A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

A KAWM THU | BIBLE I HRE THIAM THEI

Hriatthiam Theih Lehkhabu Chu

Hriatthiam Theih Lehkhabu Chu

Bible hi lehkhabu upa tak a ni a. Eng ang khawpa upa nge a nih? Bible hi kum 3,500 vêl kalta khân, Middle East-a ziah ṭan a ni a. Khaikhin dâwn chuan, chu chu China rama Shang lal ropui takte hun lai leh India rama Buddhist sakhaw pian hma kum sângkhat vêlah a ni.—“ Bible Chungchânga Thudik Awmsate,” tih bâwm chu en rawh.

Lehkhabu ṭangkai leh mite kaihruaitu ṭha ni tûr chuan, chu chu hriatthiam theih leh an tâna thil pawimawh tak a ni tûr a ni. Bible chu chutiang lehkhabu a ni a. Chu chuan nuna zawhna pawimawh ber berte chhânna lungawithlâk tak min pe a ni.

Entîr nân, ‘Engah nge leia kan awm?’ tiin i ngaihtuah ngai em? He zawhna hian kum sâng têl chu mite a lo tihrilhhai tawh a, a la tihrilhhai zêl a ni. Mahse, a chhânna chu Bible bu hmasa ber, Genesis bung khatna leh bung hnihnaah kan hmu thei a. Chu Bible thuziakah chuan arsi hlâwm te, arsi te, leh leilungte tiamin hmuh theih kan lei leh vân a lo awm ṭanna hun ‘atîr’—kum tlûklehdingâwn tam tak kal ta—chanchin chu a chuang a. (Genesis 1:1) Zawi zawia leilung hi chên theihna tûr hmun a nih chhoh dân te, nunna nei chi hrang hrang a lo pian chhuah dân te, leh mihringte lo awm ṭan dânte bâkah, chûng zawng zawngte lo awmnain a tumte pawh a târ lang a ni.

HRIATTHIAM THEIH TURA ZIAK

Bible chuan nî tina kan tawh harsatnate chingfel tûra min ṭanpui tûr thurâwn ṭangkai tak min pe a. Chûng thurâwn chu hriatthiam a awlsam a. A awlsam chhan pahnih a awm a ni.

A hmasain, Bible hman ṭawngkamte chu a fiahin, a chiang a, a duhawm a ni. A tlângpui thu sawina ṭawngkam emaw, hriatthiam theih loh ṭawngkam emaw tam tak hman aiin, Bible ṭawngkam chu chiang tak leh kan thil hriat theihnate mil vek a ni. Thu hriat harsate chu nî tina kan hman ṭhin ṭawngkamte hmanga sawi a ni.

Entîr nân, Isua chuan mite rilru khawih tûra thute zirtîr tûrin nî tina an thiltawnte ṭanchhan tehkhin thu tluangtlam tak takte a hmang a. Chûng zînga tam tak chu Bible-a Matthaia ziak bung 5-na aṭanga bung 7-a, Tlâng Chunga Thusawi tia hriat lâr takah a hmuh theih a ni. Mi thiam pakhat chuan “thusawi ṭangkai tak” tia a sawi hnuah, chu miin a tum chu “hriatna neih mai ni lovin, kan thiltihte kaihhruai leh thunun hi a ni,” tih a sawi. Chûng thusawite chu minute 15 aṭanga 20 vêl chhûngin i chhiar chhuak thei ang a; mahse, Isua thusawite hriatthiam a awl dân leh thil a tihtheih si dân hmuh chhuah chu mak i ti hle ngei ang.

Bible hi hriatthiam awlsam tak nihtîrtu dang chu a chhûng thute hi a ni. Chu chu hmân lai thawnthu phuahchawp mai mai a ni lo va. A tam zâwkah chuan, The World Book Encyclopedia sawi dân angin, “mi ropui leh mi pângngaite” leh an “harsatna, beiseina, hlawhchhamna, leh hlawhtlinna” chanchin a ni a. Chuvângin, Bible-a mi awm tak takte chanchin leh thilthlengte bâkah, chuta zir tûr pawimawh awmte chu kan tân hriatthiam a awlsam a ni.—Rom 15:4.

MI ZAWNG ZAWNG TAN HMUH THEIH A NI

Lehkhabu pakhat hre thiam tûr chuan, i ṭawng hriat ngeia ziak a nih a ngai a. Tûn laiah, khawi hmunah pawh awmin, eng hnam pawh ni la, Bible chu i hriatthiam theih ṭawnga i hmuh theih ngei a rinawm. Chutiang a nih theih nâna thiltih ropui tak chu ngaihtuah ang che.

Ṭawng Lehlinna. Bible hi atîrah Hebrai ṭawng, Aramaic ṭawng, leh Grik ṭawnga ziak a ni a. Chuvângin, Bible chu mi tlêm tê tân chauhva chhiar theih a ni. Mahse, Bible chu ṭawng danga hmuh a nih theih nân, a letlingtute chuan theih tâwp an chhuah a. An thawhrimna zârah, Bible a bu pumin emaw, a ṭhen lai emaw chu ṭawng 2,700 vêla lehlin zawh a ni ta. Chu chu khawvêl mihring zaa 90 aia tamte chuan Bible a ṭhen lai chu an pianpui ṭawng ngeiin an chhiar thei tawh tihna a ni.

Chhut Chhuhna. Atîra Bible chu savun leh phairuang ang chi hmanraw chhe thei chunga ziak a ni a. Chuvângin, ngun taka kuta ziah chhâwn leh zêl a ngai a ni. Chûng ziah chhâwnte chu a man a to hle a, lei thei an awm mang meuh lo. Mahse, kum 550 kal taa Gutenberg-a’n lehkha chhutna khâwl a siam chhuah hnu chuan, Bible bu tam tak chhut chhuah a lo ni a. Chhût dân pakhatah chuan, Bible chu a bu pumin emaw, a ṭhen lai emaw chu copy tlûklehdingâwn nga aia tam semchhuah a ni tawh a ni.

Hêng kawngah hian Bible hi sakhaw dang lehkhabute nêna khaikhin theih a ni lo. Bible chu hriatthiam theih lehkhabu a ni tih a chiang hle. Mahse, hriatthiam a harsa mai thei a, ṭanpuina erawh hmuh theih a ni. Khawiah nge i hmuh theih ang? Engtin nge i hlâwkpui theih ang? A dawta thuziakah a chhânna hmu ang che. (wp15-E 12/01)

Bible chuan nuna zawhna pawimawh ber berte chhânna lungawithlâk tak min pe