Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

¿Alkye kyoklen xuʼj o txi tqʼoʼn Jehová?

¿Alkye kyoklen xuʼj o txi tqʼoʼn Jehová?

«Tzaj tqʼoʼn Qman jun tnej yol ex nimku xuʼj e ok ten qʼmalte tqanil.» (SAL. 68:11)

1, 2. a) ¿Alkye oyaj tzaj tqʼoʼn Jehová te Adán? b) ¿Tiquʼn xi tqʼoʼn Jehová t-xuʼjil Adán? (Qʼoʼnka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal.)

O KUBʼ tbʼinchaʼn Jehová Txʼotxʼ «tuʼn kyten xjal twitz» (Is. 45:18). Tzʼaqli tnejel xjal kubʼ tbʼinchaʼn Jehová, aju Adán tbʼi, ex xi tqʼoʼn jun tbʼanel tnajbʼil toj tbʼanel najbʼil te Edén. ¡O tzalaj Adán toj najbʼil lu! Ok tqʼoʼn twitz kyiʼj nimaq tzeʼ, ok tbʼiʼn tqʼajqʼajel junjun tal aʼ in bʼet ex ok tqʼoʼn twitz kyiʼj txkup in che saqchan. Noqtzun tuʼnj, toj ambʼil aju, attoq juntl naʼmxtoq tkubʼ bʼinchaʼn ex nim toklen. Ex ojtzqiʼntoq jlu tuʼn Jehová, tuʼntzunju, tqʼama jlu: «Myabʼaʼnteʼ tuʼn ttenjuʼ ichan tjunal. Kbʼel nbʼinchaʼneʼ jun t-xqʼlabʼ tuʼn tonin tiʼj kseʼnxjuʼ nojqelan te», tzajtzun tiʼn Jehová nim watl toj twitz Adán ex tej in tantoq, jatz tiʼn Jehová jun t-xuʼk. Tiʼjtzun t-xuʼk, moqa tchil, Adán lu «kubʼ tbʼinchaʼn Qman Dyos [...] jun qya [moqa xuʼj]». ¡O tzalaj Adán tej tel twatl! Kyjuʼtzun tqʼama jlu: «¡Ateʼ lu nbʼaqilkuʼxiʼxeʼ ex nchibʼjilkuʼxiʼxeʼ! Ex a tbʼijuʼ kʼokyel qya, quʼn tiʼjuʼ ichan selaʼ iqʼiʼn tuʼn Qman Dyos» (Gén. 2:18-23, XT).

2 Nim toklen oyaj tzaj tqʼoʼn Dios te Adán, quʼn oktoq kʼokel xuʼj te onil te Adán ex tzʼaqli tej tkubʼ bʼinchaʼn te. Nya oʼkxju, ax ikx xi qʼon toklen xuʼj, moqa qya, tuʼn kyul itzʼji tal. Axpe ikx, ok tqʼoʼn Adán tbʼi t-xuʼjil te Eva «tuʼnju atzun kʼokel te kytxuʼ kykyaqil xjal che ul itzʼj» (Gén. 3:20, jyonkuxa aju tqanil tkuʼx t-xe t-xaq Tuʼjil Tyol Dios tiʼj texto lu). ¡Tbʼanelxix oyaj xi tqʼoʼn Jehová kye tnejel xjal! Kbʼanteltoq tuʼn kyul itzʼji kykʼwaʼl ex tuʼn kychmet xjal kyuʼn aʼyeju tzʼaqliqe ik tzeʼnj kye. Tuʼn jlu, jakutoq kubʼ noj twitz Txʼotxʼ kyuʼn kyukʼe xjal tzʼaqliqe aʼyeju oktoq kxel qʼoʼn kyaqʼun tuʼn tok kyxqʼuqin qeju in che anqʼin twitz Txʼotxʼ (Gén. 1:27, 28).

3. a) ¿Tiʼ iltoq tiʼj tuʼn tbʼant kyuʼn Adán ex Eva tuʼn kytzajtoq kʼiwlaʼn tuʼn Jehová, noqtzun tuʼnj, tiʼ bʼaj? b) ¿Alkyeqe xjel che tzajel tzaqʼweʼn?

