Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

mustafahacalaki/DigitalVision Vectors via Getty Images

¡KUKX QO XQʼUQIN!

¿In oninpe tecnología qiʼj moqa in tzaj tiʼn nya bʼaʼn? | ¿Tiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tiʼj jlu?

¿In oninpe tecnología qiʼj moqa in tzaj tiʼn nya bʼaʼn? | ¿Tiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tiʼj jlu?

 Tzma sikʼ junjun qʼij e yolin junjun nejenel, junjun xjal at kyojtzqibʼil ex junjun científico tiʼj tecnología (IA toj kastiy) ex tiʼjju nim tiʼchaq in bʼant tuʼn kyojtzqibʼil xjal. Noqtzun tuʼnj, ax ikx kyqʼama qa in tzaj bʼaj kykʼuʼj tuʼnju jaku tzʼajbʼen kyuʼn xjal tuʼn tkubʼ kybʼinchaʼn nya bʼaʼn.

  •   «At nim in bʼant tuʼn tecnología toj ambʼil jaʼlo ex jaku tzʼonin toj kyanqʼibʼil xjal [...]. Pero ax ikx jaku tzaj tiʼn nya bʼaʼn kyiʼj, jaku tzʼel tiʼn kyoklen, jaku tzʼokx tqʼon tibʼ toj kyanqʼibʼil ex jaku naj qʼuqbʼil kykʼuʼj xjal tuʼn tiʼj tten kawbʼil democracia» (chi Kamala Harris, aju vicepresidenta te Estados Unidos, toj 4 te mayo te 2023).

  •   «Jaku tzʼonin tecnología (IA) tuʼn kyok qʼanit xjal, pero ax ikx jaku tzaj mas yabʼil ex nya bʼaʼn kyiʼj xjal tuʼn» (chi jun Grupo doctor profesional, ex a doctor Frederik Federspiel nejenel kye BMJ Global Health, 9 te mayo te 2023). a

  •   «Tuʼn tecnología, ya jun rat jaku t-xi sputj jun nya ax tok tqanil. Jun rat jaku tzʼel tiʼn kyaqʼun nim xjal ex, ik tzeʼn in tzaj kyqʼamaʼn junjun xjal at kyojtzqibʼil, jaku pon jun ambʼil jatumel jaku kubʼ najsaʼn kyiyjil moqa kyyajil xjal tuʼn» (chi The New York Times, 1 te mayo te 2023).

 Tzmaxi aj tbʼet ambʼil kʼelel qnikʼ tiʼj alkye tten kʼajbʼel tecnología kyuʼn xjal; qa tuʼn tkubʼ kybʼinchaʼn bʼaʼn moqa nya bʼaʼn. ¿Tiʼ in tzaj tqʼamaʼn Biblia tiʼj lu?

¿Tiquʼn in che tzaj xobʼ xjal tuʼnju o bʼant tuʼn kyojtzqibʼil?

 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tiquʼn nya toj tkyaqil ambʼil in najbʼen tecnología tuʼn tkubʼ bʼinchaʼn aju bʼaʼn.

  1.  1. Chʼixmi tkyaqil maj at tbʼanel kyximbʼetz xjal aj tkubʼ kybʼinchaʼn jun tiʼ, pero mlay tzʼel kynikʼ tiʼj qa jaku tzaj tiʼn jun nya bʼaʼn.

    •   «At bʼe jiqun tiʼj tuj twitz xjal, ex aju bʼajsbʼilte in pon tuj kamik» (Proverbios 14:12).

  2.  2. Nya toj tqʼabʼ jun xjal taʼ qa kʼajbʼel tojtzqibʼil toj tumel moqa nya toj tumel kyuʼn txqantl.

    •   «Tkyaqil jlu kyjel nqʼoʼne teju xjal kyjel ten te nxele. Mintiʼ ttxolil tiʼj qa at tnabʼl ex qa mintiʼ tnabʼl, ex segur taʼ jlu: Aju kʼokel te nxele, atzunju kʼokel te tajwil tkyaqil aju ma knet wuʼne tzalu twitz txʼotxʼ tukʼil nim aqʼuntl ex tukʼil nim nabʼl» (Eclesiastés 2:18, 19).

 A jlu in tzaj tyekʼin qa maslo bʼaʼn tuʼn qtzaj onin tuʼnju Bʼinchal qe.

¿Jatumel jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj?

 Mlay txi tqʼoʼn Dios aju Bʼinchal qe ambʼil kye xjal ex te tecnología tuʼn tkubʼ kynajsaʼn kyyajil xjal ex Txʼotxʼ.

  •   «Atzunte txʼotxʼ mintiʼ in chʼexpaj» (Eclesiastés 1:4).

  •   «Qe xjal bʼaʼn ok che etzal tiʼj ju txʼotxʼ, ex ax che tel tuj te jumajx» (Salmo 37:29).

 In tzaj tqʼamaʼn Dios qe toj Biblia tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼntzun qtzalaj ex tuʼn qten bʼaʼn toj ambʼil tzul. Qa taja tuʼn tel chʼintl tnikʼa tiʼj tiʼ in tzaj tqʼamaʼn Biblia tiʼj lu, jyonxa qe xnaqʼtzbʼil «¿Tiʼ jaku tzʼonin tiʼja tuʼn tten jun tbʼanel tanqʼibʼila?» ex «¿Atpe jun tbʼanel ambʼil tzul?».

a Ma jatz toj xnaqʼtzbʼil «Threats by Artificial Intelligence to Human Health and Human Existence» (moqa Aju yabʼil ex nya bʼaʼn jaku tzaj kyiʼj xjal tuʼn kyojtzqibʼil), aju bʼinchaʼn tuʼn Frederik Federspiel, Ruth Mitchell, Asha Asokan, Carlos Umana ex David McCoy.