Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

2 ¿Quʼnxpe in tzaj yajbʼil qiʼj?

2 ¿Quʼnxpe in tzaj yajbʼil qiʼj?

¿Tiquʼn nim toklen xjel lu?

Noqwit quʼnx in tzaj yajbʼil qiʼj, ax ikx jaku bʼant tuʼn tel qiʼn.

Ximana tiʼj jlu

Tzul qʼamaʼn tiquʼn in tzaj junjun yajbʼil qiʼj. ¿Jniʼ kypaj xjal at tiʼj nya bʼaʼn in tzaj?

  • Aju nya bʼaʼn o tzʼok bʼinchaʼn kyiʼj xjal

    In tzaj tqʼamaʼn Organización Mundial de la Salud (OMS) qa 1 tiʼj 4 xjal ok bʼinchaʼn nya bʼaʼn tiʼj t-xmilal tej kʼwalxtoq, ex 1 tiʼj 3 xuʼj o tzʼok kʼixbʼisaʼn moqa o che ok ten xjal tiʼj ex qa kykabʼil.

  • Aj tkyim jun xjal kʼujlaʼn quʼn

    In tzaj tyekʼin tajlal etz tuʼn Estadísticas sanitarias mundiales 2018 (toj inglés), aju etz tuʼn OMS, «qa toj abʼqʼi 2016 kubʼ bʼyoʼn junlo 477,000 xjal twitz tkyaqil Txʼotxʼ». Ex mintiʼ xi kyajlaʼn junlo 180,000 xjal e kyim toj ax abʼqʼi tuʼn qʼoj ex kyuʼn junjuntl nya bʼaʼn tzaj.

  • Qe yabʼil

    Toj jun xnaqʼtzbʼil etz toj jun uʼj tuʼn National Geographic, tqʼama reportera Fran Smith jlu: «Mas te mil millón xjal in che sichʼin twitz tkyaqil Txʼotxʼ. At jweʼ yabʼil in che kyim xjal tuʼn ex chʼixme tkyaqil maj tuʼn tabaco in che tzaj: yabʼil tiʼj qanmi, mintiʼ in pon chikʼ toj qcerebro, infecciones respiratorias, enfermedad pulmonar obstructiva crónica [EPOC] ex cáncer tiʼj qpulmón».

  • Nya junx kyoklen xjal in nok qʼoʼn

    Tqʼama psicóloga Jay Watts jlu: «Jaku tzaj ansiedad, bʼis ex depresión kyiʼj xjal tuʼnju mebʼa qe, tuʼnju nya junx kyoklen in nok qʼoʼn, tuʼnju in che el ikʼun xinaq ex xuʼj, tuʼnju at ikʼbʼil tiʼj tten kyanqʼibʼil ex tuʼnju in kyaj kyqʼoʼn kyja».

    TUʼN TEL MAS TNIKʼA

    Keʼyinka video ¿Tiquʼn kubʼ tbʼinchaʼn Dios Txʼotxʼ? toj jw.org.

Aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios

Chʼixme tkyaqil maj aʼye xjal at kypaj tiʼj yajbʼil

Chʼixme tkyaqil maj aʼye aj kawil at kypaj tiʼj yajbʼil o tzaj qiʼj tuʼnju kwest o tzʼok qanqʼibʼil kyuʼn, maske in tzaj kyqʼamaʼn qa in che onin qiʼj.

«Aju tipumal xjal at tuʼn tbʼinchante mya bʼaʼn tiʼj juntl» (ECLESIASTÉS 8:9).

Jaku bʼant junjun tiʼ quʼn tuʼn miʼn ttzajxix nya bʼaʼn qiʼj

Jaku che onin nabʼil toj Xjan Uʼj tuʼn miʼn ttzaj yabʼil qiʼj ex tuʼn tten mujbʼabʼil qxol.

«Qa qʼuql tkʼuʼj jun xjal, chwinqlal jlu te t-ximlal, atzunju xjal kye loʼch tkʼuʼj, in che bʼaj qʼay qe tbʼaqil» (PROVERBIOS 14:30).

«Kykolinkje qʼoj, miʼn che jaw kyaqpaje, miʼn tzaj tloʼch kykʼuʼje, miʼn che jaw schʼine tuʼn kyqʼoje, miʼn che yasune, miʼn che ximane mya bʼaʼn tiʼj juntl» (EFESIOS 4:31).