Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

¿Alkye kubʼ qʼonte capítulo ex versículo toj Tyol Dios?

¿Alkye kubʼ qʼonte capítulo ex versículo toj Tyol Dios?

XIMANA aya jun kyxol qeju okslal in che anqʼin toj tnejel syent abʼqʼi. Ma pon t-samaʼn apóstol Pablo jun uʼj kye kʼloj okslal jatumel in nok tchmoʼn tibʼa. Akux in xi tbʼiʼna aj in jaw uʼjit, in nel tnikʼa qa nim maj in yolin Pablo tiʼjju «Xjan Tuʼjil», aju kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo (2 Timoteo 3:15). Jakulo kubʼ t-ximana jlu, «wajbʼile tuʼn tok nkeʼyine jatumel in jatz tiʼn Pablo jlu», noqtzun tuʼnj, kwest tuʼn tbʼant jlu. ¿Tiquʼn?

MINTIʼ CAPÍTULO EX VERSÍCULO

Ximana «tiʼj ju Xjan Tuʼjil» toj ambʼil tej tten Pablo, toj t-xaq lu in tzaj yekʼun jun techel, in yolin tiʼj uʼj te Isaías aju tzajni tiʼj uʼj tolin tten aju kanet toj mar Muerto. ¿Tiʼ in nok tqʼoʼna twitza tiʼj? A jlu txqan yol, mintiʼ punto tiʼj. Ex mintiʼ qe capítulo ex versículo toj, ik tzeʼn in che ajbʼen quʼn toj ambʼil jaʼlo.

Aʼyeju e kubʼ tzʼibʼinte Xjan Uʼj, mintiʼ kubʼ kypan tqanil tzaj tqʼoʼn Dios kye te capítulo ex versículo. Noq oʼkx kubʼ kytzʼibʼin tkyaqilju tzaj tqʼamaʼn Dios kye, tuʼntzun aj tjaw kyuʼjin qeju in che uʼjin tiʼj Tyol Dios jaku jaw kyuʼjin tkyaqil tqanil, nya noq oʼkx jun piẍ. Ik tzeʼn in bʼant tuʼna aj ttzaj qʼoʼn jun uʼj teya tuʼn jun xjal kʼujlaʼn tuʼn. In jaw tuʼjina tkyaqil, nya okx jun piẍ ex nya noq junx txol yol.

Kwesttoq tuʼn tel qnikʼ tuʼnju mintiʼ capítulo ex versiculo. Ajtoq in yolin apóstol Pablo tiʼj jun taqikʼ oʼkxtoq in nel tnikʼ tiʼj qa ma txi tqʼamaʼn, «ik tzaʼn in tmaʼn tuj tuʼjil» moqa «ik tzaʼn o tma Isaías ojtxi» (Romanos 3:10; 9:29). Ex a jlu kwesttoq tuʼn kykanet, oʼkx jakutoq che kanet qa ojtzqiʼnxix «Xjan Tuʼjil» quʼn.

Ax ikx, aju «Xjan Tuʼjil» nya noq oʼkx jun tqanil tzajni tukʼil Dios. Tej chʼixtoq tkubʼ bʼaj tnejel syent abʼqʼi, aju «Xjan Tuʼjil» japun jun tajlal te 66 uʼj tuʼn tkyaqil. Tuʼntzunju, aʼyeju xjal in che uʼjin tiʼj Tyol Dios toj ambʼil jaʼlo, in che tzalaj tuʼnju at capítulo ex versículo toj Tyol Dios, a jlu in nonin kyiʼj tuʼn tkanet jun tqanil in che jyon tiʼj, ik tzeʼn qeju nim uʼj e kubʼ ttzʼibʼin Pablo.

Noqtzun tuʼnj, jakulo kubʼ t-ximana jlu, «¿alkye kubʼ qʼonte capítulo ex versículo toj Tyol Dios?».

¿ALKYE KUBʼ QʼONTE CAPÍTULO?

Aju clérigo Stephen Langton tbʼi aju in yolin toj inglés, aju ok te arzobispo yajxitl toj Canterbury, in tzaj qʼamaʼn qa a kuʼx qʼonte capítulo toj Tyol Dios. Kubʼ tbʼinchan jlu tej t-xi tzyet abʼqʼi 1300, tej in qʼontoq xnaqʼtzbʼil toj Universidad te París.

Atxix ojtxe, aʼyeju xnaqʼtzal tiʼj Tyol Dios e jyon junjun tumel alkye tten tuʼn tkubʼ kypaʼn Tyol Dios te jun piẍ moqa tuʼn tkuʼx kyqʼoʼn capítulo toj, kubʼlo kyximen qa tuʼn jlu, nya kwest tuʼn tkanet taqikʼ Tyol Dios kyuʼn. Ximana tiʼj qa junxitl aju tuʼn tkuʼx qjyoʼn jun xnaqʼtzbʼil toj junx capítulo, ex nya il tiʼj tuʼn tkuʼx qjyoʼn jun xnaqʼtzbʼil toj tkyaqil uʼj, ik tzeʼn uʼj te Isaías aju at 66 capítulo toj.

