Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

TZEʼN TUʼN MIʼN TTZAJ BʼAJ QKʼUʼJ

¿Tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn miʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj?

¿Tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn miʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj?

Tuʼn miʼn ttzaj bʼaj tkʼuʼja, il tiʼj tuʼn t-ximana tiʼj t-ximlala, tiʼj alkye tmoda in kubʼ tyekʼina kyukʼil txqantl, tuʼn t-ximana tiʼjju taja tuʼn tbʼant tuʼna ex tiʼjju alkye mas nim toklen tuʼn t-xi tbʼinchaʼna. Toj xnaqʼtzbʼil lu ateʼ junjun nabʼil jaku che onin tiʼja tuʼn miʼn ttzaj bʼajxix tkʼuʼja moqa tuʼn texa twitz estrés.

Miʼn bʼaj tkʼuʼja tiʼjju te nchiʼj

«Kyjaʼtzun, miʼn bʼaj kykʼuʼje tiʼj ju te nchiʼj, porke aju te nchiʼj texte tbʼis ktzajel» (MATEO 6:34).

Tiʼ t-xilen: Qkyaqil in tzaj bʼaj qkʼuʼj tiʼj jun tiʼ. Pero nya toj tumel tuʼn qximen kyiʼj nya bʼaʼn naʼmxtoq kybʼaj. Tzʼok tilil tuʼna tuʼn miʼn ttzaj bʼajxix tkʼuʼja tiʼjju kbʼajel nchiʼj.

  • Jaku tzaj bʼis tiʼja qa ma tzaj bʼaj tkʼuʼja. Qa ikju, ¿tiʼtzun jaku bʼant tuʼna? Tnejel, miʼn kubʼ t-ximana qa mlayx tzaj estrés tiʼja, pero qa ma tzaj bʼajxix tkʼuʼja kyiʼj tiʼchaq mlay che bʼant tuʼna, mas tzul estrés tiʼja. Tkabʼin, chʼixmi tkyaqil maj mintiʼ in che bʼaj qe tiʼchaq ik tzeʼn in kubʼ qximen.

Ximinkuya alkye jaku bʼant tuʼna

«Qatzun [at] tnabʼl xjal [...] aju in tzaj tqʼoʼn Dios [...] mejor tmod» (SANTIAGO 3:17).

Tiʼ t-xilen: Miʼn kubʼ t-ximana tuʼn tbʼant tkyaqil tuʼna toj tumel. Miʼn kubʼ t-ximana qa jaku bʼant tkyaqil tuʼna nix kyuʼn txqantl.

  • Miʼn jaw tnimsan tibʼa, tenx t-ximbʼetza toj tumel ex bʼaʼn tuʼn tel tnikʼa tiʼjju mlay bʼant tuʼna ex kyuʼn txqantl. Qa ma bʼant tuʼna, kbʼel tnaʼna bʼaʼn, axju kbʼel kynaʼn txqantl ex mas toj tumel che bʼantel tiʼchaq tuʼna. Kukx tzalaja, in kubʼ qnaʼn bʼaʼn aj qtzeʼn, axpe ikx qa nyaxix bʼaʼn in che ela tiʼchaq.

Tzʼelx tnikʼa tiʼj tiquʼn in tzaj bʼaj tkʼuʼja

«Aju xjal at tojtzqibʼl, mya jurat in jaw kyaqpaj» (PROVERBIOS 17:27).

Tiʼ t-xilen: Mintiʼ in qo ximen toj tumel aj ttzaj qqʼoj, tuʼntzunju mas bʼaʼn tuʼn miʼn ttzaj tqʼoja.

