Tej tweʼ chʼin qʼoj o xiʼye tukʼil ntxuʼye jyol jun tbʼanel tamiw, tzaj nimxix qbʼise tuʼnju otoq kyim tamiw ntxuʼye toj qʼoj lu. Tzmatoq in nikʼ junjun qʼij tej kymeltzʼaj juntl maj avión tuʼn kyqʼojin tiʼj tnam. Naʼnx wuʼne tej t-xi ttzyuʼn nmane nqʼabʼe, in jax qʼoʼna tibʼaj bicicleta ex jun rat o ikʼ bʼeta tuʼn tuʼntzun qxiʼye toj juntl lugar.

 Tzaj nim yajbʼil ex kʼixkʼoj toj tnam Italia tuʼn tkabʼin qʼoj ok toj tkyaqil twitz txʼotxʼ. Naʼmx tikʼ tnaʼl wuʼne tkyaqilju bʼaj qiʼje toj ambʼil aju, pero aju mas in tzaj nnaʼne in jaw chʼiye kyxol xjal ojtzqiʼn Jehová kyuʼn ex kʼujlaʼn kyuʼn tuʼn tkyaqil kyanmi.

Tzaj tqʼoʼn Jehová jun oyaj weʼye aju axix tok.

 Atxtoq junjun xjaw tuʼn wul itzʼje in aqʼunantoq nmane toj jun compañía kyiʼj tren toj ambʼil jatumel in kubʼtoq nim cheʼw toj abʼqʼi 1936 ex atoq jun tukʼil in xnaqʼtzantoq kyukʼil testigos de Jehová, Vicenzo Artusi tbʼi, maske naʼmxtoq tbautisarin tgantoq tuʼn tyolin tukʼil nmane tiʼjju in nel tnikʼ tiʼj toj tyol Dios akux in nel kyiʼntoq ttxa cheʼw toj tbʼe tren.

 Jun rat el tnikʼ nmane tiʼj qa otoq kanet axix tok tuʼn. Nya okx te bʼaj jlu tiʼj, sino ax ikx ateʼ junjun xjal te tnam Faenza jatumel in qo anqʼintoqe ax ikx kyajtoq tuʼn tel mas kynikʼ tiʼj Biblia. Toj ambʼil aju in che el ikʼuntoq Testigos de Jehová tuʼnju mintiʼ okx kyqʼon kyibʼ toj qʼoj, tuʼntzunju ok kychmon kyibʼ toj ewaj. Otoq chex qʼin junjun toj cárcel ex axlo ikx kye jakutoq chex qʼin toj cárcel qa ma che el jyet kyukʼil kyuʼj. Tuʼntzunju kubʼ t-ximen nmane kyukʼil junjuntl erman tuʼn kyxi kyoj ja najchaq ateʼ tuʼntzun kyxnaqʼtzan tiʼj Biblia ex kyiʼj junjuntl quʼj. Tkyaqil semana in nel tpantoq nmane jun qale tuʼn t-xnaqʼtzan tiʼj tyol Dios junx kyukʼil toj qjaye.

Tzaj tqʼoʼn Jehová jun tbʼanel oyaj weʼye aqeju tbʼanel techel

 Toj 1943 chʼixme tkyaqil testigo de Jehová atoq toj cárcel i etz tzaqpiʼn, kyxol qe jlu atoq ermana Maria Pizzato, aju naʼmxtoq tkubʼ mojeʼ ex in anqʼintoq toj norte te Italia. Tej tmeltzʼaj tja kyaj ten jun qonikʼan qukʼile, kubʼ qximane qa mintiʼxix tipumal, pero nya ik ttenju, attoq te ermana nim tipumal ex mintiʼtoq in tzaj xobʼ. Otoq bʼant jun tbʼanel aqʼuntl tuʼn tuʼnju otoq tzʼonin kyiʼj erman testigos de Jehová tuʼn t-xi kykʼamoʼn qe quʼj ex tuʼn kukx txi tqʼon tqanil kyiʼj te sucursal te Suiza, tuʼnju a sucursal lu in keʼyintoq tiʼj aqʼuntl in bʼant atz toj tnam Italia. Tej tkubʼ bʼaj qʼoj in ultoq Maria junjun maj toj tnam Faenza ex in qo tzalajtoqe tuʼn tten junjun qʼij qukʼile.

 Tej txinx qine ok wojtzqiʼne jun ermana aju kukx in tzaj nnaʼne junjun tbʼanel tiʼchaq tiʼj, Albina Cuminetti tbʼi, qʼiʼntoq bʼalo jun 60 abʼqʼi tuʼn ermana lu ex otoq kyim tchmil, atztoq in anqʼin toj ja jatumel in nok qchmon qibʼe. Ok ermana te colpoltora, ik tzeʼn kybʼi precursor ok qʼon toj tnam Italia kyoj abʼqʼi aju. Tzaj tqʼamaʼn junjun tbʼanel txʼolbʼabʼil weye tiʼj tzeʼn tzaj tzyet aqʼuntl tiʼj pakbʼabʼil toj tnam lu.

