Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Qe tqanil

Qe tqanil

1 JEHOVÁ

Jehová tbʼi Dios ex a t-xilen tbʼi «A in Nok te Tkyaqil». A Jehová aju Dios at nimxix tipumal ex a kubʼ bʼinchante tkyaqil tiʼchaq. Ax ikx at tipumal tuʼn tbʼant tkyaqilju in kubʼ t-ximen.

Toj yol hebreo, in kubʼ tzʼibʼin tbʼi Dios tukʼil kyaje letra. Aj kykubʼ qʼet jlu toj kastiy, in che ajbʼen qe letra lu YHWH moqa JHVH (ax ikx jaku che ajbʼen jlu YHVH). Toj tnejel Xjan Uʼj kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo, kux qʼoʼn chʼixme 7,000 maj tbʼi Dios. In najbʼen junxichaq tten tzeʼn in xi kyqʼamaʼn xjal tbʼi Jehová toj tkyaqil twitz Txʼotxʼ ex in xi kyqʼamaʼn ik tzeʼn in xi qʼamet toj kyyol.

Xnaqʼtzbʼil 1, taqikʼ 15, tqanil t-xe t-xaq uʼj

2. «A DIOS O QʼMANTE» AJU TKUʼX TOJ XJAN UʼJ

T-ximbʼetz Dios tkuʼx toj Xjan Uʼj, noqtzun tuʼnj e ajbʼen xjal tuʼn tuʼn tkubʼ kytzʼibʼin. Ik tten jlu ik tzeʼn jun nejenel aj t-xi tqʼamaʼn te jun taqʼunal tuʼn tkubʼ ttzʼibʼin jun carta. Ex in kubʼ ttzʼibʼin aju taqʼunal, noqtzun tuʼnj t-ximbʼetz nejenel tkuʼx toj. Axtzunju bʼaj tukʼil Tyol Dios, xi tyekʼin Dios tukʼil xewbʼaj xjan kybʼe xjal e kubʼ tzʼibʼente Xjan Uʼj tuʼn tkux kyqʼoʼn t-ximbʼetz toj. A t-xew Dios xi ẍaqluʼn kye toj junxichaq tten. Jun techel, at maj tzaj yekʼin kywitzikʼ ex yajxitl in kubʼtoq kytzʼibʼin.

Xnaqʼtzbʼil 2, taqikʼ 5

3. QE NABʼIL

Aʼyeju nabʼil ateʼkux toj Tyol Dios, atz in yolin kyiʼj xnaqʼtzbʼil nim kyoklen ex jaku che onin qiʼj. Jun techel, aju nabʼil «qa ma txi kyukʼin kyibʼe kyukʼil xjal mya bʼaʼn, ok tzakjel kynabʼle», a jlu in tzaj t-xnaqʼtzaʼn qe qa aʼyeju xjal in nok qmojbʼan qibʼ kyukʼil jaku che onin qiʼj tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju bʼaʼn moqa aju nya bʼaʼn (1 Corintios 15:33). Ex aju nabʼil tiʼj «alkyeju in kuʼx tawaʼn xjal, axtzunju kjawil tchmoʼn», in tzaj t-xnaqʼtzaʼn qe qa noq tiʼxku in bʼant quʼn, axtzun tzul qiʼj (Gálatas 6:7).

Xnaqʼtzbʼil 2, taqikʼ 12

4. QE YOL E KYAJ QʼAMAʼN

A jlu atz in yolin kyiʼj tqanil in tzaj tqʼoʼn Dios. Kyxol tqanil lu, jaku tzaj tchikʼbʼaʼn Dios alkye tajbʼil, tzeʼn qmod ktel, jaku tzaj tqʼoʼn jun kawbʼil moqa jun sentens. Ax ikx in yolin tiʼj jun tqanil tiʼj jun tiʼ kbʼajel toj ambʼil tzul. Nim yol e kyaj qʼamaʼn toj Tyol Dios o japun kywiʼ.

Xnaqʼtzbʼil 2, taqikʼ 13

5. QE YOL E KYAJ QʼAMAʼN TIʼJ MESÍAS

Kykyaqil yol e kyaj qʼamaʼn toj Tyol Dios tiʼj Mesías japun kywiʼ tiʼj Jesús. Qʼonka twitza tiʼj « Qe yol e kyaj qʼamaʼn tiʼj Mesías».

Xnaqʼtzbʼil 2, taqikʼ 17, tqanil t-xe t-xaq uʼj

6. AJU T-XIMBʼETZ DIOS AT TIʼJ TXʼOTXʼ

Tajtoq Jehová tuʼn tok Txʼotxʼ te jun tbʼanel najbʼil jatumel tuʼn kyanqʼin xjal attoq kykʼujlabʼil tiʼj. Naʼmx tchʼexpaj t-ximbʼetz Dios. Toj chʼintl ambʼil, kbʼel tnajsaʼn Dios tkyaqil nya bʼaʼn ex kxel tqʼoʼn kychwinqlal xjal te jumajx aʼyeju in che niman te.