  • Bʼaʼn tuʼn tel tnikʼa tiʼj tiquʼn in tzaj bʼaj tkʼuʼja ex tiʼ in bʼant tuʼna aj tbʼaj jlu tiʼja. Jun techel, aj ttzaj bʼaj tkʼuʼja, tzʼelx tnikʼa kyiʼj t-xima, tiʼjju in kubʼ tnaʼna ex tiʼjju tmoda in kubʼ tyekʼina. Axpe ikx jaku kubʼ ttzʼibʼina junjun tqanil tiʼjju in bʼaj tiʼja. Qa in nel tnikʼa tiʼjju in bʼaj tiʼja aj ttzaj bʼaj tkʼuʼja, jakulo txi tjyona junjun tumel tuʼn miʼn tkubʼ tiʼja tuʼn. Ax ikx, ximana tiʼj tzeʼn tuʼn miʼn ttzaj bʼajxix tkʼuʼja. Qa kukx in bʼaj jlu tiʼja, jyonxa junjun tumel tuʼn miʼn tkubʼ tnaʼna nya bʼaʼn. Jun techel, bʼaʼn tuʼn tbʼaj tnukʼuʼna taqʼuna ex ambʼil.

  • Nya aʼyex tiʼchaq in tzaj bʼaj qkʼuʼj kyuʼn, tuʼnju junxitl qxim. Tuʼntzunju, tzʼok tilil tuʼna tuʼn tten junxitl t-xima kyiʼj tiʼchaq. ¿Yajtzun qa ma bʼant jlu tuʼna?

    1. Miʼn kubʼ t-ximana nya bʼaʼn kyiʼj txqantl. Qa at jun xjal ma tzʼokx tlimon tibʼ twitza akux in nayona, miʼn kubʼ t-ximana qa mintiʼ in nok tqʼoʼn kyoklen txqantl tuʼnju jaku tzaj tqʼoja. Mas bʼaʼn tuʼn tkubʼ t-ximana qa nyatoq taj xjal tuʼn tbʼant jlu tuʼn, ex bʼalo ax tok jlu.

    2. Bʼaʼn tuʼn tok tqʼoʼna twitza tiʼjju bʼaʼn. Qa il tiʼj tuʼn tayona jatumel in che ayon xjal tiʼj kamionet moqa aj t-xiʼya tukʼil jun doctor, jaku tzʼajbʼen ambʼil tuʼna tuʼn tuʼjina moqa tuʼn tbʼant junjuntl tiʼ tuʼna.

    3. Ximana tnejel. Xjelinkuya: «¿Okpe ktzajel nya bʼaʼn wiʼje tuʼn jlu nchiʼj moqa toj juntl seman?». Bʼaʼn tuʼn tel tnikʼa tiʼj alkye junjun nya bʼaʼn kʼokel tqʼoʼna twiʼya tiʼj ex alkyeqe nya il tiʼj.

Bʼinchankuya qe tiʼchaq toj ttxolil

«Pero kybʼinchame tkyaqil tuj tumel ex tuj ttxolil» (1 CORINTIOS 14:40).

Tiʼ t-xilen: Ximinkuya tiʼ kxel tbʼinchaʼna junjun qʼij.

  • Qkyaqilx qaj tuʼn tbʼaj qnukʼuʼn qe tiʼchaq in che bʼant quʼn. Jaku tzaj bʼaj tkʼuʼja qa ma che kyaj tqʼoʼna tiʼchaq te yajxitl, mlay che bʼant tuʼna toj ttxolil ex tuʼn jlu jaku ten mas taqʼuna. ¿Yajtzun qa ma bʼant jlu tuʼna?

    1. Bʼinchankuya jun tajlal ambʼil tuʼn kybʼant tiʼchaq tuʼna ex lepeka tiʼj.

    2. Bʼaʼn tuʼn tel tnikʼa tiʼj tiquʼn in che kyaj tqʼoʼna tiʼchaq te juntl qʼij ex bʼinchama junjun tiʼ tuʼn miʼn tbʼaj jlu tiʼja.

Miʼn tzʼok tqʼoʼna nim ambʼil tiʼj aqʼuntl

«Mas bʼaʼn tuʼn qojlan chʼin twitzju tuʼn qaqʼunan nimxix, tuʼnju ik tten jlu ik tzeʼn qaj tuʼn ttzyet kyqʼiqʼ quʼn tuʼn qqʼabʼ» (ECLESIASTÉS 4:6TNM).

