Maske in che yolin junjun xjal at kyojtzqibʼil tiʼjju in kubʼ kynaʼn xjal aj tkyim jun toj kyja, teyele junjun in kubʼ tnaʼn bʼis toj junxichaq tten. ¿Ape t-xilen jlu qa noq chʼin bʼis in kubʼ kynaʼn junjun xjal moqa in kubʼ kyewin? Miʼn. Qa ma tzaj kyqʼamaʼn xjal qa in che bʼisun, jaku tzʼonin jlu kyiʼj. Pero mlay txi qʼamet tiʼxix jaku tzʼonin tiʼj jun xjal tuʼn tikʼx bʼis tuʼn. Chʼixme tkyaqil maj at toklen tukʼilju jatumel najli xjal, tzeʼn tmod, tiʼ o tzikʼ toj tanqʼibʼil ex alkye tten otoq kyim toj tja.

Bʼalo mintiʼ ojtzqiʼn kyuʼn qeju in kyim jun toj kyja alkyeqe nya bʼaʼn jaku che ok weʼ twitz. Pero ateʼ junjun nya bʼaʼn jaku tzaj kyiʼj chʼixme kykyaqil xjal. Qo xnaqʼtzan kyiʼj junjun.

In chʼexpaj aju in kubʼ kynaʼn. Nim maj in noqʼ jun xjal tiʼj jun toj tja otoq kyim, kukx in tzaj tnaʼn ex in chʼexpaj tmod. Mas jaku tzaj tbʼis aj ttzaj tnaʼn junjun tiʼchaq moqa aj tok twitzkʼaʼn. Tnejel, jaku kubʼ t-ximen xjal qa mintiʼ in nel tnikʼ tiʼjju otoq bʼaj moqa mintiʼ in xi tnimen. In tzaj tqʼamaʼn Tina tiʼ kubʼ tnaʼn tej noq minabʼen kyim tchmil. Tqʼama jlu: «Noq in kyaj takeye tej tok nbʼiʼne. Tnejel, mintiʼ bʼant tuʼn woqʼe. Tzaj nim nbʼise ex kwesttoq tuʼn nxewine. Mintiʼtoq in xi nnimane aju in bʼaj».

Jaku tzaj nim kybʼis, jaku tzaj kyqʼoj ex jaku kubʼ kyximen qa aʼye at kypaj tiʼjju otoq bʼaj. In tzaj tqʼamaʼn Iván jlu: «Tej tkyim qkʼwale Eric te 24 abʼqʼi, kubʼ qnaʼne qʼoj toj nimku ambʼil tukʼil Yolanda aju nxuʼjile. O jaw labʼine tiʼj jlu tuʼnju mintiʼ ojtzqiʼn quʼne qa ateʼ nya bʼaʼn qmode. Ax ikx, kubʼ qnaʼne qa tuʼn qpaje kyim qkʼwale tuʼnju kubʼ qximane qa mintiʼ otoq bʼant jun tiʼ quʼne». Ax ikx te Alejandro kubʼ tnaʼn nya bʼaʼn tej tkyim t-xuʼjil tuʼn yabʼil. Tqʼama jlu: «Tnejel, kubʼ nximane qa tzaj tqʼoʼn Dios ambʼil tuʼn wikʼe toj yajbʼil tuʼnju nya bʼaʼn xjal qine. Yajxitl, kubʼ nnaʼne nya bʼaʼn tuʼnju ok nqʼoʼne tpaj Dios tiʼjju otoq bʼaj». In tzaj tqʼamaʼn Kostas jlu aju ma qo yolin tiʼj toj xnaqʼtzbʼil ma kyaj: «At maj tzaj nqʼoje tiʼj Sofía tuʼnju otoq kyim. Pero kubʼ nnaʼne nya bʼaʼn tej tkubʼ nximane jlu. Yajxitl, tzaj nnaʼne qa nya tuʼnx tibʼ otoq kyim».

Kwest tuʼn kyximen toj tumel. Bʼalo at maj jaku chʼexpaj kyximbʼetz qeju in che bʼisun ex atlo maj mintiʼ ttxolil. Jun techel, jakulo kubʼ t-ximen jun xjal qa in nok tbʼiʼn moqa in nok tkeʼyin aju toj tja otoq kyim. Ex bʼalo kwest tuʼn tok tqʼoʼn twiʼ kyiʼj tiʼchaq moqa kwest tuʼn kytzaj tnaʼn. In tzaj tqʼamaʼn Tina jlu: «At maj in chin yoline tukʼil jun xjal ex mintiʼ in nok nqʼoʼne nwiʼye tiʼj. Kukx in chin ximantoqe tiʼj tzeʼn kyim Timo. Mintiʼtoq in nok nqʼoʼne nwiʼye tiʼj jun tiʼ ex tuʼn jlu tzaj bʼaj nkʼuʼje».

In nel kypan kyibʼ kyiʼj txqantl. Jakulo kubʼ tnaʼn jun xjal nya bʼaʼn aj tten kyukʼil txqantl qa o kyim jun toj tja. Tqʼama Kostas jlu: «Mintiʼtoq in chin tzalaje aj ntene kyukʼil xjal otoq che kubʼ mojeʼ. Ax jlu kubʼ nnaʼne tej ntene kyukʼil qeju naʼmx kykubʼ mojeʼ». Tqʼama Yolanda jlu, aju t-xuʼjil Iván: «Kwesttoq in nela toj qwitze tuʼn qtene kyukʼil xjal in che yolin kyiʼj nya bʼaʼn e ok weʼ twitz tuʼnju kubʼ qximane qa mas nim nya bʼaʼn otoq tzaj qiʼje. Atzun junjuntl tzaj kyqʼamaʼn qeye qa bʼaʼn ateʼqe kykʼwal. In jaw tzalaje kyiʼj, pero ax ikx kwesttoq tuʼn kyok nbʼiʼne. El qnikʼe tiʼj tukʼil nchmile qa iltoq tiʼj tuʼn tikʼx bʼis quʼne, pero kwest ela te qeye ex kubʼ qnaʼne qa mlaytoq tzikʼx quʼne».