3 Tuʼn kytzaj kʼiwlaʼn Adán ex Eva tuʼn Jehová, iltoq tiʼj tuʼn kynimen te Jehová ex tuʼn tokxtoq kyqʼon kyibʼ tjaqʼ tkawbʼil (Gén. 2:15-17). Oʼkx qa ma bʼanttoq jlu kyuʼn Adán tukʼe Eva, jakutoq japun tuʼn Jehová aju t-xim attoq kyiʼj. Noqtzun tuʼnj, bʼisbʼajilxix tuʼnju xi kyqʼoʼn ambʼil te «ojtxi lobʼaj», moqa ojtxe kan, aju Satanás tbʼi, ex e ilen twitz Dios (Apoc. 12:9; Gén. 3:1-6). ¿Tiʼ o tzaj kyiʼj xuʼj tuʼnju mintiʼ e bʼin tnejel xjal te Dios? ¿Tiʼ junjun tbʼanel bʼant ojtxe kyuʼn junjun xuʼj e ajbʼen te Dios? ¿Tiquʼn jaku txi qʼamet qa aʼyeju ermana toj ambʼil jaʼlo ik kyten ik tzeʼn jun kʼloj soldad, aʼyeju «nimku» kybʼet? (Sal. 68:11.)

AJU TZAJ TUʼNJU MINTIʼ E BʼIN TNEJEL XJAL TE DIOS

4. Toj twitz Jehová, ¿alkye at tpaj tiʼjju il bʼant kyuʼn tnejel qtat?

4 Tej ttzaj tqanin Dios te Adán tiʼ otoq bʼant tuʼn, tzaj tqʼamaʼn qe yol lu aʼyeju mintiʼx kyipumal: «Aju xuʼj tzaj tqʼoʼna te wukʼile, atzunju saj qʼonte twitz tzeʼ weye, ex ma txi nloʼne» (Gén. 3:12). Nya oʼkx mintiʼ ok tqʼoʼn Adán tex te tpaj aju otoq bʼant tuʼn, sino axpe ikx ok tqʼoʼn te tpaj t-xuʼjil ex, toj juntl yol, ok tqʼoʼn te tpaj Dios aju otoq kubʼ tbʼinchaʼn xuʼj te Adán tuʼnju attoq tkʼuʼj tiʼj. Kykabʼil e ilen, noqtzun tuʼnj, toj twitz Jehová ate Adán attoq tpaj tiʼjju otoq bʼant kyuʼn. Tuʼntzunju, tqʼama apóstol Pablo jlu: «Noq tuʼn jun xinaq [Adán] okx il kyxol kykyaqil xjal, ex tuʼnju il tzaj kamik, kyjaʼtzun ilxix tiʼj tuʼn kykyim kykyaqil xjal tuʼnju kykyaqil e bʼinchan il» (Rom. 5:12).

5. ¿Tiʼ o tzʼelxix nikʼ tiʼj tuʼnju o tzaj tqʼoʼn Dios ambʼil kye xjal tuʼn tkubʼ kykawin kyibʼ?

5 Okx tqʼoʼn Satanás toj kywiʼ tnejel qtat qa nya iltoq tiʼj tuʼn tkawin Jehová kyibʼaj. Tuʼn jlu, iltoq tiʼj tuʼn t-xi xjelit xjel lu aju nim toklen: «¿Atpe toklen Jehová tuʼn tkawin?». Tuʼn t-xi ttzaqʼweʼn Jehová xjel lu, tzaj tqʼoʼn ambʼil kye xjal tuʼn tkubʼ kykawin kyibʼ toj jun ambʼil. ¿Tiʼ o tzeʼl toj qʼanchaʼl? O tzʼel toj qʼanchaʼl qa mlayx bʼant tkawin juntl kawbʼil qa nya atz tzajni tukʼe Dios. Atxix ojtxe, o tzaj nimxix nya bʼaʼn kyuʼn kykawbʼil xjal. Noqpe oʼkx toj syent abʼqʼi o tzikʼ e kyim junlo syent millón xjal toj junxichaq qʼoj, kyxol qeju e kyim, at nim millón xinaq, xuʼj ex kʼwaʼl aʼyeju tbʼanel xjalqe. Iktzun tten, o tzʼelxix nikʼ tiʼj qa «mya ax te xjal tajaw tchwinqlal, ex mlay tzʼel tnikʼ xjal tiʼj alkye bʼe bʼaʼn tuʼn tbʼet tuj» (Jer. 10:23). Tuʼntzunju, in jaw qjyoʼn Jehová te Kawil qibʼaj (kjawil uʼjit Proverbios 3:5, 6).

