Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

¿Ilpe tiʼj tuʼn kykʼulun okslal te Dios toj jun tembʼil jatumel ateʼ qe tilbʼilal?

¿Ilpe tiʼj tuʼn kykʼulun okslal te Dios toj jun tembʼil jatumel ateʼ qe tilbʼilal?

TKYAQIL abʼqʼi mas te 6 millón xjal in cheʼx jatumel ateʼ nim tzeʼ cedro tbʼi, aju tkuʼx t-xol aʼ toj Shima toj tnam Japon. In che ul toj jun Matij, moqa nintzku ja, toj Ise, jatumel in che kʼulun twitz Amaterasu Omikami aju diosa at toklen tukʼe Qʼij ex ma tzʼel junlo kabʼe mil abʼqʼi in bʼant jlu kyuʼn. Aʼyeju e kʼulun tnejel in bʼaj kytxʼjoʼn kyqʼobʼ ex kytziʼ. Yajxitl in chi kubʼ weʼ twitz haiden (tembʼil te kʼulbʼil) in kubʼ kybʼinchan ik tzeʼnx kykostumbr, in che kubʼ mokʼeʼ, moqa mejeʼ, in che paqʼchan toj kyqʼabʼ ex in che naʼn Dios twitzju diosa. * Aju okslabʼil sintoísmo tbʼi, in xi tqʼoʼn ambʼil kye xjal tuʼn tbʼant junjuntl bʼinchbʼen kyuʼn. Ax ikx, ateʼ junjun budista, ex junjuntl okslabʼil, in xi kyqʼamaʼn qa nya jun il aju tuʼn kykʼulun toj ja jatumel ateʼ qe tilbʼilal.

Nim qe nimaq okslabʼil twitz tkyaqil Txʼotxʼ at jun kytembʼil, ex nimxix millón xjal in cheʼx visitaril kye. * Kyoj tnam jatumel in kyqʼamaʼn xjal qa okslal qe, at nimxix iglesia ex junjuntl tembʼil o kubʼ kybʼinchan xjal tiʼj Jesús, tiʼj María ex kyiʼj qe sant. Ax ikx, ateʼ junjuntl o kubʼ kybʼinchaʼn junjun tembʼil tuʼnju in kubʼ kyximen qa bʼaj junjun tiʼ aju in yolin Tyol Dios tiʼj, moqa kyiʼj junjun «milagr» o che bʼant ex junjuntl tembʼil jatumel in che okx kʼuʼn qe tilbʼilal. Nim qe xjal in cheʼx kyoj tembʼil lu, tuʼnju in kubʼ kyximen qa atz jaku tzaj tzaqʼweʼn naj kynaj Dios toj jun tembʼil «xjan» toj kywitz xjal. Ex ateʼ junjuntl in kubʼ kyximen qa ma chex bʼet nimxix tuʼn kypon kyoj tembʼil lu, in kubʼ kyyekʼun nimxix qʼuqbʼil kykʼuʼj.

Aʼyeju xjal in cheʼx visitaril te Matij, Tembʼil, toj Ise (Japón) ex toj toy Pik jatumel tokx Virgen te Lourdes (Francia)

¿Ilpe tiʼj tuʼn qxiʼ toj jun tembʼil tuʼntzun ttzaj tzaqʼweʼn qnaʼj Dios? ¿Tbʼanelpe in nela toj twitz Dios aju in bʼant kyuʼn qeju in che bʼet nim ambʼil tuʼn kypon toj jun tembʼil? Aju xjel mas nim toklen. ¿Ilpe tiʼj tuʼn kykʼulun qe okslal axix tok toj jun tembʼil? Aju tzaqʼwebʼil kyiʼj xjel lu nya oʼkx in tzaj kyqʼamaʼn qe alkye qximbʼetz ktel tiʼj kʼulbʼil kyoj tembʼil, sino, ax ikx in qo tzaj kyonin tuʼn tel qnikʼ tiʼj alkyeju kʼulbʼil bʼaʼn in nela toj twitz Dios.

«TUʼN TKʼULUNJTZ KYUʼN TUJ KYANMI EX AXIX TOK KYUʼN»

¿Tiʼ kyxilen yol tqʼama Jesús aju tuʼn kykʼulun xjal tuʼn tkyaqil «kyanmi ex axix tok» kyuʼn?