 Tukʼil kʼujlabʼil xi tkʼuʼn Albina junjun uʼj ex junjun tiʼchaq at toklen tukʼil tnam Jehová. Toj jun qʼij ok nkeʼyine jun tiʼ toktoq jun cruz tiʼj ex jun corona, jun pin jlu noktoq kyqʼon tiʼj kykamis qeju Estudiantes de la Biblia, ik tzeʼn kybʼi testigos de Jehová toj ambʼil ojtxe. In jaw labʼine ex in jaw tzeʼne tej tok nkeʼyine cruz tuʼnju ojtzqintoq wuʼne qa in najbʼen cruz kyuʼn nya ax tok okslabʼil. Mlayx tzikʼ tnaʼl wuʼne aju tqʼama Albina jun maj, aju in tqʼamaʼn toj Zacarías 4:10: «Miʼn tzʼel kyikʼune tqʼijlalil qe tal tiʼchaq tal chʼin».

 Kyukʼil qeju tyol tzaj tyekʼin jun xnaqʼtzbʼil nim toklen weye, ax tok aqeju Estudiantes de la Biblia mintiʼtoq in nel kynikʼ tiʼj tkyaqil xnaqʼtzbʼil axix tok, maske ikju wajtoqe tuʼn nnimane kye tuʼnju tbʼaneltoq in bʼant kyuʼn. Ax ikx bʼaʼn tuʼn tel qnikʼ tiʼj qa kyoj qeju abʼqʼi lu mintiʼtoq in chi kubʼ tradusirin tkyaqil uʼj toj yol Italiano, tuʼn jlu kwesttoq tuʼn tel kynikʼ kyiʼj chʼixpubʼil tiʼj junjun xnaqʼtzbʼil. Maske ikju ok tqʼoʼn Jehová toklen tkyaqilju in bʼanttoq kyuʼn ex ax ikx weye il toq tiʼj tuʼn tok nqʼoʼne toklen.

 Maske ya otoq tijen Albina in gantoqe tuʼn nyoline tukʼil, in xi nqʼoʼne chjonte te Jehová tuʼnju ok wojtzqiʼne María ex Albina tej tzmatoq txinx qine, e ok te jun tbʼanel techel te weye junx kyukʼil junjuntl ermana in che ajbʼen te Jehová tuʼn tkyaqil kykʼuʼj ex tukʼil tzalajbʼil maske e ok we twitz nim nya bʼaʼn ex wajtoqe tuʼn woke ik tzeʼn kye.

Tzaj tqʼoʼn Jehová jun tbʼanel oyaj weʼye tuʼn aju wajbʼene toj Betel

 Toj ambʼil jatumel mintiʼxix in kubʼ jbʼal toj 1955, o xiʼye toj jun asamblea atz Roma aju tok tbʼi «El Reino Triunfante». Toj ambʼil aju in xiʼye kyukʼil junjuntl ermano te junxichaq tnam vistaril Betel. Tej in pone atz kubʼ nximane: «¡Tbʼanelxixlo qa ma chin ajbʼene tzalu!»

 In bautisarine toj 18 te diciembre te 1955 maske kukxtoq in chinxe toj escuela ya otoq kubʼ nximane tuʼn wajbʼene tok tkyaqil ambʼil te Jehová. In tene toj jun asamblea atz Génova toj 1956, toj asamblea lu etz qʼamaʼn jun tqanil qa kyajtoqe erman onbʼil tiʼj aqʼuntl toj Betel, noqtzun tuʼj etz tqʼamaʼn representante te sucursal qa okx qe erman xinaq jakutoq che onin kyiʼj.

 Yajxitl xi nqʼamaʼne te superintendente tiʼ wajtoqe tuʼn tbʼant wuʼne, aju ermano Piero Gatti a tbʼi tganxix tuʼn tpakbʼan tzaj tqʼamaʼn jlu weye: kxel nqʼamaʼne tuʼn ttzaj qʼon toklena te precursora especial.

 Yajxitl tzaj samaʼn jun carta weye tuʼn sucursal, kubʼ nximane qa tuʼn nxi samaʼne toj jun lugar tuʼn wajbʼene te precursora, pero in nel tzpete tiʼjju kubʼ nximane, tzaj qʼamaʼn weye tuʼn tkux nnojsaʼne jun uʼj tuʼn nxiʼye ajbʼel toj Betel.

