Toj 1949, xiʼ ntate toj tnam Alemania tuʼn tpon toj tnam Australia jyol taqʼun toj mina ex jatumel in tzaj luz. Pon toj jun kojbʼil toj tnam te Victoria, atztzun kubʼ mojeʼ tukʼe ntxuʼye. Atzun weye in ul itzʼje toj abʼqʼi 1953.

Tej tikʼ junjun abʼqʼi, xi tzyet tuʼn t-xnaqʼtzan ntxuʼye tiʼj Tyol Dios kyukʼil testigos de Jehová, aʼyeju tnejel in che tzaj nnaʼne tej kʼwaʼl qiʼne, aju xnaqʼtzbʼil tzaj tqʼoʼn ntxuʼye weye. Atzun ntate nyatoq tgan jun okslabʼil. Ok te jun nya bʼaʼn xjal ex in tzajtoq xobʼ nnaʼne te. Toj ewaj in xnaqʼtzan ntxuʼye ex ok tkʼujlaʼn aju xnaqʼtzbʼil. Qa mintiʼtoq ntate ja, in tzaj tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil weye ex te wanabʼe tiʼjju in neltoq tnikʼ tiʼj. In tzajtoq tqʼamaʼn qeye qa kʼokel Txʼotxʼ te jun tbʼanel najbʼil ex qa jaku qo tzalaje qa ma txi qbʼiʼne aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios (Salmo 37:10, 29; Isaías 48:17).

Tuʼnju ok ntate te nya bʼaʼn xjal, in ikʼ bʼete tej iqʼintoq 18 abʼqʼi wuʼne. Qʼuqlitoq nkʼuʼje tiʼjju otoq tzaj t-xnaqʼtzan ntxuʼye weye toj Tyol Dios, noqtzun tuʼnj, mintiʼxix ok nkʼujlaʼne ex mintiʼ kubʼ nqʼoʼne toj xnaqʼtzbʼil. Xi tzyet tuʼn waqʼunane te electricista kyoj minas de carbón ex in kubʼ mojeʼye tej tjapun 20 abʼqʼi wuʼne. Tej tel oxe abʼqʼi, ul itzʼje tnejel nmeʼjele, tuʼntzunju in kubʼ tene ximel tiʼj alkye mas nim toklen toj wanqʼibʼile. Ojtzqiʼntoq wuʼne qa jaku tzʼonin Tyol Dios kyiʼj toj njaye, tuʼn jlu xi tzyet tuʼn nxnaqʼtzane kyukʼil testigos de Jehová. Pero nyatoq tgan nxuʼjile. Tej in xiʼye kyoj junjun kychmabʼil, tzaj tqʼamaʼn weye tuʼn miʼn nxnaqʼtzantle tiʼj Tyol Dios, moqa tuʼn wikʼ bʼete ja. Mintiʼ ten wipumale, xi nbʼine aju tzaj tqʼamaʼn weye ex mintiʼtl in yoline kyukʼil testigos de Jehová. Yajxitl tzaj nim nbʼise tuʼnju kyaj ntzaqpiʼne aju mas tbʼanel.

Jun qʼij tzaj kyqʼamaʼn wukʼile weye toj aqʼuntl tuʼn tok nqʼoʼne nwitze tiʼj kyilbʼilal xjal mintiʼ kyxbʼalun tok. Kwesttoq tuʼn tel wikʼune ex nyatoq tbʼanel, in kyajtoq tqʼoʼn jun nya bʼaʼn toj nximbʼetze. In tzajtoq nnaʼne aju otoq tzʼel nnikʼe tiʼj toj Tyol Dios ex ojtzqiʼntoq wuʼne qa kbʼel qʼoʼn nkastiwe tuʼn Dios. Tuʼnju kukxtoq in nok nqʼoʼn nwitze kyiʼj tilbʼilal nya bʼaʼn, chʼexpaj nximbʼetze tiʼj ex in naqʼete tiʼj.

Tej tikʼ 20 abʼqʼi, in nel laqʼeʼye tiʼjju tbʼanel otoq tzaj t-xnaqʼtzan ntxuʼye weye. In kubʼtoq nyekʼune nya bʼaʼn nmode tuʼnju nya bʼaʼn tokx toj nwiʼye. Nyatoq bʼaʼn junjun yol in xi nqʼamaʼne ex junjun  yaqbʼil. Ten junxitl nxime tiʼjju tuʼn tkubʼ wtan jun xinaq, moqa ichan tukʼe jun qya, moqa xuʼj. Maske in chin anqʼintoqe tukʼe nxuʼjile, in chin kubʼtoq tane kyukʼil junjuntl xuʼj. Jun maj okx nkeʼyine nwitze toj espej ex kubʼ nximane: «¡Nya bʼaʼn qine!». Mintiʼ kubʼ nnaʼne kʼujlabʼil wiʼje sino kubʼ nnaʼne nya bʼaʼn.

Kubʼ qpaʼn qibʼe tukʼe nxuʼjile ex ten jun wanqʼibʼile nya bʼaʼn. Tuʼntzunju, in ok tene naʼl Dios te Jehová tuʼn tkyaqil wanmiye. Maske otoq tzikʼ 20 abʼqʼi, xi tzyet juntl maj tuʼn nxnaqʼtzane tiʼj Tyol Dios. Toj ambʼil aju, otoq kyim ntate, atzunte ntxuʼye otoq tzʼok te testigo de Jehová.