Xnaqʼtzbʼil 3, taqikʼ 1

7. SATANÁS, AJU TAJAW IL

A jlu in yolin tiʼj tnejel anjel ok meltzʼaj tiʼj Dios. Aju yol Satanás a t-xilen «aj Qʼoj». In xi qʼamet jlu tiʼj tuʼnju aj qʼoj tiʼj Jehová. Ex aju yol Tajaw il a t-xilen «siʼmil yol» moqa in yolin tiʼj nya ax tok yol. In xi qʼamet ikju tiʼj tuʼnju in tzaj tqʼamaʼn nya ax tok yol tiʼj Dios ex in sbʼun kyiʼj xjal.

Xnaqʼtzbʼil 3, taqikʼ 4

8. QE ANJEL

E kubʼ tbʼinchaʼn Jehová qe anjel tej naʼmxtoq tbʼant Txʼotxʼ tuʼn. E kubʼ tbʼinchaʼn tuʼn kyanqʼin toj kyaʼj. At mas te 100 millón anjel (Daniel 7:10). Teyele junjun tok tbʼi ex junxichaq kymod. Aʼyeju anjel tzʼaqli in kubʼ kyin kyibʼ, tuʼntzunju nya kyajbʼil tuʼn kykʼulin xjal kywitz. At junxichaq kyoklen anjel ex kyaqʼun. Kyxol aqʼuntl in bʼant kyuʼn ateʼ jlu: in che ajbʼen twitz tqʼuqbʼil Jehová, in xi kyqʼamaʼn tqanil in xi tqʼoʼn Jehová kye, in che xqʼuqin ex in xi kyyekʼin kybʼe tmajen ateʼ twitz Txʼotxʼ, in kubʼ kyqʼoʼn kastiw in tzaj tqʼamaʼn Dios ex in che onin tuʼn t-xi pakbʼet Tkawbʼil Dios (Salmo 34:7; Apocalipsis 14:6; 22:8, 9). Ex toj ambʼil tzul, che qʼojil anjel junx tukʼil Jesús toj qʼoj Armagedón tbʼi (Apocalipsis 16:14, 16; 19:14, 15).

Xnaqʼtzbʼil 3, taqikʼ 5; xnaqʼtzbʼil 10, taqikʼ 1

9. IL

Aju tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn il a t-xilen tuʼn tkubʼ qnaʼn, tuʼn tkubʼ qximen moqa tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn jun tiʼ aju nya bʼaʼn in nela toj twitz Jehová. In qo el laqʼeʼ tiʼj Jehová tuʼn il. Tuʼntzunju, o che tzaj tqʼoʼn kawbʼil ex nabʼil qe, aʼyeju in che onin qiʼj tuʼntzun miʼn tkubʼ qbʼinchaʼn jun il ximen maj quʼn. Te tnejel, tzʼaqli tkyaqilju kubʼ tbʼinchaʼn Jehová. Noqtzun tuʼnj, kubʼ t-ximen Adán ex Eva tuʼn miʼn kynimen te Dios. Tej tbʼant jlu kyuʼn, kubʼ kybʼinchaʼn il ex e ok te aj il, e tijen ex e kyim. Tuʼnju o tzʼel qiʼn il kyaj tqʼoʼn Adán, ax ik qe in qo tijen ex in qo kyim.

Xnaqʼtzbʼil 3, taqikʼ 7; xnaqʼtzbʼil 5, taqikʼ 3

10. ARMAGEDÓN

A jlu in yolin tiʼj qʼoj kʼokel tuʼn Dios jatumel kbʼel t-xiten tkyaqilju tokx tjaqʼ tkawbʼil Satanás ex tkyaqil nya bʼaʼn.

Xnaqʼtzbʼil 3, taqikʼ 13; xnaqʼtzbʼil 8, taqikʼ 18

11. AJU TKAWBʼIL DIOS

In yolin jlu tiʼj jun kawbʼil o kubʼ tqʼoʼn Jehová toj kyaʼj. Aju aj Kawil toj Kawbʼil lu a Jesucristo. Toj ambʼil tzul, kʼajbʼel Tkawbʼil Jehová tuʼn tuʼn tel tiʼn tkyaqil nya bʼaʼn. Ok kkawil Tkawbʼil Dios tibʼaj tkyaqil Txʼotxʼ.

Xnaqʼtzbʼil 3, taqikʼ 14

12. JESUCRISTO

A Jesús kubʼ tbʼinchaʼn Dios tnejel. Tzaj tsamaʼn Jehová Jesús tzalu twitz Txʼotxʼ tuʼn tkyim kyiʼj kykyaqil xjal. Tej tkyim, jaw anqʼin juntl maj tuʼn Jehová. Atzun toj ambʼil jaʼlo, in kawin Jesús toj kyaʼj ik tzeʼn aj Kawil toj Tkawbʼil Dios.

Xnaqʼtzbʼil 4, taqikʼ 2

13. YOL KYAJ QʼAMAʼN KYIʼJ 70 SEMAN

Kyaj qʼamaʼn toj Tyol Dios jtojtoq tzul Mesías. Oktoq tzul aj tikʼ 69 seman, a jlu tzaj tzyet toj abʼqʼi 455 tej naʼmxtoq tul Jesús (t.n.J.), ex kubʼ bʼaj toj abʼqʼi 29 tej otoqxi tzul Jesús (t.o.J.).