6. ¿Tiʼ in nok bʼinchaʼn kyiʼj xuʼj kyoj nimku tnam?

6 Kykyaqil xjal, qe xinaq ex qe xuʼj, o tzikʼx nim nya bʼaʼn kyuʼn tuʼnju ateʼkx tjaqʼ tipumal Satanás (Ecl. 8:9; 1 Juan 5:19). Noqtzun tuʼnj, aʼye xuʼj mas o tzʼok bʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj. Jun techel, twitz tkyaqil Txʼotxʼ 1 kyiʼj 3 xuʼj o tzʼok bʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj tuʼnx kychmil moqa tuʼnx kyukʼil. Ex at junjun tnam mas in che tzalaj xjal kyiʼj qʼa kywitz kyiʼj txin tuʼnju in kubʼ kyximen qa aj kychʼiy qʼa aʼye che okel kwentin kye kytat ex kychman ex qa mlay naj ky-apellid kytat kyuʼn. Ex at junjuntl tnam nya kyajbʼil xjal tuʼn kyul itzʼji txin, ex mas in che el qʼiʼn kʼwaʼl qa txin qe kywitz qeju qʼa.

7. Tej ttzaj tzyet tanqʼibʼil xinaq ex xuʼj, ¿tzeʼn kyanqʼibʼil xi tqʼoʼn Jehová?

7 Nya bʼaʼn in nela toj twitz Dios qa in nok bʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj xuʼj. Tzʼaqli te tmod kyukʼil ex nim kyoklen toj twitz. Qqʼoʼnk qwiʼ tiʼj yekʼbʼil te jlu. Tej tkubʼ tbʼinchaʼn Dios Eva, tzʼaqli kubʼ tbʼinchaʼn, jakutoq che ten tbʼanel tmod aju jakutoq tzʼajbʼen tuʼn tok te tzʼaqsabʼil te Adán, ex nya tuʼn tok te tmajen Adán. Tuʼntzunju, tej tbʼaj aqʼunan Dios tiʼj tbʼinchbʼen «o til [...] tkyaqilju otoq bʼant tuʼn, tbʼanilxix tkyaqil» (Gén. 1:31). Ikju, tkyaqilju kubʼ tbʼinchaʼn Jehová, «tbʼanilxix». ¡Tbʼanelxix tanqʼibʼil xinaq ex xuʼj xi tqʼoʼn Dios tej ttzaj tzyet kyanqʼibʼil!

AʼYEJU XUʼJ E TZAJ ONIN TUʼN DIOS

8. a) ¿Tzeʼn kymod chʼixmi kykyaqil xjal? b) ¿Alkyeqe o che tzaj tonin Dios atxix ojtxe?

8 Chʼixmi kykyaqil xjal —qe xinaq ex xuʼj— e ok te nya bʼaʼn tej mintiʼ e bʼin tnejel xjal te Dios toj Edén, ex toj syent abʼqʼi o tzikʼ, mas kubʼ kybʼinchaʼnxix nya bʼaʼn. Kyaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa aju kymod ok kʼokeltoq te jun yekʼbʼil tiʼj «mankbʼil tqʼijlalil», ex ax tok aju nya bʼaʼn in kubʼ kybʼinchaʼn xjal jaʼlo at jaxku tumel ex kyjuʼtzun in qo anqʼin toj jun ambʼil atz jatumel at nimxix «yajbʼil» (2 Tim. 3:1-5). Noqtzun tuʼnj, ax ikx atxix ojtxe o che ten xinaq ex xuʼj aʼyeju o tzʼok qʼuqeʼ kykʼuʼj tiʼj Dios, o chex kybʼiʼn tkawbʼil ex o tzʼok kyqʼoʼn Dios te Kykawil. Ex o che tzaj onin tuʼn Qman «Dios» (kjawil uʼjit Salmo 71:5).

9. ¿Jteʼ xjal e kyaj anqʼin tej ttzaj Nimxix Jbʼal, ex tiquʼn?

