Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

¿TIʼ KBʼAJEL TIʼJ TXʼOTXʼ?

Aju kyqʼiqʼ

Aju kyqʼiqʼ

NYA oʼkx il tiʼj tuʼn tten kyqʼiqʼ tuʼn qanqʼin. Sino ax ikx in kolin tiʼj Txʼotxʼ ex in nonin tuʼn miʼn ttzaj nya bʼaʼn qiʼj tuʼn tqan Qʼij. Ax ikx, jaku qo kyim tuʼn cheʼw noqwit mintiʼ kyqʼiqʼ.

¿Jakupe tzaj mas nya bʼaʼn tiʼj kyqʼiqʼ?

Jaku tzaj nim nya bʼaʼn qiʼj tuʼn contaminación at toj kyqʼiqʼ. In tzaj tqʼamaʼn Organización Mundial de la Salud tzeʼn tbʼanel kyqʼiqʼ ex oʼkx jun xjal tiʼj jun syent in xi tjukʼuʼn kyqʼiqʼ lu.

Jaku tzaj cáncer tiʼj qpulmón tuʼn contaminación at toj kyqʼiqʼ ex jaku tzaj junjuntl yabʼil tiʼj qanmi. Ax ikx, tkyaqil abʼqʼi in che kyim junlo 7 millón xjal tuʼn contaminación at toj kyqʼiqʼ.

Kubʼ bʼinchaʼn Txʼotxʼ tuʼn tten anqʼibʼil twitz

O kubʼ bʼinchaʼn Txʼotxʼ tuʼn kukx tten tbʼanel kyqʼiqʼ toj tuʼntzun kukx qanqʼin. Pero oʼkx jaku bʼaj jlu qa nya nim contaminación kyuʼn xjal. Qo xnaqʼtzan kyiʼj junjun techel:

  • Ojtzqiʼn kyuʼn xjal qa o che kubʼ bʼinchaʼn bosque tuʼn kyonin tuʼn miʼn tten dióxido de carbono toj kyqʼiqʼ. Pero ateʼ nim xjal mintiʼ ojtzqiʼn kyuʼn qa in bʼant jun tbʼanel aqʼuntl kyuʼn manglar, toj juntl yol qe lugar jatumel in tzaj chʼiy jun clas tzeʼ toj aʼ. Nim toklen aqʼuntl in bʼant kyuʼn manglar tuʼnju mas nim dióxido de carbono jaku naj kyuʼn toj kyqʼiqʼ kywitz bosque.

  • Ax ikx, o tzʼel kynikʼ xjal tiʼj qa ateʼ junjun matij, moqa nimaq kʼul toj mar. Nya okx in che onin kʼul lu tuʼn miʼn tten dióxido de carbono toj kyqʼiqʼ, sino ax ikx in kux kymaquʼn. Kyxol qe matij kʼul lu, jaku kanet jun alga kelpo tbʼi quʼn aju ik tten ik tzeʼn jun t-xaq kʼul ex jaku bʼet najchaq toj mar tuʼnju ateʼ junjun tiʼchaq tiʼj ik tzeʼn jun bols. Aj tokx laqʼeʼ kelpo toj mar, in che el poqʼchaj bols lu. Te mankbʼil, in kuʼx t-xeʼ mar ex in xi tiʼn dióxido de carbono jatumel in kyaj maquʼn tuʼn arena.

  • Tej ttzaj pandemia te COVID-19, el toj qʼanchaʼl qa jaku bʼaj tsaqin tibʼ kyqʼiqʼ tjunalx moqa atmósfera. Atzun jlu bʼaj toj 2020 tuʼnju ya mintiʼ e aqʼunan nim fábrica ex tuʼnju mintiʼ e bʼet nim kar. Tuʼntzunju, onin tuʼn miʼn tten nim contaminación toj kyqʼiqʼ ex ok te mas tbʼanel. Ok kyqʼoʼn junjun tnam kywitz tiʼjju bʼaj tiʼj kyqʼiqʼ ex tzaj tqʼamaʼn Informe Mundial sobre la Calidad del Aire 2020 qa chʼixmi kykyaqil tnam tzaj kyqʼamaʼn qa mas saq ok kyqʼiqʼ tej txi tzyet pandemia.

¿Tiʼ in bʼant kyuʼn xjal tuʼn miʼn tten nim contaminación toj kyqʼiqʼ?

Jaku qo onin tuʼn miʼn tten nim contaminación qa ma qo bʼet tibʼaj bisiklet.

Kukx in xi kyqʼamaʼn aj kawil kye tajaw empresa tuʼn kyonin tuʼn miʼn tten nim contaminación. Ax ikx, kukx in che jyon científico tumel tzeʼn tuʼn tok kyqʼiqʼ te mas tbʼanel. Jun techel, in che ajbʼen junjun bacteria kyuʼn tuʼn tkubʼ naj contaminación at toj kyqʼiqʼ. Nya oʼkxju, ax ikx in tzaj kyqʼamaʼn xjal at kyojtzqibʼil qa mas bʼaʼn qa ma qo bʼet ex qa ma tzʼajbʼen bisiklet quʼn twitzju tuʼn tajbʼen kar quʼn. Ax ikx in tzaj kyqʼamaʼn qa mas tbʼanel tuʼn miʼn tajbʼen nim luz quʼn qja.

Ateʼ junjun aj kawil in xi kyqʼoʼn jun estufa mas tbʼanel kye xjal tuʼntzun miʼn tten nim contaminación toj kyqʼiqʼ. Pero ateʼ nim xjal naʼmx tpon onbʼil lu kyukʼil.

Pero mintiʼ in nonin tkyaqil jlu tuʼn miʼn tten contaminación toj kyqʼiqʼ. Ex atzun jlu tzaj qʼamaʼn toj jun tqanil etz toj 2022 kyuʼn junjun organización. Kyxol qe jlu, ten Organización Mundial de la Salud ex aju Banco Mundial.

Tzaj qʼamaʼn toj tqanil lu qa toj 2020 chʼixmi mij xjal twitz tkyaqil Txʼotxʼ ajbʼen junxichaq tiʼchaq kyuʼn tuʼn kycocinarin ex tuʼn jlu ten mas contaminación toj kyqʼiqʼ. Ex kyoj nimku lugar, chʼixme kykyaqil xjal mlay bʼant tuʼn ttzaj kylaqʼoʼn jun akʼaj estufa moqa tuʼn tajbʼen junjuntl tiʼchaq kyuʼn tuʼn kycocinarin.

¿Tiquʼn jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa kʼokel kyqʼiqʼ te saq? Aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios

«Ate Qman Dios kubʼ bʼinchante kyaʼj ex xi tlikʼuʼn, a kubʼ bʼinchante twitz txʼotxʼ ex tukʼix ju in tzaj chʼiy twitz, a in qʼonte kyanqʼibʼl ex kyxew qe xjal najl twitz txʼotxʼ» (Isaías 42:5).

A Dios kubʼ bʼinchante kyqʼiqʼ ex alkye tten in bʼaj tsaqin tibʼ. Ax ikx, at nim tipumal ex kʼujlaʼnxix qe xjal tuʼn. Tuʼntzunju, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa mlay txi tqʼoʼn Dios ambʼil kye xjal tuʼn tten mas contaminación kyuʼn toj kyqʼiqʼ. Qʼonka twitza tiʼj xnaqʼtzbʼil «In tzaj ttziyen Dios qa kukx ktel Txʼotxʼ» toj página 15 toj revista lu.