¿Tzeʼn ojtzqiʼn quʼn qa kubʼ bʼaj ambʼil lu toj abʼqʼi 29 t.o.J.? Tzaj tzyet tuʼn tajlet 69 seman toj abʼqʼi 455 t.n.J., tej tpon Nehemías toj Jerusalén ex tej t-xi tzyet tuʼn tjaw tbʼinchaʼn juntl maj tnam (Daniel 9:25; Nehemías 2:1, 5-8). Ik tzeʼn aj tok qbʼiʼn yol docen in nul número 12 toj qwiʼ, ax ikx aj tok qbʼiʼn yol seman in nul número 7 toj qwiʼ. Aʼyeju seman e kyaj qʼamaʼn tiʼj yol lu mintiʼ in yolin kyiʼj seman te 7 qʼij, sino kyiʼj seman te 7 abʼqʼi. A jlu at toklen tukʼil jun tumel in najbʼen kyiʼj yol e kyaj qʼamaʼn. Aju tumel lu in tzaj tqʼamaʼn: «Jun abʼqʼi tiʼj jun qʼij» (Números 14:34; Ezequiel 4:6). A t-xilen jlu qa jun seman in ten 7 abʼqʼi, atzun qeju 69 seman in ten 483 abʼqʼi (aj t-xi qmultiplicarin 69 por 7). Qa ma tzaj qajlaʼn 483 abʼqʼi toj abʼqʼi 455 t.n.J., in qo pon tiʼn toj abʼqʼi 29 t.o.J (tuʼnju mintiʼ abʼqʼi cero). Toj abʼqʼi 29 jaw aʼ twiʼ Jesús ex ok te Mesías (Lucas 3:1, 2, 21, 22).

Tojxju yol lu in tzaj tqʼamaʼn juntl seman, toj juntl yol, juntl 7 abʼqʼi. Toj ambʼil lu, kjawiltoq yobʼin Mesías tiʼj tzeʼ. A jlu bʼaj toj abʼqʼi 33 t.o.J. Ex toj abʼqʼi 36 xi tzyet tuʼn t-xi pakbʼet tbʼanel tqanil tiʼj Tkawbʼil Dios kye kykyaqil xjal ex nya oʼkx kye aj Judiy (Daniel 9:24-27).

Xnaqʼtzbʼil 4, taqikʼ 7, tqanil t-xe t-xaq uʼj

14. NYA AX TOK AJU XNAQʼTZBʼIL QA AT OXE KYBʼET DIOS

In tzaj t-xnaqʼtzaʼn Tyol Dios qa a Jehová Bʼinchal tkyaqil ex qa a kubʼ bʼinchante Jesús tej naʼmxtoq tbʼant txqantl tiʼchaq tuʼn (Colosenses 1:15, 16). Nya a Jesús aju Dios nimxix tipumal. Mintiʼ tzaj tqʼamaʼn qa ikx te ik tzeʼn te Dios. Tuʼnju tqʼama jlu: «Ate Nmane mas at toklen nwitze» (Juan 14:28; 1 Corintios 15:28). Noqtzun tuʼnj, ateʼ junjun okslabʼil in xi kyxnaqʼtzaʼn qa Oxe kybʼet Dios at. In tzaj kyqʼamaʼn qa aju Mambʼaj, aju Kʼwalbʼaj ex xewbʼaj xjan oxe xjal qe, noqtzun tuʼnj junx Dios qe. Aju yol oxe kybʼet Dios moqa trinidad mintiʼ in kanet toj Tyol Dios. Jun xnaqʼtzbʼil nya ax tok jlu.

Aju xewbʼaj xjan, atzun tipumal Jehová. In najbʼen tuʼn tuʼn tbʼant tajbʼil ex mintiʼ qʼanchaʼl. A jlu nya jun xjal. Jun techel, aʼyeju okslal te tnejel syent abʼqʼi «noj tuj kyanmi tuʼn Xewbʼaj Xjan». Ex tzaj tqʼamaʼn Jehová jlu: «Ktzajel nqʼoʼne Nxewe tuj kyanmi kykyaqil xjal» (Hechos 2:1-4, 17).

Xnaqʼtzbʼil 4, taqikʼ 12; xnaqʼtzbʼil 15, taqikʼ 17

15. AJU CRUZ

¿Tiquʼn mintiʼ in najbʼen cruz kyuʼn axix tok okslal tuʼn kykʼulin te Dios?