 Xi qe tuʼn wajbʼene toj sucursal toj enero te 1958, toj ambʼil aju oʼkxtoq 12 kybʼet erman in che aqʼunantoq toj Betel.Aju waqʼune tuʼntoq tbʼant aju tuʼn wonine tiʼj kabʼe traductor. Attoq nim aqʼuntl tuʼn t-xi bʼinchet pero atzun weye mintiʼxtoq wojtzqibʼile at tiʼj traducción. Maske ikju noq tuʼn tonbʼil Jehová ok nkʼujlaʼne woklene ex waqʼune aju otoq tzaj tqʼon weye.

 Pero tej naʼmxtoq tjapun kabʼe abʼqʼi wuʼne toj Betel bʼaj nukʼun aqʼuntl tiʼj traducción ex tzaj qʼon woklene te precursora especial, aju tqanil lu ok ik tzeʼn tzaj qʼoʼn jun palangan aʼ wiʼje tuʼnju otoq chin naqʼete toj Betel ex otoq tzʼok ik tzeʼn njaye. Tej tbʼet ambʼil in naqʼete tiʼj akʼaj woklene tuʼnju ax Jehová otoq tzaj qʼonte aju tbʼanel oyaj te weʼye.

O che tzaj tqʼoʼn Jehová ermana ik tzeʼn jun oyaj te weʼye ex kukx in che pakbʼan tuʼn tkyaqil kyanmi

 Xi tzyet woklene te precursora especial toj 1 te septiembre te 1959 atz toj tnam Cremona. Aju ermana Doris Meyer te Dinamarca atzun wukʼiljoye, nyatoq nim abʼqʼi nejni nwitze, noqtzun tuʼnj jun tbʼanel precursora tuʼnju at nim tojtzqibʼil ex in chin jaw labʼintoqe tiʼj. Mintitoq in tzaj xobʼ Doris ex nimtoq tgan tuʼn tajbʼen te Jehová, tbʼanelxix tuʼnju aqetzun mod lu jakutoq che onin qiʼje tuʼnju okxtoq qoʼye testigos de Jehová at toj tnam lu.

 A te Doris pon nej nwitze atz Cremona, toj tnam aju tzaj tmajenaʼn jun ja tuʼntzun kyok qchmabʼile atz. Tej tok kykeʼyin qe pal in qo pakbʼane tzaj nim kyqʼoj qiʼje, e ok ten yolil nya bʼaʼn qiʼje toj iglesia ex kyukʼil txqantl xjal.

 Toj jun qʼij tzaj kyqʼamaʼn aj kawil qeye tuʼn qxiʼye kywitz polisiy, mintiʼ o kyaj tzyuʼne kyuʼn pero tzaj kyqʼamaʼn qa iltoq tiʼj tuʼn taj Doris toj ttnam atz Dinamarca jatumel kukx ajbʼen te Jehová.

 Yajxitl xi samaʼn jun ermana aju mintiʼ tchmil atz Brunilde Marchi toj tnam Cremona, ateʼtoq tbʼanel tmod ermana lu, mans ex tgantoq tuʼn tpakbʼan, xi tzyet tuʼn t-xi qqʼoʼne nim xnaqʼtzbʼil kye xjal junx tukʼil ex ateʼ junjun e chʼiy tok kyokslabʼil.

 In xi nqʼoʼne chjonte te Jehová tuʼnju tzaj tqʼoʼn ambʼil weye tuʼn wonine tiʼj pakbʼabʼil tej xi tzyet toj tnam Cremona ex at jweʼ congregación toj ambʼil jaʼlo.

Tzaj tqʼoʼn Jehová jun tbʼanel oyaj weʼye aju mintiʼtoq ayoʼn wuʼne

 Naʼmxtoq tjapun kabʼe abʼqʼi wuʼne atz Cremona tej toktz jun llamada wiʼje tuʼn sucursal, tzaj qʼon juntl maj txokbʼil wiʼje tuʼn nxiʼye ajbʼel toj Betel, tej tok nbʼine tqanil lu in jaw tʼikpaje tuʼn tzalajbʼil. Attoq jun asamblea tuʼn tok toj julio te 1961 te qaq qʼij aju tok tbʼi «Adoradores Unidos», tuʼntzunju attoq nim aqʼuntl tuʼn tbʼant ex tuʼn tkubʼ traducirit. toj 1 te febrero te 1961 ya otoq chin meltzʼaje juntl maj toj Betel.

 Ax tok nim o aqʼunane, pero kubʼ qnaʼne tzalajbʼil tuʼnju in qo aqʼunantoqe tuʼn kyetz tbʼanel xnaqʼtzbʼil tiʼj tyol Dios tkyaqil qʼij. Mintiʼ qnaʼye tej kyikʼ junjun xjaw ex jun rat pon ambʼil tuʼn tok asamblea.