Tej tyolin Jesús tukʼe xuʼj, moqa qya te Samaria in tzaj tyekʼun tiʼ t-xim Dios at tiʼj kʼulbʼil toj tembʼil jatumel ateʼ qe tilbʼilal, moqa tembʼil aju «xjan» toj kywitz xjal. Tej kyjatoq t-xiʼ Jesús toj Samaria, kubʼ ten ojlal ttxlaj jun xoch niqayin tiʼj tnam Sicar. Xi tzyet tuʼn tyolin Jesús tukʼe jun xuʼj aju pon qʼil aʼ toj xoch. Akux in che yolin, xi tqʼamaʼn xuʼj aju junxitl at twitz kyokslabʼil Judiy tukʼilju kye aj Samaria: «Qeye qxeʼchel e kʼulun te Dios twiʼ witz lu» ex tqʼama «atzun kyeye xjal judiy, in kymaʼne qa tuj Jerusalén taʼ ju lugar jatum tuʼn qkʼulun twitz Dios» (Juan 4:5-9, 20).

Aju witz xi tqʼamaʼn xuʼj te Jesús, atz in yolintoq tiʼj witz Guerizim, aju taʼ junlo 50 kilómetros (30 millas) tibʼaj tnam Jerusalén. Toj tembʼil lu, attoq jun ja te kykʼulbʼil aj Samaria jatumel in kubʼtoq kyikʼsaʼn junjun ninqʼij in tzeʼn aju Xjan Qʼij. Mintiʼ ok tqʼoʼn twiʼ Jesús tiʼjju qa junxitl qe aj Judiy kywitz qe aj Samaria, noq oʼkx xi tqʼama jlu te xuʼj: «Okslama nyole, nan, tzul tqʼijlalil tuʼn kykʼulune twitz Dios Mambʼaj, mya twiʼ ju witz lu tuʼn kykʼulune, ex mya tuj Jerusalén» (Juan 4:21). ¡Jun tbʼanelxix tqanil jlu, tuʼnju jun xjal aj Judiy qʼamante! ¿Tiquʼn kubʼ naj kʼulbʼil toj tja Dios toj tnam Jerusalén?

Tqʼama Jesús jlu: «Tzul tqʼijlalil, ex lu ma tzul jaʼlo, qeju in che kʼulun axix tok, ok che kʼulul twitz Dios Mambʼaj tuj kyanmi ex axix tok kyuʼn; porque ate Dios Mambʼaj taj tuʼn kykʼulun xjal twitz ex axix tok kyuʼn» (Juan 4:23). Toj nimku abʼqʼi, aju tja Dios toj tnam Jerusalén otoq tzʼok te jun tembʼil te kykʼulbʼil aj Judiy. Oxe majtoq in cheʼx toj jun abʼqʼi tuʼn t-xi kyqʼoʼn oyaj te kydios, Jehová (Éxodo 23:14-17). Noqtzun tuʼnj, tqʼama Jesús qa tkyaqilju tten kʼulbʼil lu tuʼntoq tchʼexpaj, aʼyeju axix tok tmajen Dios, bʼaʼn tuʼn kykʼulun te tuʼn tkyaqil «kyanmi ex axix tok kyuʼn».

Aju ja te kykʼulbʼil qe judiy qʼanchaʼlxix qa o ten toj jun tembʼil. Noqtzun tuʼnj, aju xewbʼaj ex aju axix tok nya junjun tiʼchaq qe aʼyeju qʼanchaʼl ex nya oʼkx ateʼ toj jun ja aju qʼanchaʼl. Tuʼntzunju, tqʼama Jesús qa aʼyeju axix tok okslal nya atz tuʼn tok kyqʼoʼn kywiʼ tiʼj jun tembʼil bʼinchaʼn maj kyuʼn xjal moqa aju qʼanchaʼl, ik tzeʼn witz Guerizim, tja Dios toj tnam Jerusalén moqa alkyexku juntl tembʼil nim toklen.

Tej tyolin Jesús tukʼil xuʼj te Samaria, ax ikx xi tqʼamaʼn te qa oktoq «tzul tqʼijlalil» tiʼjju chʼixpubʼil tiʼj kʼulbʼil te Dios. Ul tqʼijlalil lu tej tkyim Jesús, tej tkubʼ bʼaj aju alkye tten in che kʼulin qe aj Judiy aju in tzaj tqʼamaʼn Tley Moisés (Romanos 10:4). Noqtzun tuʼnj, ¿tiquʼn tqʼama Jesús «ma tzul jaʼlo»? Tuʼnju a Jesús Mesías, otoq txi tzyet tuʼn kyjaw tchmoʼn qeju lepcheqeʼk tiʼj, aʼyeju xi kybʼiʼn aju tqʼama yajxitl: «Ate Dios Xewbʼaj; ex qeju in che kʼulun twitz, ilxix tiʼj tuʼn tkʼulunjtz kyuʼn tuj kyanmi ex axix tok kyuʼn» (Juan 4:24). ¿Tiʼ t-xilen aju tuʼn qkʼulin tuʼn tkyaqil qanmi ex axix tok quʼn?