  1. Toj nimku ambʼil o tzʼajbʼen cruz kyuʼn okslabʼil nya ax tok. Toj ambʼil ojtxe, in najbʼentoq cruz kyuʼn xjal aj kykʼulin kywitz tbʼinchbʼen Dios. Ax ikx in najbʼentoq kyuʼn aj kyyaẍin tuʼntzun kykʼulin kywitz nya ax tok dios. Mintiʼ ajbʼen cruz kyuʼn axix tok okslal tuʼn kykʼulin te Dios kyoj qeju oxe syent abʼqʼi e ikʼ tej otoqxi kyim Jesús. Noqtzun tuʼnj, ajbʼen cruz tuʼn aj kawil Constantino te tnam Roma te techel okslabʼil. Ajbʼen techel lu tuʼntzun tok kyojtzqiʼnxix xjal okslabʼil. Pero mintiʼ toklen cruz tukʼil Jesús. Jun uʼj kye católico in tqʼamaʼn: «Ajbʼen cruz kyuʼn xjal tej naʼmxtoq tul Jesús, ax ikx ajbʼen kyuʼn xjal nya okslal qe» (New Catholic Encyclopedia).

  2. Mintiʼ kyim Jesús twitz jun cruz. Aʼyeju yol in che ajbʼen toj yol griego tiʼj «cruz» a kyxilen qa «junx twitz tzeʼ» moqa «jun tzeʼ jiqun tiʼj». Toj jun traducción tiʼj Tyol Dios, in tzaj chikʼbʼaʼn qa toj Akʼaj Tuʼjil kubʼ tzʼibʼin toj yol griego «mintiʼ jun tiʼ aju in tzaj tyekʼin qa ajbʼen kabʼe tzeʼ» (The Companion Bible). Jaw yobʼin Jesús twitz jun tzeʼ moqa twitz jun tzeʼ jiqun tiʼj.

  3. Aj qkʼulin twitz Jehová, nya tajbʼil tuʼn kyajbʼen tilbʼilal quʼn nix juntl tiʼ (Éxodo 20:4, 5; 1 Corintios 10:14).

Xnaqʼtzbʼil 5, taqikʼ 12

16. AJU NABʼITZ TKYIMLEN JESUCRISTO

Xi tqʼamaʼn Jesús kye t-xnaqʼtzbʼen tuʼn ttzaj kynaʼn tkyimlen. Tkyaqil abʼqʼi in bʼant jlu kyuʼn axix tok okslal toj qʼij 14 te nisán, aju xjaw in najbʼentoq kyuʼn aj Judiy. Toj ax qʼij lu, in kubʼtoq kyikʼsaʼn aj Israel aju Xjan Qʼij. Toj Nabʼitz Tkyimlen Jesucristo, in nikʼx qʼet pan ex vin kyxol kykyaqil qeju in che pon, aju in kubʼ techlaʼn t-xmilal ex tchkʼel Jesús. Kykyaqil qeju che xeʼl kawil tukʼil Jesús toj kyaʼj in che waʼn tiʼj pan ex in che kʼan tiʼj vin. Atzun qeju che anqʼil te jumajx tzalu twitz Txʼotxʼ, in che ten toj Nabʼitz Tkyimlen Jesucristo ex in nok kyqʼoʼn toklen, pero mintiʼ in xi kywaʼn pan ex mintiʼ in xi kykʼaʼn vin.

Xnaqʼtzbʼil 5, taqikʼ 21

17. AJU YOL NÉFEẌ EX PSIKÉ TOJ TYOL DIOS

Aju yol hebreo néfeẍ moqa toj yol griego psiké aʼyeju ateʼkux toj Tyol Dios, atz in yolin 1) tiʼj jun xjal, 2) tiʼj jun txkup ex 3) tiʼj tchwinqlal jun xjal moqa tiʼj tchwinqlal jun txkup. Qo xnaqʼtzan kyiʼj junjun techel:

  • Jun xjal. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa toj tqʼijlalil Noé «mya nim xjal [psiké toj yol griego] e klet tuj bark, noq wajxaq e klet tuj aʼ» (1 Pedro 3:20). Tzalu aju yol griego psiké atz in yolin kyiʼj xjal: Noé tukʼix t-xuʼjil, aʼyeju oxe tkʼwaʼl kyukʼix kyxuʼjil.

  • Jun txkup. «Tmatl Dios: E kypoqʼl nim kyajlal txkup [néfeẍ toj yol hebreo] tuʼn kyyukch tuj aʼ, ex e kypoqʼl chyuʼj [néfeẍ toj yol hebreo] ex txqantl jil tuʼn kylipan twitz kyaʼj». «Tmatl Dios: E kypoqʼl alumaj twitz txʼotxʼ, teyle te junjun tiyjil, ex txkup [néfeẍ toj yol hebreo] in xi kyjaquʼn kykʼuʼj twitz txʼotxʼ, ex txqantl txkup [néfeẍ toj yol hebreo] ateʼ twitz txʼotxʼ, teyle te junjun tiyjil. Iktzun tten o bʼant» (Génesis 1:20, 24).

  • Tchwinqlal jun xjal moqa tchwinqlal jun txkup. Xi tqʼamaʼn Jehová te Moisés: «O che kyim kykyaqil qeju kyajbʼiltoq tuʼn tkubʼ bʼyoʼna kyuʼn [toj yol hebreo ‹tuʼn tkubʼ bʼyoʼna, néfeẍ›]» (Éxodo 4:19). Tej tten Jesús tzalu twitz Txʼotxʼ tqʼama jlu: «Aqine bʼaʼn pastor; ate bʼaʼn pastor in xi tqʼon tibʼ tuʼn tkyim [psiké toj yol griego] tuʼn kyklet qe ẍneʼl» (Juan 10:11).