 Toj asamblea lu etz qʼamaʼn qa oktoq kbʼel traducirin Traducción del Nuevo Mundo de las Escrituras Griegas Cristianas toj yol italiano. Tej tok nbʼine tqanil kubʼ nximane: Oklo tzul nim aqʼuntl, ex atzun jlu bʼaj, tzaj qʼamaʼn weye tuʼn nkyaj tene mas ambʼil toj Betel. Ma tzikʼ 60 abʼqʼi tbʼajlen jlu ex kukx atine toj Betel.

Junjuntl oyaj nim kyoklen tzaj tqʼoʼn Jehová weʼye

 Ya ma bʼet ambʼil ex naʼmx in kubʼ mojeʼye, o tzʼel nnikʼe tiʼj qa jun oyaj jlu tuʼn Jehová te weʼye. Nya a t-xilen jlu qa mintiʼ kubʼ nximane tuʼn nkubʼ mojeʼye, pon jun ambʼil jatumel in tzaj xobʼe tuʼn nkyaje njunalxe moqa tuʼn miʼn nkubʼ mojeʼye. Noqtzun tuʼnj ojtzqintoq wuʼne qa oʼkx Jehová jakutoq tzʼel tnikʼ wiʼje, tuʼntzunju in naʼne Dios te Jehová tuʼn tzaj tonine tuʼn tel nnikʼe tiʼj alkye mas bʼaʼn te weʼye.

 Ten junxitl nximbʼetze tij texto te Mateo 19:11, 12 ex 1 Corintios 7:8, 38. Onin Jehová wiʼje tuʼn tel nnikʼe tiʼj jlu, tuʼnju ten jun ximbʼetze toj tumel ex kubʼ nnaʼne bʼaʼn ex in xi nqʼoʼne nim chjonte te. Mintiʼ in tzaj nbʼise tiʼjju jaw njyoʼne, in chin ttzalaja tuʼnju in chin ajbʼene te Jehová njunalxe ex jaku txi nqʼoʼne mas ambʼil te te.

 Kyoj ambʼil o che ikʼ o tzʼok nqʼoʼn nwitze tiʼj tzeʼn o che bʼant chʼixpubʼil ex tzeʼn in che kubʼ tradusirit quʼj. Mas in najbʼen tegnoklogia tuʼn ttnam Jehová ex junjuntl «kyqʼinumal nimaq tnam» (Isaías 60:5 Xjan Tuʼjil). Noq kyuʼn Chʼixpubʼil o che bʼant mas at mujbʼabʼil kyxol erman twitz tkyaqil txʼotxʼ, jun techel toj 1985 aqeju uʼj Aju Xqʼuqil toj yol inglés ex toj yol italiano in che etz toj ax ambʼilju, ax ikx at junjuntl xnaqʼtzbʼil ex video toj jw.org in che tkubʼ qʼoʼn kyoj nim yol ex ax ambʼil in che jax qʼoʼn toj internet ik tzeʼn toj inglés. Qʼuqli nkʼuʼje tiʼj qa ax Jehová in nonin tuʼn tten mujbʼabʼil toj ttnam ex in ttzaj tqʼoʼn kywa tmajen toj ambʼil atxix tajbʼen.

 O kubʼ tyekʼin Jehová nim t-xtalbʼil wukʼile, o tzaj tqʼoʼn ambʼil weʼye tuʼn wajbʼene te precursora especial ex tuʼn wonine kyiʼj xjal tuʼn kyok te tamiw Jehová. Ax ikx wajtoqe tuʼn wajbʼene toj Bethel ex tzaj tqʼoʼn ambʼil weʼye tuʼn wajbʼene atz, ex noq tuʼn jlu at nim wamiwe te nimku ttnam ex junxichaq kyabʼqʼi. Juntl tbʼanel oyaj tzaj qʼoʼn weʼye, aju tej tok nkeʼyine ntxuʼye tej t-xi tzyet tuʼn tajbʼen te Jehová ex qʼiʼntoq 68 abʼqʼi tuʼn tej tbʼaurisarin. ¡Tbʼanilxix aj tjaw anqʼin, tuʼntzun tok qkeʼyin qibʼe tukʼil juntl maj junx kyukʼil txqantl toj njaye aj tpon ambʼil aj kyjaw anqʼin kykyaqil qeju maquʼn ate! (Juan 5:28, 29).

 Wajbʼile tuʼn tok nkeʼyine aju oyaj kxel tqʼoʼn Jehová kye tmajen tzʼaqli, aj tok «tkyaqil te akʼaj» tuʼn (Apocalipsis 21:5) Maske il tiʼj tuʼn wayone tuʼntzun tok nkeʼyine tkyaqil jlu noqtzun tuʼnj qʼuqli nkʼuʼje tiʼj qa tzul tqʼoʼn Jehová «Tkyaqil oyaj bʼaʼn ex tkyaqil oyaj tbʼanilxix» (Santiago 1:17).