Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

In tzaj kyyekʼin junjun tqanil jatumel anqʼin jun tribu te Israel

In tzaj kyyekʼin junjun tqanil jatumel anqʼin jun tribu te Israel

 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa kubʼ tiʼj Txʼotxʼ Tziyen maj kyuʼn xjal te Israel ex qa kubʼ kysipen txʼotxʼ kyxol kykyaqil tribu. Xi qʼoʼn kytxʼotxʼ lajaj familia te tribu te Manasés toj oeste te río Jordán ex e anqʼin najchaq kyiʼj txqantl tyajil Manasés (Josué 17:1-6). ¿Atpe jun tqanil in tzaj tyekʼin qa ax tok bʼaj jlu?

 Toj 1910 e kanet junjun piẍ cerámica toj tnam Samaria, aju tok tbʼi te óstraca. Kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo kyiʼj cerámica lu qa xi qʼiʼn junjun tiʼchaq tbʼanelxix ik tzeʼn aseyt ajbʼen te perjum ex vin toj tja rey. E kanet 102 piẍ cerámica ex e kubʼ tzʼibʼin toj siglo 8 tjaqʼxi ambʼil qʼiʼn quʼn jaʼlo. Noqtzun tuʼnj, oʼkx 63 piẍ cerámica qʼanchaʼl qe yol tzʼibʼin kywitz. Tej kyok mojbʼaʼn 63 piẍ cerámica lu, el nikʼbʼaj kyiʼj junjun fecha, tiʼj kybʼi junjun familia ex qe xjal e onin tuʼn t-xi samet ex tuʼn kytzaj iqʼet junjun kʼaẍjel.

 Kykyaqil qe familia in che yolin piẍ cerámica lu kyiʼj, atz tzajni qe tiʼj tribu te Manasés. In tzaj tqʼamaʼn Biblia de Estudio Arqueológica qa aju tzʼibʼin kyiʼj piẍ cerámica, in tzaj tyekʼin qa «ax tok e anqʼin familia te tribu te Manasés kyoj lugar in yolin Tyol Dios tiʼj».

In yolin piẍ cerámica lu tiʼj Noá, jun xuʼj tzajni tiʼj tyajil Manasés.

 Aju kyaj tzʼibʼin kyiʼj piẍ cerámica e kanet toj tnam Samaria, ax ikx in tzaj tyekʼin qa ax tok qe yol kubʼ ttzʼibʼin Amós toj Tyol Dios tej tyolin kyiʼj xjal qʼinun en anqʼin toj ambʼil aju. Tqʼama Amós jlu: «In che kʼane vin kyuj qe nmaq kʼabʼl, tbʼanilxix aju perjum in ajbʼen kyuʼne» (Amós 6:1, 6). Tuʼn jlu, in nel qnikʼ tiʼj qa ax tok e pon qʼiʼn vin ex aseyt kyoj lugar jatumel e anqʼin lajaj familia te tribu te Manasés.