    Ax ikx jaku tzʼajbʼen yol néfeẍ moqa psiké tuʼn t-xi qʼamet qa taj jun xjal jun tiʼ tuʼn tkyaqil tkʼuʼj. Ax ikx jaku txi qʼamet néfeẍ moqa psiké tiʼj t-xmilal jun xjal otoq kyim (Números 6:6; Proverbios 13:2; Ageo 2:13).

Xnaqʼtzbʼil 6, taqikʼ 5, tqanil t-xe t-xaq u’j; xnaq’tzb’il 13, taqik’ 17; xnaqʼtzbʼil 15, taqikʼ 17

18. QXEW MOQA QANMI

Aju yol hebreo ex griego in najbʼen tiʼj yol «qxew» aju tkuʼx toj Tyol Dios at junxichaq t-xilen. Chʼixme tkyaqil maj in yolin tiʼj jun tiʼ aju mlay bʼant tuʼn tok qkeʼyin, ik tzeʼn kyqʼiqʼ moqa ik tzeʼn kyxew xjal ex aju kyxew txkup. Ax ikx jaku yolin kyiʼj anjel ex tiʼj xewbʼaj xjan, aju tipumal Dios. Mintiʼ in tzaj t-xnaqʼtzaʼn Tyol Dios qa kukx in kyaj anqʼin jun piẍ tiʼj t-xmilal jun xjal aj tkyim (Éxodo 35:21; Salmo 104:29; Mateo 12:43; Lucas 11:13).

Xnaqʼtzbʼil 6, taqikʼ 5, tqanil t-xe t-xaq uʼj; xnaqʼtzbʼil 15, taqikʼ 17

19. GEHENA

Kyoj junjun traducción tiʼj Tyol Dios, aju yol Gehena toj yol griego in kubʼ qʼoʼn ik tzeʼn yol «infierno». Pero aju yol Gehena atzun tbʼi jun chqʼajlaj tok nqayin tiʼj tnam Jerusalén jatumel in kubʼtoq patin tzʼis moqa in kubʼtoq poqen. Mintiʼ jun yekʼbʼil at tiʼj qa in che kubʼtoq patin xjal itzʼqex toj tembʼil lu nix qe txkup toj ambʼil tej tten Jesús. Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj qa aju Gehena, mintiʼ in kubʼ techlaʼn jun lugar jatumel in che ok kʼixbʼisaʼn xjal, ex qa in che kubʼ patin te jumajx aj kykyim. Tej tqʼama Jesús qa ateʼtoq junjun xjal che xeʼl toj Gehena moqa toj qʼaqʼ, tajtoq tuʼn ttzaj tqʼamaʼn qa che kbʼel najsaʼn te jumajx (Mateo 5:22; 10:28).

Xnaqʼtzbʼil 7, taqikʼ 20

20. AJU PADRENUESTRO

A jlu atzun naʼj Dios ajbʼen tuʼn Jesús tuʼn t-xi tyekʼin kye t-xnaqʼtzbʼen tzeʼn tuʼn kynaʼn Dios. Ax ikx ojtzqiʼn ik tzeʼn naʼj Dios kyaj tyekʼin Qajaw. Kyaj t-xnaqʼtzaʼn Jesús qe tuʼn t-xi qqanin qe tiʼchaq lu:

  • «Tenwt tchiylal tbʼiya qeye»

    In xi qqanin te Jehová tuʼn tok tqʼoʼn tbʼi te saq tiʼj tkyaqilju nya ax tok yol o txi qʼamaʼn tiʼj. Iktzun tten, kykyaqil qeju ateʼ toj kyaʼj ex twitz Txʼotxʼ kʼokel kyqʼoʼn toklen tbʼi Dios ex kjawil kynimsaʼn.

  • «E ttzaj ju tkawbʼila»

    In xi qqanin tuʼn tul Tkawbʼil Dios tuʼn tkubʼ t-xiten tkyaqilju tokx tjaqʼ tkawbʼil Satanás, tuʼn tkawin tibʼaj Txʼotxʼ ex tuʼn tok te jun tbʼanel najbʼil.

  • «Bʼant-xwit ju tajbʼila twitz txʼotxʼ»

    In xi qqanin tuʼn tjapun twi t-xim Dios tiʼj Txʼotxʼ: tuʼn kyok xjal bʼaʼn che bʼin te tzʼaqli ex tuʼn kyanqʼin te jumajx toj jun tbʼanel najbʼil. Atzun jlu tajtoq Jehová tej tkubʼ tbʼinchaʼn qe tnejel xjal.