9 Tej tkubʼ t-xiten Dios nya bʼaʼn twitz Txʼotxʼ tuʼn jun nimxix jbʼal toj tqʼijlalil Noé, noq chʼin xjal e kyaj anqʼin. Axpe ikx qa itzʼxqetok ttzik, titzʼin ex tanabʼ Noé toj ambʼil aju, ax ikx e kyim tjaqʼ aʼ (Gén. 5:30). ¿Alkyeqetzun e kyaj anqʼin? A Noé tukʼe t-xuʼjil, oxe tkʼwaʼl ex oxe tlibʼ, kyaje xinaq ex kyaje xuʼj. E klet tuʼn Dios tuʼnju xi kybʼiʼn tyol ex bʼant tajbʼil kyuʼn. Aʼyeju nim millón kybʼet xjal in qo anqʼin toj ambʼil jaʼlo, atz xqo el anqʼin kyiʼj qeju wajxaq xjal lu aʼyeju e tzaj onin tuʼn Jehová (Gén. 7:7; 1 Ped.3:20).

10. ¿Tiquʼn e tzaj tonin Dios kyxuʼjil wibʼaj kye junjun kʼloj xjal?

10 Tej tbʼet ambʼil, ax ikx qe kyxuʼjil wibʼaj kye junjun kʼloj xjal e ajbʼen te Dios ax ikx e tzaj onin. Mitiʼwtlo e tzaj onin noqwit mintiʼ e tzalaj tiʼj kyanqʼibʼil ten (Jud. 16). Kwest tuʼn tkubʼ qximen qa tzaj tqʼoj Sara, aju tbʼanel t-xuʼjil Abrahán, tuʼnju iltoq tiʼj tuʼn tkyaj tqʼoʼn tbʼanel anqʼibʼil toj tnam Ur ex tuʼn t-xiʼ anqʼil kyoj txʼotxʼ najchaq. Mintiʼ ten tmod Sara ikju, quʼn «xi tniman» te Sara «tyol Abraham, ex ok t-xi yolin tukʼil, tat, chi Sara» te Abrahán (1 Ped. 3:6). Ax ikx bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj Rebeca, aju ok te jun kʼiwlabʼil ex te jun tbʼanel xuʼjilbʼaj te Isaac. Tuʼntzunju, mintiʼ in netz qwitz aj ttzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa «nim o kʼujlanjtz Rebeca tuʼn Isaac» ex qa «o qeʼ tkʼuʼj Isaac tiʼj tkyimlen qtzan ttxuʼ» (Gén. 24:67). ¡Ex in qo tzalajxix wen tuʼnju ax ikx at nim tbʼanel ermana qxol toj ambʼil jaʼlo aʼyeju ik kyten ik tzeʼn Sara ex Rebeca!

11. ¿Alkye tten kubʼ kyyekʼun kabʼe yoqʼil qa mintiʼ e tzaj xobʼ?

11 Tej ateʼtoq aj Israel te majen toj Egipto, chmet-xix kybʼaj, ex aku Faraón xi qʼamante tuʼn kykubʼ bʼiyet qʼa aj kyul itzʼji kyxol aj Israel. Noqtzun tuʼnj, aʼyeju yoqʼil (bʼetxʼlol) Sifrá ex Puá kybʼi, aʼyeloju nejenel kye txqantl yoqʼil, mintiʼ e tzaj xobʼ ex mintiʼ xi kybʼiʼn kawbʼil etz tqʼoʼn ajkawil. Tuʼnju atztoq kyaj tuʼn kyel bʼaʼn toj twitz Jehová, mintiʼ kubʼ kybʼiyoʼn qe qʼa tej kyul itzʼji. Tuʼn jlu, e tzaj kʼiwlaʼn tuʼn Jehová tej ttzaj tqʼoʼn nim kyal (Éx. 1:15-21).

12. ¿Alkye mas tbʼanel bʼant tuʼn Débora ex Jael?

12 Toj ambʼil tej kyten jwes kyxol aj Israel, ten jun xuʼj aju tzaj onin tuʼn Jehová ex ok te t-sanjel, Débora tbʼi. Ok tqʼuqbʼaʼn tkʼuʼj jwes Barac ex onin kyiʼj aj Israel tuʼn kyetz tjaqʼ kykawbʼil kyajqʼoj. Noqtzun tuʼnj, otoq tzaj tqʼamaʼn qa nyatztoq kxel qʼoʼn nimbʼil te Barac ajtoq tkubʼ kyiʼj aj Canaán. Atztoq tzul tqʼoʼn Dios Sísara, aju nejenel kye kysoldad aj Canaán «tuj tqʼabʼ jun xuʼj». Ik bʼajju, a Jael, aju jun xuʼj nya aj Israel, kubʼ bʼiyonte Sísara (Juec. 4:4-9, 17-22).