In tzaj yabʼil kyiʼj. Ax ikx, jaku tzaj nim weʼyaj kyiʼj moqa nya kyaj tuʼn kywan, jaku che ok te gord moqa jaku tzʼok kyiʼj, ex at maj mintiʼ in che jtan moqa in che jtan nim ambʼil. Tqʼama Aarón tiʼ bʼaj tiʼj tej otoq tzikʼ jun abʼqʼi tkyimlen tman. Tqʼama jlu: «Kwesttoq tuʼn njtane. Tkyaqil qonikʼen el watj toj nwitze ex in ximane tiʼj tkyimlen nmane».

 Tzaj tnaʼn Alejandro qa tzaj yabʼil tiʼj pero mintiʼtoq jun tiʼ in choʼn tiʼj. Tqʼama jlu: «Nimku maj in xiʼye tukʼil doctor ex tzaj tqʼamaʼn qa mintiʼ yabʼil wiʼje. El nnikʼe tiʼj qa yabʼ qine tuʼnju bʼis kubʼ nnaʼne». Tej tikʼ ambʼil, kubʼ tnaʼn Alejandro qa bʼaʼntoq taʼ, pero tbʼanel tuʼnju xiʼ tukʼil doctor. Qa in tzaj nim qbʼis, jaku bʼaj qipumal tuʼn ex jaku tzaj jun yabʼil qiʼj moqa jaku txi toj il tuʼn.

Kwest jaku txi kybʼinchaʼn junjun tiʼchaq. Tqʼama Iván jlu: «Tej tkyim qkʼwale Eric, nya oʼkx xi qqʼamaʼne kye toj qjaye ex kye qamiwe, sino ax ikx kye junjuntl xjal ik tzeʼn te tpatrón ex te tajaw ja jatumel in nanqʼintoq. Iltoq tiʼj tuʼn tbʼant nim trámite quʼne ex tuʼn t-xi qkʼuʼne qe tiʼchaq te Eric. Iltoq tiʼj tuʼn tok qqʼoʼne qwiʼye tiʼj tkyaqil jlu, pero nyatoq qaje tuʼn t-xi qbʼinchaʼne tuʼnju otoq qo sikte».

Noqtzun tuʼnj, ateʼ junjun mas in che sikt aj t-xi kybʼinchaʼn qe tiʼchaq in che bʼanttoq tuʼn xjal otoq kyim. Atzun jlu bʼaj tiʼj Tina. Tqʼama jlu: «Atoq nchmile in xiʼ keʼyil qpwaqe at toj banco ex junjuntl tiʼchaq at toklen tukʼil pwaq. Tejtzun tkyim, aqine iltoq tiʼj tuʼn t-xi bʼinchante, tuʼntzunju mas in sikte. Kubʼ nxjeline qa jakutoq bʼant tkyaqil wuʼne».

Aj qximen tiʼj tkyaqil nya bʼaʼn ma qo yolin tiʼj, jakulo kubʼ qximen qa mlayx qo ex twitz bʼis. Ax tok, jaku tzaj tbʼis jun xjal aj tkyim jun toj tja, pero jaku tzʼonin tiʼj qa ma tzʼok tbʼiʼn tiʼ nya bʼaʼn jaku tzʼok weʼ twitz. Bʼaʼn tuʼn ttzaj tnaʼna qa nya kykyaqil xjal in kubʼ kynaʼn kykyaqil qe tiʼchaq lu. Ex jaku chewix kyanmi qeju in che bʼisun aj tel kynikʼ tiʼj qa atzun jlu in bʼaj tiʼj jun xjal aj tkyim jun toj tja.

Aju jaku bʼaj. Aju bʼis in kubʼ tnaʼna jaʼlo, mlay ten te jumajx, sino chebʼe chebʼe kʼelel. Nya a t-xilen jlu qa kʼikʼel tnaʼl toj tjaya tuʼna moqa ya mlay tzaj tbʼisa tiʼj. Bʼalo jaku tzaj tbʼisa aj ttzaj tnaʼna junjun tiʼchaq moqa junjun fecha. Pero aj tikʼ ambʼil, ya mlayxix tzajtl tbʼisa ex jaku tzʼok tqʼoʼna twiʼya tiʼjju in bʼant tuʼna. Tuʼn tbʼant jlu, nim toklen tuʼn kyonin toj tjaya tiʼja ex qe tamiwa ex tuʼn tok tilil tuʼna.

¿Jniʼ ambʼil kbʼel nnaʼne bʼis? Bʼalo jaku kubʼ tnaʼna nim bʼis kyoj junjun xjaw. Noqtzun tuʼnj, chʼixme kykyaqil xjal in che ex twitz bʼis aj tikʼ jun moqa kabʼe abʼqʼi. Ex ateʼ junjun in xi tiʼn mas ambʼil, * ik tzeʼn bʼaj tiʼj Alejandro. Tqʼama jlu: «Kubʼ nnaʼne nim bʼis toj junlo oxe abʼqʼi».

Tenx tpasensa ex naʼntza qa chebʼe chebʼe kʼelel bʼis tiʼja. Bʼaʼn tuʼn ttzaj tnaʼna qa mlay bʼisuna te jumajx. Pero, ¿atpe jun tiʼ jaku bʼant tuʼna tuʼn miʼn tbʼisuna toj nim ambʼil?