Xnaqʼtzbʼil 8, taqikʼ 2

21. AJU CHOJBʼIL

Tzaj tqʼoʼn Jehová chojbʼil tuʼn kyetz xjal tjaqʼ il ex kyimen. Aju chojbʼil, atzun kʼas iltoq tiʼj tuʼn t-xi chjet tuʼn kyok xjal juntl maj te tzʼaqli, aju xi tnajsaʼn tnejel xjal Adán. Ax ikx iltoq tiʼj tuʼn t-xi qʼet jun chojbʼil tuʼn tten juntl maj kyamiwbʼil xjal tukʼil Dios. Tzaj tsamaʼn Jehová Tkʼwaʼl tuʼn tkyim kyiʼj kykyaqil xjal aj il. Noq tuʼn chojbʼil xi tqʼoʼn Jesús, kykyaqil xjal jaku che ok te tzʼaqli ex tuʼn kyanqʼin te jumajx.

Xnaqʼtzbʼil 8, taqikʼ 21; xnaqʼtzbʼil 9, taqikʼ 13

22. ¿TIQUʼN NIM TOKLEN ABʼQʼI 1914?

In tzaj t-xnaqʼtzaʼn yol kyaj qʼamaʼn toj capítulo 4 toj uʼj te Daniel qa toj abʼqʼi 1914 oktoq kxel tzyet tuʼn tkawin Tkawbʼil Dios.

Yol kyaj qʼamaʼn. Ok tqʼoʼn Jehová jun twitzikʼ Nabucodonosor aju at t-xilen. Toj twitzikʼ aj kawil, ok tqʼoʼn twitz tiʼj jun matij tzeʼ in jaw txʼemin. Yajxitl ok tqʼoʼn twitz tiʼj qa kubʼ qʼoʼn jun kʼuxbʼil tibʼaj ex qʼan kʼuxbʼil tiʼjele ttronkil tuʼntzun miʼn ttzaj t-xul aj tikʼ «wuq abʼqʼi». Aj tkubʼ bʼaj ambʼil lu, oktoq ktzajel t-xul tzeʼ juntl maj (Daniel 4:1, 10-16).

Aju t-xilen. In kubʼ techlaʼn tzeʼ lu aju Tkawbʼil Dios. Toj nimku ambʼil, e ajbʼen aj kawil te Jerusalén tuʼn Jehová tuʼn tkawin kyibʼaj aj Israel (1 Crónicas 29:23). Noqtzun tuʼnj, tuʼnju mintiʼ e bʼin aj kawil lu, ya mintiʼ xi qʼoʼn ambʼil kye tuʼn kykawin. Kubʼ xiten tnam Jerusalén toj abʼqʼi 607 tej naʼmxtoq tul Jesús (t.n.J.). Toj ambʼil aju tzaj tzyet «wuq abʼqʼi» (2 Reyes 25:1, 8-10; Ezequiel 21:25-27). Tqʼama Jesús qa oktoq kbʼel wabʼan tnam Jerusalén kyuʼn junjuntl tnam tzmaxi aj «tjapun bʼaj tqʼijlalil tuʼn kykawin qe nasyon mya judiy qe». Aʼyeju «tqʼijlalil tuʼn kykawin qe nasyon mya judiy qe» axju in nok te «wuq abʼqʼi» (Lucas 21:24). Tuʼntzun jlu, mintiʼ e kubʼaj qeju «wuq abʼqʼi» tej tten Jesús twitz Txʼotxʼ. Tzaj ttziyen Jehová qa oktoq kʼokel tqʼoʼn jun aj Kawil aj kykubʼaj qeju «wuq abʼqʼi». Aju aj Kawil lu a Jesús ex tzul tiʼn nim kʼiwlabʼil te jumajx kye tmajen Dios che tel twitz Txʼotxʼ (Lucas 1:30-33).

Jteʼ ambʼil tuʼn tten. Aʼyeju «wuq abʼqʼi» e ten 2,520 abʼqʼi. Qa ma tzaj qajlaʼn 2,520 abʼqʼi toj abʼqʼi 607 t.n.J, in qo pon toj abʼqʼi 1914 (tuʼnju mintiʼ abʼqʼi cero). Toj 1914 xi tqʼoʼn Jehová toklen Jesucristo, aju Mesías, te aj Kawil toj kyaʼj.

¿Tzeʼn in nel qnikʼ tiʼj qa in nok «wuq abʼqʼi» te 2,520 abʼqʼi? In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa oxe abʼqʼi tukʼil nikʼjan in nok te 1,260 qʼij (Apocalipsis 12:6, 14). Tuʼntzun jlu, in nok wuq abʼqʼi te 2,520 qʼij. At jun tumel in najbʼen kyiʼj yol e kyaj qʼamaʼn, in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Jun abʼqʼi tiʼj jun qʼij». Tuʼntzunju, aʼyeju 2,520 qʼij in che ok te 2,520 abʼqʼi (Números 14:34; Ezequiel 4:6).

Xnaqʼtzbʼil 8, taqikʼ 23

23. TNEJEL ANJEL MIGUEL

Aju txol yol tnejel anjel, a t-xilen «nejenel kye anjel». Oʼkx in yolin Tyol Dios tiʼj jun tnejel anjel ex Miguel tbʼi (Daniel 12:1; Judas 9).