13. ¿Tiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tiʼj Abigail?

13 Abigail tbʼi juntl tbʼanel xuʼj ten tej atxtoq junlo 1100 abʼqʼi tuʼn tul Jesucristo. Attoq te Abigail tnabʼil, noqtzun tuʼnj, aju tchmil Nabal tbʼi mintiʼxtoq tajbʼen, nya bʼaʼn tmod ex mintiʼx jun jakutoq bʼant tyolin tukʼe toj tumel (1 Sam. 25:2, 3, 25). Toj jun ambʼil ok t-xqʼuqin David kyukex qe t-xjal aʼyeju t-ẍneʼl Nabal ex qe tmajen, noqtzun tuʼnj, tej ttzaj kyqanin chʼin kywa te Nabal, «kyuw xiʼ tyol» Nabʼal kyiʼj ex mintiʼx chʼin kywa xi tqʼoʼn. Tzaj nimxix tqʼoj David tuʼn jlu ex xi tqʼamaʼn tuʼn kykubʼ bʼiyet Nabal kyukʼex t-xjal. Tej tok tbʼiʼn Abigail jlu, xi tiʼn wabʼj ex kʼabʼj (kʼwabʼj) te David ex kye t-xjal, ex iktzun tten mintiʼ jun xjal kyim (1 Sam. 25:8-18). Yajxitl xi tqʼamaʼn David jlu te Abigail: «Nimanxwit tbʼi Qman aju Qdios aj Israel qoʼ, aju ma tzaj samante teya jaʼlo kanul wiʼje» (1 Sam. 25:32). Tej tkyim Nabal kubʼ mojeʼ David tukʼe Abigail (1 Sam. 25:37-42).

14. a) ¿Alkye aqʼuntl bʼant kyuʼn tmeʼjel Salum? b) ¿Tiquʼn chʼixmi ik kyten nim ermana toj ambʼil jaʼlo ik tzeʼn qe tmeʼjel Salum?

14 Tej tkubʼ kyxiten xjal te Babilonia aju tnam Jerusalén ex aju tja Dios toj abʼqʼi 607 tjaqʼxi ambʼil iqʼen quʼn jaʼlo, e kyim nim xinaq, xuʼj ex kʼwaʼl. Jaw bʼinchaʼn juntl maj tnam toj abʼqʼi 455, kubʼ nej Nehemías qʼil twitz aqʼuntl. Kyxol qeju e bʼinchaʼn muro e ten tmeʼjel, moqa tmyal, Salum «aju tok te ajkal te mijtl txʼotxʼ Jerusalén» (Neh. 3:12). Ik tzeʼn in nok qqʼoʼn qwitz tiʼj, kubʼ kyiʼn kyibʼ txin lu tuʼn t-xi kyqʼoʼn kyibʼ tuʼn tkyaqil kyanmi tuʼn tbʼant jun aqʼuntl kyuʼn aju oʼkx qe in kubʼ kyiʼn kyibʼ in bʼant kyuʼn. ¡Nimxix kyoklen txqan ermana toj qwitz toj ambʼil jaʼlo aʼyeju in che onin tukʼe tzalajbʼil tiʼj junxichaq tten aqʼuntl in bʼant tuʼn ttnam Dios!

AʼYEJU TBʼANEL XUʼJ TOJ TNEJEL SYENT ABʼQʼI

15. ¿Tiʼ oklenj xi tqʼoʼn Dios te María?

15 Atxix tjaqʼxi tnejel syent abʼqʼi ex toj tnejel syent abʼqʼi, tzaj tkʼiwlaʼn Jehová nimku xuʼj te junjun tbʼanel tten. Jun kyxol qe xuʼj lu, a María aju jun txin naʼmxtoq tkubʼ mojeʼ. Chʼixtoq tkubʼ mojeʼ tukʼe José tej tok ten tal tuʼn tipumal xewbʼaj xjan. ¿Tiquʼn jaw t-skʼoʼn Dios María tuʼn tok te tnan Jesús? Tuʼnloju attoq junjun tbʼanel tmod María aju jakutoq tzʼonin tuʼn tchʼiyset tkʼwaʼl Dios tuʼn aju tzʼaqli. ¡Jun tbʼanelxix oklenj xi qʼoʼn te María tej tok te ttxuʼ aju xjal mas nim toklen o tzʼanqʼin twitz Txʼotxʼ! (Mat. 1:18-25.)