Tej tyolin Jesús tiʼj kʼulbʼil tuʼn tkyaqil qanmi, mintiʼ tqʼama qa noq jun kʼulbʼil tuʼn tkyaqil qgan. Sino, atz in yolintoq tiʼj onbʼil in tzaj tqʼoʼn xewbʼaj xjan tuʼn Dios, aju in nonin qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj Tyol Dios (1 Corintios 2:9-12). Ex aju axix tok yolin Jesús tiʼj, atz in yolin tiʼj xnaqʼtzbʼil tzʼaqlexix in tzaj tyekʼun Tyol Dios. Noqtzun tuʼnj, nya nim toklen aju tembʼil jatumel tuʼn qkʼulun, aju mas nim toklen, aju qa in qo kʼulun te Dios ik tzeʼn in tzaj t-xnaqʼtzan Xjan Uʼj ex qa in nonin xewbʼaj xjan tiʼj.

AJU KYXIMBʼETZ OKSLAL KYIʼJ TEMBʼIL JATUMEL ATEʼ TILBʼILAL

¿Tzeʼn in nela toj kywitz qe okslal axix tok aj in cheʼx xjal najchaq tuʼn kypon toj jun tembʼil jatumel ateʼ qe tilbʼilal? Qa ma che tzaj qnaʼn qe yol tqʼama Jesús, qa aʼyeju axix tok okslal, il tiʼj tuʼn kykʼulun tuʼn tkyaqil kyanmi ex axix tok kyuʼn, iktzun tten in nel qnikʼ tiʼj qa aju kʼulbʼil kyoj qe tembʼil jatumel ateʼ qe tilbʼilal moqa juntl tembʼil nim toklen toj kywitz xjal, mintiʼ toklen jlu toj twitz Dios. Ax ikx, in tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj tzeʼn in nela kʼulbʼil kywitz tilbʼilal toj twitz Dios. In tzaj tqʼamaʼn jlu: «Kyel oqe tuʼn miʼn kykʼulune kywitz qe tilbʼilal» ex «ten kykwente kyiʼje tuʼn miʼn kykʼulune kywitz qe tilbʼilal» (1 Corintios 10:14; 1 Juan 5:21). Tuʼntzunju, aʼyeju okslal axix tok, mintiʼ tuʼn kyxi kʼulul te Dios toj jun tembʼil jatumel ateʼ qe tilbʼilal, moqa juntl tembʼil aju «xjan» toj kywitz xjal. Tuʼnju in nel kynikʼ qa e kubʼ bʼinchaʼn tembʼil lu tuʼn kykʼulun xjal kywitz tilbʼilal, aʼyeju okslal axix tok mintiʼ in che kʼulun kyoj tembʼil lu.

Mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa mlay te jun tembʼil jatumel tuʼn qnaʼn Dios, tuʼn qxnaqʼtzan moqa tuʼn qximen. Qa ma tzʼok qchmoʼn qibʼ toj jun lugar jatumel mintiʼxix jun tiʼ in qʼajt, in nonin tuʼn tbʼant qxnaqʼtzan ex tuʼn qyolin tiʼj Tyol Dios. Ax ikx, nya jun il aju qa ma kubʼ qbʼinchaʼn jun kypanteón qe toj qja o che kyim noq tuʼn miʼn kyel naj tiʼj qkʼuʼj. Moqa tuʼnju at qkʼujlabʼil kyiʼj. Noqtzun tuʼnj, qa ma tzʼok qqʼoʼn tembʼil moqa panteón lu te jun lugar xjan moqa nim toklen, ex qa tuʼn qkʼulun kywitz tilbʼilal kyoj tembʼil lu, a jlu junxitl ik tzeʼn aju tqʼama Jesús.

Tuʼntzunju, nya il tiʼj tuʼn t-xiʼya toj jun tembʼil jatumel ateʼqe tilbʼilal tuʼntzun ttzaj tbʼiʼn Dios tnaj Diose. Ax ikx mlay tzaj qʼoʼn kʼiwlabʼil teya qa ma txiʼya kyoj tembʼil jatumel ateʼ qe tilbʼilal. In tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj qa aju Dios Jehová a «tajaw kyaʼj ex tajaw txʼotxʼ mya ax najl tuj jun ja kybʼinchbʼen xjal», noqtzun tuʼnj, mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn jlu qa najchaq taʼ Dios ttxlaj junjun qe. Jaku qo naʼn Dios te ex jaku qo tzaj tbʼiʼn noq jaxku tumel atoʼ, «ax tok ate Dios mya najchaq taʼ ttxlaj junjun qe» (Hechos 17:24-27).

^ taqik' 2 Aʼyeju tembʼil moqa santurio sintoísta, nya junx tten in che kʼulun xjal toj.

^ taqik' 3 Qʼonka twitza tiʼj aju tok tbʼi « ¿Tiʼ aju kytembʼil tilbʼilal?»