A Miguel nejenel kye t-anjel Dios aʼyeju kukx in che ajbʼen te. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Ate Miguel kyukʼix qe t-anjel e qʼojin tiʼj ju jil dragón [...] kyukʼix qe t-anjel» (Apocalipsis 12:7). Ax ikx in tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj qa a Jesús nejenel kye t-anjel Dios. Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj qa Miguel juntl tbʼi Jesús (Apocalipsis 19:14-16).

Xnaqʼtzbʼil 9, taqikʼ 4, tqanil t-xe t-xaq uʼj

24. MANKBʼIL TQʼIJLALIL

A jlu in yolin tiʼj jun ambʼil jatumel che ikʼel nimku tiʼchaq tzalu twitz Txʼotxʼ chʼixtoq tkubʼ tnajsaʼn Tkawbʼil Dios tkyaqilju tokx tjaqʼ tkawbʼil Satanás. Ax ikx in najbʼen junjuntl txol yol tuʼn Tyol Dios aj tyolin tiʼj jlu, ik tzeʼn «chʼixtoq tjapun bʼaj tqʼijlalil» moqa «aju tqʼijlalil ok wule, aqine skʼoʼmaj qine tuʼn Dios» (Mateo 24:3, 27, 37). Aju «mankbʼil tqʼijlalil» xi tzyet toj abʼqʼi 1914 tej t-xi tzyet tuʼn tkawin Tkawbʼil Dios toj kyaʼj. Kbʼel bʼaj mankbʼil tqʼijlalil aj tkubʼ xiten tkyaqilju tokx tjaqʼ tkawbʼil Satanás toj qʼoj Armagedón (2 Timoteo 3:1; 2 Pedro 3:3).

Xnaqʼtzbʼil 9, taqikʼ 2

25. AJ KYJAW ANQʼIN KYIMNI

In jaw anqʼin jun xjal aj t-xi tqʼoʼn Dios juntl maj tchwinqlal. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa e jaw anqʼin bʼeljaj xjal. Xi tqʼoʼn Dios tipumal Elías, Eliseo, Jesús, Pedro ex Pablo tuʼntzun kyjaw anqʼin xjal kyuʼn. O tzaj ttziyen Jehová qa che jawil anqʼin qe xjal «tzʼaqlxix» ex «qeju mya tzʼaqlxix» tuʼntzun kyanqʼin tzalu twitz Txʼotxʼ (Hechos 24:15). Ax ikx in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa ateʼ xjal che jawil anqʼin tuʼn kyxiʼ anqʼil toj kyaʼj. A Dios in jaw skʼoʼn kye xjal lu tuʼn kyanqʼin toj kyaʼj junx tukʼil Jesús (Juan 5:28, 29; 11:25; Filipenses 3:11; Apocalipsis 20:5, 6).

Xnaqʼtzbʼil 9, taqikʼ 13

26. AJU KYAQʼUN CHMAN EX KYAQʼUN JUʼẌ

A jlu in yolin tiʼj aj kyjyon xjal tumel tuʼn kyyolin kyukʼil juʼẍ ex qa aj kyajbʼen xjal kyuʼn. Ik tzeʼn qe brujo, qe chman, qe aj kabʼ, qeju in bʼant kyyolin kyukʼil juʼẍ. Ax ikx qe aj yoʼẍ, qeju in tzaj kytxkoʼn kyanmi kyimni, qeju aj qʼij ex qeju in tzaj kyqʼamaʼn aju kbʼajel toj ambʼil tzul. Nya bʼaʼn tuʼn kybʼant jlu quʼn. Qe xjal in bʼant kyaqʼun chman kyuʼn moqa kyaqʼun yuẍ, in xi kynimen qa in kyaj anqʼin tanmi moqa t-espíritu jun xjal aj tkyim. Noqtzun tuʼnj, nya ax tok aju xnaqʼtzbʼil lu. In nok tilil kyuʼn nya bʼaʼn anjel tuʼn miʼn kynimen xjal te Dios. In najbʼen junjun sbʼubʼil kyuʼn ik tzeʼn xnaqʼtzbʼil kyiʼj cheʼw, aju magia, qe xjal in najbʼen taqʼun chman kyuʼn tuʼn tok kybʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj txqantl, qe tiʼchaq in xi kynimen xjal, aju ocultismo ex junjuntl tiʼchaq at toklen kyukʼil nya bʼaʼn anjel. In tzaj kyqʼamaʼn nim libro ex uʼj, qe horóscopo, qe película, qe qʼol tqanil ex qe bʼitz qa tbʼanel aju magia ex aju in bʼant kyuʼn juʼẍ. Ax ikx, at nim kykostumbr xjal at toklen kyukʼil juʼẍ aj tkux muqet jun kyimni. Kyxol kostumbr lu, at aju aj t-xi qʼet oyaj kye kyimni, aj tok jun ninqʼij aj tkyim jun xjal, aj tkubʼ itzʼlet kyimni moqa aj tok xqʼuqit, aj tok ninqʼij aj tjapun jun abʼqʼi tkyimlen jun xjal ex aju ninqʼij teju xjal ma kyaj viud. Ax ikx tuʼn tajbʼen kyipumal juʼẍ kyuʼn xjal, in najbʼen droga kyuʼn, sichʼ ex qʼeʼn (Gálatas 5:20, 21; Apocalipsis 21:8).