Tiʼ t-xilen: Aʼyeju xjal oʼkx in che ximen tiʼj kyaqʼun, bʼalo mintiʼ ambʼil kyiʼj nix kyipumal tuʼn kytzalaj tiʼjju kyaqʼunbʼen.

  • Tenx t-xima toj tumel tiʼj aqʼuntl ex tiʼj pwaq. Nya tuʼnju at tpwaqa ktzalajela mas ex mlay tzaj bʼaj tkʼuʼja. At maj mintiʼ in bʼaj jlu, ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Eclesiastés 5:12, aju «xjal qʼinun, tuʼn tqʼinumabʼl mintiʼ nnoʼkx watl tuj twitz». Tuʼntzunju, mas bʼaʼn tuʼn tanqʼina tukʼilju in tkambʼaʼna.

  • Paʼmila ambʼil tuʼn ttzalaja. Qa ma txi tbʼinchaʼna qe tiʼchaq tgana, ok ktzalajela ex mlay tzaj bʼaj tkʼuʼja. Noqtzun tuʼnj, qa ma kubʼ qeya keʼyil televisión mlayxlo tzʼonin tiʼja, mas bʼaʼn qa ma txi tbʼinchaʼna juntl tiʼ.

  • Miʼn tzʼok tqʼoʼna nim ambʼil tiʼj celular moqa tiʼj tableta. Miʼn noq keʼyina kyiʼj correo, mensaje ex redes sociales. Qa nya il tiʼj, miʼn jaw tuʼjina qe correo at kyoklen tukʼil taqʼuna.

Xqʼuqink t-xmilala

«Aju tuʼn tnuqpaj qximlal, [at] chʼin tajbʼen» (1 TIMOTEO 4:8).

Tiʼ t-xilen: In nonin tiʼj qxmilal qa ma bʼant ejercicio quʼn.

  • Bʼinchama qe tiʼchaq mlay tzaj kyiʼn nya bʼaʼn tiʼja. Qa ma bʼant ejercicio tuʼna, jaku kubʼ tnaʼna bʼaʼn ex jaku tzʼonin tuʼn miʼn ttzaj bʼajxix tkʼuʼja. Waʼna kyiʼj tbʼanel wabʼj ex miʼn kubʼ t-ayoʼna waʼyij. Tzʼok tilil tuʼna tuʼn tojlana.

  • Miʼn txi tnikʼbʼeʼna tabaco, droga moqa tuʼn tkʼana qʼeʼn, tuʼnju jaku tzaj mas nya bʼaʼn tiʼja. Jaku tzaj yabʼil tiʼja ex jaku bʼaj tnajsaʼna tpwaqa.

  • Txiʼya tukʼil jun doctor qa kukx in tzaj bʼaj tkʼuʼja. Qa ma txiʼya tukʼil jun doctor, nya a t-xilen qa ma kubʼ tiʼja tuʼn estrés.

Ximana tiʼj alkye mas nim toklen

Tzʼelx kynikʼe tiʼj «alkyeju mas bʼaʼn» (FILIPENSES 1:10).

Tiʼ t-xilen: Qekuya ximel kyiʼj tiʼchaq mas nim kyoklen.

  • Tzʼibʼinkuya alkyeqe tiʼchaq mas nim kyoklen tuʼn bʼant tuʼna. Kʼonil jlu tiʼja tuʼn t-xi tbʼinchaʼna tnejel aju mas nim toklen, alkyeqe jaku che bʼant tuʼna yajxitl, alkyeqe jaku che bʼant tuʼn juntl xjal ex alkyeqe miʼn txi tbʼinchaʼna.

  • Tzʼibʼinkuya qe tiʼchaq in che bʼant tuʼna toj jun seman ex jniʼ ambʼil in nok tqʼoʼna kyiʼj. Yajxitl, ximana tiʼj tzeʼn jaku tzʼajbʼen ambʼil tuʼna toj tumel. Qa ma bʼant jlu tuʼna, mlay tzaj bʼajxix tkʼuʼja.