Bʼisbʼajilxix, tuʼnju tzaj nya bʼaʼn. Aʼyeju xnaqʼtzal tiʼj Tyol Dios teyelex te junjun kubʼ tpaʼn Tyol Dios te junxichaq tten. Jun techel, kubʼ paʼn uʼj Marcos toj chʼixme 50 capítulo, nya ik tzeʼn jaʼlo oʼkx 16 capítulo tkuʼx toj. Toj ambʼil tej tten Langton toj París, in che anqʼintoq nim xnaqʼtzal aʼyeju tzajni qe toj nimku tnam, in tzaj kyiʼntoq Tyol Dios. Noqtzun tuʼnj, aʼyeju xnaqʼtzal lu ex qe aj xnaqʼtzal mintiʼtoq in kanet ax xnaqʼtzbʼilju kyuʼn. ¿Tiquʼn? Tuʼnju kubʼ paʼn Tyol Dios te junxichaq tten.

Yajxitl kubʼ t-ximen Langton juntl tten tuʼn tkubʼ tqʼoʼn capítulo toj Tyol Dios. Tqʼama uʼj The Book—A History of the Bible (Uʼj. Txʼolbʼabʼil tiʼj Tyol Dios), aju tten lu «tbʼanel ela toj kywitz qeju in che uʼjin tiʼj Tyol Dios ex qe in che tzʼibʼin ex jun rat naj pon jlu kye kykyaqil xjal toj tnam Europa». Aʼyeju capítulo e kubʼ tqʼoʼn Langton toj Tyol Dios, atzun jlu in kuʼx qʼoʼn toj nimku Tyol Dios toj ambʼil jaʼlo.

¿ALKYE KUBʼ QʼONTE VERSÍCULO?

Tej tikʼ 300 abʼqʼi yajxitl, toj abʼqʼi 1600, aju xjal ojtzqiʼnxix twitz kyuʼn nim xjal aju Robert Estienne tbʼi te Francia, bʼant junjun tiʼchaq tuʼn tuʼntzun mas nya kwest. Tajtoq tuʼn kyuʼjin xjal tiʼj Tyol Dios, ex el tnikʼ qa nimxix tajbʼen qa ma ten oʼkx jun tumel tuʼn kyxi ajlet qe capítulo ex versículo.

Nya a Estienne kubʼ ximente tnejel tuʼn tkubʼ versículo toj Tyol Dios. Jun techel, tej otoqxi tzikʼ nim ambʼil, ateʼ junjun Judiy in nel kycopiarin Tyol Dios, otoq kubʼ kyqʼoʼn versículo toj Tyol Dios aju kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo (moqa Ojtxi Tuʼjil), noqtzun tuʼnj, mintiʼ tcapítulo. Ik tzeʼn bʼaj tiʼj capítulo, mintiʼtoq junx tumel tiʼj tajlal.

Kubʼ tqʼoʼn Estienne qe versículo toj Akʼaj Tuʼjil, (moqa aʼyeju uʼj e kubʼ tzʼibʼen toj yol griego) tukʼilju akʼaj tten tajlal ex e kubʼ tmojbʼaʼn tukʼil Biblia kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo. Toj 1553 etz tnejel tkyaqil Tyol Dios toj yol francés aju kubʼ qʼoʼn tcapítulo ex versículo ik tzeʼn in najbʼen quʼn jaʼlo. Ateʼ junjun xjal tzaj kyqʼamaʼn qa aju alkye tten kubʼ paʼn Tyol Dios tuʼn tkuʼx qʼet versículo toj, kubʼ paʼn tkyaqil taqikʼ ik tten ik tzeʼn junjun txol yol tzaqpiʼn kyten ex mintiʼ toklen tukʼil juntl. Noqtzun tuʼnj, junjuntl etz uʼj kyuʼn jun rat e naqʼet tiʼjju akʼaj tten lu.

JUN TBʼANEL ONBʼIL TUʼN QXNAQʼTZAN TIʼJ TYOL DIOS

Ax tok, jakulo kubʼ qximen qa nya kwest tuʼn tkubʼ qʼoʼn capítulo ex versículo toj Tyol Dios, aju alkye tten o bʼaj bʼinchaʼn versículo, a jlu in «qoʼx tiʼn toj jun ttxolil», ik tten ik tzeʼn jun dirección postal. Ax tok, aju pabʼil kyiʼj capítulo ex versículo nya a Dios tzaj qʼamante ex at maj in kubʼ paʼn Tyol Dios te junxitl tten toj junjun tnam. Noqtzun tuʼnj, in nonin qiʼj tuʼntzun nya kwest tuʼn tkanet jun versículo quʼn aju nim toklen te qe, ik tten ik tzeʼn aj tkubʼ qsqitin jun txol yol toj jun uʼj moqa jun nimaq uʼj aju txol yol qaj tuʼn ttzaj qnaʼn.

A jlu jun tten nim in nonin qiʼj, noqtzun tuʼnj, aju mas nim toklen aju tuʼn tel qnikʼ tiʼj tqanil taj Dios tuʼn ttzaj tqʼamaʼn qe toj Tyol. Qʼonka tilil tuʼn tjaw tuʼjina tkyaqil xnaqʼtzbʼil tiʼj jun txʼolbʼabʼil ex nya oʼkx tiʼj jun versículo. Qa ma bʼant jlu tuʼna, ok kʼelel mas tnikʼa tiʼjju «Xjan Tuʼjil, tuʼntzun jlu ma tzaj qʼoʼn tnabʼla tzaʼn tten tuʼn tkleta» (2 Timoteo 3:15).