Xnaqʼtzbʼil 10, taqikʼ 10; xnaqʼtzbʼil 16, taqikʼ 4

27. AJU TOKLEN JEHOVÁ AT TUʼN TKAWIN

At nimxix tipumal Jehová ex a kubʼ bʼinchante tkyaqilju at twitz Txʼotxʼ ex twitz kyaʼj (Apocalipsis 15:3). Te Jehová tkyaqil tiʼchaq at ex a at toklen tibʼaj tkyaqil. Toj juntl yol, oʼkx te at toklen tuʼn tkawin tibʼaj tkyaqil tbʼinchbʼen (Salmo 24:1; Isaías 40:21-23; Apocalipsis 4:11). O kubʼ tqʼoʼn Jehová ley tiʼj tkyaqilju o kubʼ tbʼinchaʼn. Ax ikx a Jehová jaku tzaj qʼamante alkye jaku tzʼok te aj kawil. Qa kʼujlaʼn Dios quʼn ex in qo nimen te, tuʼn jlu kbʼel qyekʼin qa in qo onin tiʼj toklen tuʼn tkawin (1 Crónicas 29:11).

Xnaqʼtzbʼil 11, taqikʼ 10

28. AJ TEL TIʼN JUN XUʼJ TAL

Nya bʼaʼn tuʼn tkubʼ t-ximen jun xuʼj moqa jun qya tuʼn tel tiʼn tal. Aj tok ten tal jun xuʼj, in xi tzyet juntl anqʼibʼil. Nya axju t-xmilal txubʼaj aju kʼwaʼl tzul itzʼj, sino junxitl te t-xmilal ktel.

Xnaqʼtzbʼil 13, taqikʼ 5

29. AJ TOK CHIKʼ TIʼJ JUN XJAL

In najbʼen chikʼ kyuʼn aj qʼanil tuʼntzun tok tiʼj t-xmilal jun xjal moqa jun kyxol qeju kyaje tiʼ nim kyoklen in che jatz toj chikʼ ik tzeʼn glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas ex plasma. Bʼalo ax tchkʼel xjal kʼokel qʼoʼn tiʼj aju otoq txi kʼuʼn, moqa te junxitl xjal.

Xnaqʼtzbʼil 13, taqikʼ 13

30. AJ QTZAJ KAWIN

Aj tyolin Tyol Dios tiʼj kawbʼil, nya oʼkx in yolin tiʼj kastiw. Aj qtzaj kawin, in qo tzaj xnaqʼtzaʼn, in tzaj qʼoʼn qnabʼil ex in tzaj yekʼin qbʼe. Nya kyuw in qo kubʼ tkawin Jehová ex nya tukʼil qʼoj (Proverbios 4:1, 2). Tbʼanelxix kawbʼil in tzaj tukʼil Jehová ex tuʼn jlu in tzalaj jun xjal aj ttzaj kawin tuʼn (Proverbios 12:1). Tuʼnju at tkʼujlabʼil Jehová kyiʼj tmajen, in chex t-xnaqʼtzaʼn ex in chex tkawin. In xi tqʼamaʼn kye tuʼn tbʼaj kychʼixpuʼn nya bʼaʼn kyximbʼetz, a jlu in nonin kyiʼj tuʼn kykubʼ ten ximel tiʼjju in bʼant kyuʼn ex tuʼn kybʼet ik tzeʼn tajbʼil Dios. Nim toklen tuʼn tel kykanoʼn mambʼaj tiʼj Jehová aj t-xi kykawin kykʼwaʼl. Il tiʼj tuʼn kyonin kyiʼj kykʼwaʼl tuʼn tel kynikʼ tiʼj tiquʼn il tiʼj tuʼn kybʼin. Ax ikx, il tiʼj tuʼn t-xi kyxnaqʼtzaʼn mambʼaj kye kykʼwaʼl tuʼn tten kykʼujlabʼil tiʼj Jehová ex tiʼj Tyol, ex tuʼn kyonin kyiʼj tuʼn tel kynikʼ kyiʼj nabʼil ateʼkux toj.

Xnaqʼtzbʼil 14, taqikʼ 13

31. QE NYA BʼAʼN ANJEL

A jlu in yolin kyiʼj juʼẍ moqa kyiʼj nya bʼaʼn anjel nya qʼanchaʼl ex at nim kyipumal. E ok anjel lu te nya bʼaʼn tej tel kypan kyibʼ tiʼj Dios ex tej kyok te aj qʼoj tiʼj (Génesis 6:2; Judas 6). Ok kymojbʼan kyibʼ tukʼil Satanás tej tok meltzʼaj tiʼj Jehová (Deuteronomio 32:17; Lucas 8:30; Hechos 16:16; Santiago 2:19).

Xnaqʼtzbʼil 16, taqikʼ 4