Junxitl tten wanqʼibʼile twitzju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios. Noqtzun tuʼnj, wajtoqe tuʼn tkanet mujbʼabʼil wuʼne aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios. Kubʼ nximane tuʼn miʼn nyoline nya bʼaʼn yol ex tuʼn tchʼexpaj nmode. Ax ikx kyaj ntzaqpiʼne yaẍbʼil, aju saqchbʼil tuʼn tkambʼet pwaq, kʼaj qʼeʼn ex tuʼn miʼn welqʼantle toj empresa.

Mintiʼtoq in nel kynikʼ qe wukʼile toj aqʼuntl tiquʼn wajtoqe tuʼn tbʼant junjun chʼixpubʼil wuʼne. Kyoj qeju oxe abʼqʼi, kyajtoq tuʼn nkubʼ tzʼaqe juntl maj. Qa matoq chin kubʼ tzʼaqe, qa ma tzaj nqʼoje ex qa ma txi nqʼamaʼne jun nya bʼaʼn yol, in che jawtoq ẍchʼin tuʼn tzalajbʼil: «¡Ah, ma meltzʼaj Joe juntl maj!». ¡Nimxixtoq in che kux chyoʼn yol lu tiʼj wanmiye! In kubʼtoq nnaʼne qa otoq chin kubʼ tzʼaqe.

Attoq nim tilbʼilal nya bʼaʼn jatumel in chin aqʼunane. Toj tkyaqil ambʼil in nikʼx kyqʼoʼn qe wukʼile tilbʼilal twitz uʼj moqa toj computadora, ik tzeʼntoq in bʼant wuʼne ojtxe. In noktoq tilil wuʼne tuʼn tkyaj ntzaqpiʼne, noqtzun tuʼnj, in che jyontoq tumel tuʼn nkubʼ tzʼaqe. In xiʼye jyol onbʼil ex qʼuqbʼil nkʼuʼje tukʼe testigo de Jehová aju tzaj qʼonte xnaqʼtzbʼil weye, in kubʼ bʼiʼne tuʼn tej t-xi nqʼamaʼne aju tkuʼx toj wanmiye. E ajbʼen junjun taqikʼ Tyol Dios tuʼn, tzaj tyekʼun weye alkye tten jaku kubʼ tiʼj nya bʼaʼn wuʼne ex tzaj tqʼamaʼn weye tuʼn nnaʼne Dios te Jehová tuʼntzun ntzaj onine tuʼn (Salmo 119:37).

Jun maj e tzaj ntxkoʼne qeju in che aqʼunan wukʼile ex tej kypon kykyaqil, xi nqʼamaʼne kye tuʼn t-xi kyqʼoʼn junjun cerveza kye qe kabʼe qukʼile kʼal qʼeʼn qe. Tzaj kyqʼoj kykyaqil ex e jaw ẍchʼin: «¡¿Tiquʼn kxel qqʼoʼn kye?! ¡In nok tilil kyuʼn tuʼn tkyaj kytzaqpiʼn!». Xi nqʼamaʼne kye, «ax ikx weye». Atxixtzun el kynikʼ tiʼj qa in noktoq tilil wuʼne tuʼn miʼn tok nqʼoʼntl nwitze tiʼj kyilbʼilal xjal mintiʼ kyxbʼalun tok. Ex ya mintiʼtl e ok ten obligaril weye tuʼn tten juntl maj nmode ik tzeʼn ojtxi.

Tej tbʼet ambʼil, tuʼnju nimxix onin Jehová wiʼje, bʼant tuʼn tkyaj ntzaqpiʼne aju otoq chin naqʼete tiʼj. Jaw aʼ nwiʼye, moqa in bʼyane tuʼn woke te testigo de Jehová toj abʼqʼi 1999. In xi nqʼoʼne chjonte te Jehová tuʼnju ma tzaj tqʼoʼn juntl maj ambʼil weye tuʼn tten jun tbʼanel wanqʼibʼile ex tuʼn ntzalaje.

Jaʼlo in nel nnikʼe tiquʼn ikʼun qe tiʼchaq tuʼn Jehová aʼyeju ngantoqe. Ik tzeʼn jun tbʼanel manbʼaj, tajtoq tuʼn wok xqʼuqine tuʼn tiʼjju nya bʼaʼn in tzaj kyuʼn kyilbʼilal xjal mintiʼ kyxbʼalun tok. Ax tok qe yol ateʼkux toj Proverbios 3:5, 6: «Qeʼk tkʼuʼja tiʼj Qman tuʼn tkyaqil tanmiya ex mya tuʼn tok qeʼ tkʼuʼja tiʼj texa tnabʼla. Naʼntza Qman tiʼj tkyaqilju kbʼantel tuʼna, ex a Qman kxel ẍaqlun teya tuj bʼe jiqun tiʼj». Aʼyeju nabʼil ateʼkux toj Tyol Dios, o che ok te jun kolbʼil, ex in tzaj kyqʼuqbʼaʼn qkʼuʼj qa jaku qo ten bʼaʼn toj tkyaqil qanqʼibʼil (Salmo 1:1-3).

Toj ambʼil ojtxe nyatoq bʼaʼn in kubʼ nnaʼne wiʼje. Atzun jaʼlo in kubʼ nnaʼne kʼujlabʼil wiʼje ex in kubʼ nnaʼne bʼaʼn. Tbʼanel wanqʼibʼile ex in kubʼ nnaʼne qa o kubʼ tnajsaʼn Jehová wile ex in nonin wiʼje. Toj abʼqʼi 2000 in kubʼ mojeʼye tukʼe jun tbʼanel ajbʼel te Jehová Karolin tbʼi. Kʼujlaʼnxix Jehová tuʼn ik tzeʼn weye. At nimxix mujbʼabʼil toj qjaye. Jun tbʼanelxix qoklene tuʼnju atoʼye toj jun tnam saq ex at kʼujlabʼil toj.