16. ¿Alkye tmod Jesús ten kyukʼe xuʼj? Qʼonkuya jun techel.

16 Tbʼanel tmod Jesús ten kyukʼe nimku xuʼj. Jun techel, bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj xuʼj aju otoq bʼant kabʼlaj abʼqʼi ttzajlen yabʼil tiʼj aju kyyabʼil xuʼj. Xi laqʼeʼ tiʼjxi Jesús kyxol xjal, ex ok ttzyuʼn t-xbʼalun Jesús. Jakutoq bʼaj ilen tuʼn Jesús, noqtzun tuʼnj, mintiʼ te Jesús bʼaj t-ilen, sino xi tqʼamaʼn jlu te toj tumel: «Nmeʼjel, tuʼn tokslabʼla ma bʼanta; txiʼya, txubʼtxaj taʼya jaʼlo, bʼiʼx ma kyaj bʼanixa, ma tzʼel tyabʼila» (Mar. 5:25-34).

17. ¿Tiʼ ikʼ toj Pentecostés toj abʼqʼi 33?

17 Kyxol qeju t-xnaqʼtzbʼen Jesús ateʼtoq junjun xuʼj in che ajbʼentoq te ex kye t-apóstol (Luc. 8:1-3). Ex toj Pentecostés toj abʼqʼi 33, tzaj tqʼoʼn Dios t-xew kyibʼaj junlo 120 xinaq ex xuʼj te jun tbʼanel tten (kjawil uʼjit Hechos 2:1-4). Otoq tzaj tqʼamaʼn Jehová jlu: «Ktzajel nqʼoʼne Nxewe tuj kyanmi kykyaqil xjal: Qe kykyʼajale ex qe kymeʼjele che okel te nsanjele tuʼn t-xi kypakbʼaʼn nyole kye xjal [...]. Ax ikx ktzajel nqʼoʼne Nxewe tuj kyanmi qe majen xinaq ex qe majen xuʼj tuj tqʼijlalil tzul» (Joel 2:28, 29). Tukʼeju milagro lu, tzaj tyekʼun Jehová qa otoq tzʼel tiʼn t-xew tibʼaj tnam aj Israel, tuʼnju otoq tzʼel tpan tibʼ tiʼj Jehová, ex qa atztoq in kubʼ tqʼoʼntl t-xew kyibʼaj «qeju axix tok aj Israel qe ex etzan qe tuʼn», kyxol qe jlu ateʼtoq xinaq ex xuʼj (Gál. 3:28; 6:15, 16). Kyxol qeju ermana e pakbʼan tiʼj tbʼanel tqanil toj tnejel syent abʼqʼi ateʼtoq kyaje tmeʼjel Felipe aju pakbʼal (Hech. 21:8, 9).

«NIMKU XUʼJ»

18, 19. a)¿Alkye kyoklen xinaq ex xuʼj o txi tqʼoʼn Jehová toj okslabʼil axix tok? b) ¿Tiʼ tqʼama ajbʼitzil kyiʼj xuʼj in che pakbʼan tiʼj tbʼanel tqanil?

18 Chʼixtoq tjapun bʼaj syent abʼqʼi tiʼj 1800, ten jun kʼloj xinaq ex xuʼj aʼyeju ok tilil kyuʼn tuʼn tel kynikʼ tiʼj axix tok okslabʼil. Bʼaj kybʼinchaʼn bʼe kye qeju in japun tyol Jesús lu kyuʼn: «Aju tqanil bʼaʼn lu tiʼj tkawbʼil Dios kxel pakbʼet tuj tkyaqil twitz txʼotxʼ tuʼntzun tchikʼbʼanjtz ju yol lu kye kykyaqil nasyon; maxitzun tzul mankbʼil tqʼijlalil» (Mat. 24:14).

19 Aju tal kʼloj Xnaqʼtzal tiʼj Tyol Dios lu ma chʼiy kybʼet te junlo 8 millón testigos de Jehová toj ambʼil jaʼlo. Ax ikx e tentl mas te 11 millón xjal toj Nabʼitz Tkyimlen Jesucristo. Ex kyxol qe jlu e ten nim xuʼj ex kyoj chʼixmi kykyaqil tnam. Twitz tkyaqil Txʼotxʼ, at mas te jun millón testigos de Jehová in che ajbʼen toj tkyaqil ambʼil, ex chʼixmi kykyaqil qe jlu, xuʼj qe. Ik tzeʼn in nok qqʼoʼn qwitz tiʼj, o txi tqʼoʼn Dios kyoklen xuʼj, aʼyeju in che ajbʼen te, tuʼn kyyolin te t-xel. Iktzun tten in japun twiʼ tyol ajbʼitzil tej tqʼama jlu: «Tzaj tqʼoʼn Qman jun tnej yol ex nimku xuʼj e ok ten qʼmalte tqanil» (Sal. 68:11).