  • Paʼmila ambʼil tuʼn tojlana chʼin. Qa ma tzʼel tpaʼna chʼin ambʼil tuʼn tojlana, jaku tzʼonin tiʼja tuʼn miʼn ttzaj bʼajxix tkʼuʼja ex tuʼn tkubʼ tnaʼna bʼaʼn.

Jyonxa onbʼil

«Tuʼn tlaj bʼis, bʼiʼx in tzaj bʼaj tkʼuʼj xjal; pero tuʼnju yol bʼaʼnxix, in jaw tzalaj» (PROVERBIOS 12:25).

Tiʼ t-xilen: Jaku tzaj qʼuqbʼaʼn tkʼuʼja tuʼn tbʼanel kyyol txqantl.

  • Qʼamanxa te jun tamiwa in nel tnikʼ tiʼjju in kubʼ tnaʼna. Jaku tzʼonin jun xjal qʼuqli tkʼuʼja tiʼj tuʼn tten tbʼanel t-ximbʼetza kyiʼj tiʼchaq in che ikʼ tiʼja moqa jaku tzaj tqʼamaʼn teya tzeʼn tuʼn texa twitz. Maske oʼkx ma txi tqʼamaʼna te juntl aju in bʼaj tiʼja, jaku tzʼonin tuʼn tkubʼ tnaʼna bʼaʼn.

  • Qaninxa onbʼil. ¿Jakupe txi tqʼamaʼna tuʼn tbʼant jun aqʼuntl tuʼn juntl moqa jaku txi tjyoʼna jun xjal tuʼn tonin tiʼja?

  • Qa in tzaj bʼaj tkʼuʼja tuʼn jun tukʼila toj aqʼuntl, jyonxa tumel tuʼn t-xi bʼinchet tiʼj. Jun techel, ¿jakupe txi tqʼamaʼna toj tumel ex tukʼil tbʼanel yol te tiquʼn in kubʼ tnaʼna nya bʼaʼn tuʼn? (Proverbios 17:27). Qa mintiʼ ma tzʼonin jlu, ¿jakupe tzʼel tpan tibʼa tiʼj?

Jyona onbʼil tukʼil Dios

«At tzalajbʼil kye qeju nneʼl kynikʼ tiʼj qa at tajbʼen Dios kye» (MATEO 5:3).

Tiʼ t-xilen: Nya oʼkx il tiʼj qwa, qxbʼalun ex qja, sino ax ikx il tiʼj tuʼn qjyon tiʼj Dios. Tuʼn qtzalaj, il tiʼj tuʼn qjyon ex tuʼn t-xi qbʼiʼn qe nabʼil in tzaj tqʼoʼn Dios qe.

  • Nim jaku tzʼonin naʼj Dios tiʼja. In txokin Dios tiʼja tuʼn t-xi tqʼamaʼna te tkyaqilju in bʼaj tkʼuʼja tiʼj, tuʼnju in ximen tiʼja (1 Pedro 5:7). Kbʼel tnaʼna txubʼtxaj qa ma naʼna Dios ex qa ma ximana kyiʼj tbʼanel tiʼchaq (Filipenses 4:6, 7).

  • Uʼjinktza qe xnaqʼtzbʼil jaku txi laqʼeʼya ttxlaj Dios kyuʼn. Kykyaqil qe nabʼil ateʼ toj uʼj lu in che jatz toj Xjan Uʼj, aju kubʼ tzʼibʼin tuʼn tonin tiʼja tuʼn tten tbʼanel tamiwbʼila tukʼil Dios. Ax ikx jaku che onin tuʼn tok «tnabʼla» (Proverbios 3:21). Bʼaʼn tuʼn tok tilil tuʼna tuʼn tjaw tuʼjina Tyol Dios. Jaku txi tzyet tuʼjina tiʼj uʼj te Proverbios.