tak hnênah a hnutchhiah a. Chutiang chuan rinna neitu hnêna a mite, a bîk takin an thlarau lam mamawh enkawltîr a pawimawhzia a târ lang a ni.—Johana 19:25-27.

A tâwpa Isua a han thih chuan, Mari chuan rei tak ata lo sawi lâwk tawh khandaih sei taka vih tlang ang maia na chu a tuar ta a ni. A tawrh nasat tûrzia chu suangtuah harsa kan ti a nih chuan, a hnu ni thuma Isua thawh leh hnua a hlim dân tûrzia chu suangtuah a harsa lehzual ngei ang! Mari chuan thilmak tih tawh azawnga la ropui ber—Isua thawh lehna chu a hriatpui a ni! A hnua mi dang hmuh lohva a unaupa Jakoba hnêna a inlâr phei chuan Mari chu a hlim lehzual a ni. (1 Korinth 15:7) Chu an inhmuhna chuan Jakoba leh Isua unau dangte rilru chu nasa takin a khawih a. Isua chu Krista a ni tih an pawm tâk thu a hnuah kan hria a ni. An nu Mari nên Kristian inkhâwmnaahte chuan “ṭhahnemngai taka ṭawngṭaiin” an awm ta thuai a. (Tirhkohte 1:14) An unau zînga pahnih, Jakoba leh Juda chuan a hnuah phei chuan Bible an ziak ta hial a ni.

Mari hming sawi lanna hnuhnûng ber chu a fate nêna inkhâwmnaa an ṭawngṭainaah hian kan hmu thei a. Mari chanchin ziahna tihtâwp nân a inhmehin, entawn tûr a va hnutchhiah ṭha tehlul êm! A rinna avângin, khandaiha chhun ang maia na, lungngaihna nasa tak chu a tuar chhuak a. A rinna chu kan entawn chuan keini pawh he khawvêl hrehawm tak hian eng ang pawhin min tina mah se, kan suangtuah theih aia nasa lâwmman kan dawng dâwn a ni. (w14-E 05/01)