Aʼyeju xuʼj in che pakbʼan tiʼj tbʼanel tqanil «nimku» kybʼet (Qʼoʼnka twitza tiʼj taqikʼ 18 ex 19)

NIMXIX CHE TZAJEL KʼIWLAʼN XUʼJ AʼYEJU IN CHE AJBʼEN TE DIOS

20. ¿Tiʼ jaku kubʼ qxnaqʼtzaʼn kyukʼe toj qja moqa qjunalx?

20 Mlay taqʼ ambʼil tuʼn qyolin kyiʼj nimxix xuʼj aju in yolin Tyol Dios kyiʼj. Noqtzun tuʼnj, jaku kubʼ qxnaqʼtzaʼn qe taqikʼ Tyol Dios ex qeju uʼj o che etz tuʼn ttnam Dios. Jun techel, aju xnaqʼtzbʼil in yolin tiʼj Rut. ¡Nimxix kʼonil qiʼj qa ma qo ximen tiʼj alkye tten ajbʼen te Dios! (Rut 1:16, 17.) ¿Yajtzun xnaqʼtzbʼil tiʼj Ester aju ajkawil? Qa ma kubʼ quʼjin uʼj aju tok tbʼi tiʼj ex qeju xnaqʼtzbʼil in che yolin tiʼj, ok qo tzajel tonin tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj. Bʼaʼn tuʼn qxnaqʼtzan kyiʼj qe xuʼj lu ex kyiʼj txqantl toj Ambʼil in xi qqoʼn te Jehová kyukʼe toj qja. Ex qatzun qa qjunalx atoʼ, jaku kubʼ qxnaqʼtzaʼn qe xnaqʼtzbʼil lu qjunalx.

21. ¿Alkye tten o kubʼ kyyekʼun nim ermana qa in che ajbʼen te Jehová tuʼn tkyaqil kykʼuʼj aj kyok weʼ twitz nim nya bʼaʼn?

21 Nimxix yekʼbʼil at qa in tzaj tkʼiwlaʼn Jehová aqʼuntl in bʼant kyuʼn ermana aj kyex pakbʼal ex qa in che tzaj tonin aj kyok weʼ twitz junjun nya bʼaʼn. Jun techel, onin kyiʼj ermana tuʼn kukx kyajbʼen te toj ambʼil tej tten nazismo (toj ambʼil tej in che okxtoq qʼoʼn xjal toj carcel tjaqʼ tkawbʼil Hitler) ex tej tten comunismo (tej kykawin xjal aʼyeju mintiʼ in che nimen te Dios). Nim kyxol qeju ermana lu ikʼx nim nya bʼaʼn kyuʼn, axpe ikx at junjun e kyim tuʼnju e nimen te Dios (Hech. 5:29). Toj ambʼil jaʼlo, ik tzeʼn toj ambʼil ojtxe, at nim okslal, xinaq ex xuʼj, o jaw kyjyoʼn Jehová tuʼn Tkawin kyibʼaj. Ex ik tzeʼn bʼant tuʼn Jehová kyukʼe aj Israel ojtxe, tzyuʼn kyqʼabʼ qe jlu tuʼn ex in xi tqʼamaʼn jlu kye: «Miʼn che xobʼe, chin onile kyiʼje» (Is. 41:10-13).

22. ¿Tiʼ kbʼantel kyuʼn qeju kukx in che ajbʼen te Jehová?

22 Chʼixtl tpon ambʼil tuʼn tok Txʼotxʼ te jun tbʼanel najbʼil kyuʼn xinaq ex xuʼj, aʼyeju kukx in che ajbʼen te Dios, ex kxel kyyekʼun t-ximbʼetz Jehová kye nim millón xjal che jawil anqʼin. Tzmaxi toj ambʼil aju, qkyaqilx qo tzalajel tiʼj qoklen o tzaj qʼoʼn tuʼn qajbʼen «mojl» qyol tukʼe Qdios Jehová (Sof. 3:9).