Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Aju mankbʼil aj qʼoj tuʼn tkubʼ najset, aju kyimen

Aju mankbʼil aj qʼoj tuʼn tkubʼ najset, aju kyimen

«Aju mankbʼil aj qʼoj tuʼn tkubʼ xitj, ate kamik.» (1 COR. 15:26)

1, 2. a) ¿Tzeʼn tanqʼibʼil Adán tukʼe Eva ten tej ttzaj tzyet kyanqʼibʼil? b) ¿Alkyeqe xjel che tzajel tzaqʼweʼn toj xnaqʼtzbʼil lu?

TEJ tkubʼ bʼinchaʼn Adán tukʼe Eva mintiʼ jun aj qʼoj kyiʼj. Tzʼaqli qe ex e najan toj jun tbʼanel najbʼil. Tuʼnju tkʼwaʼl Dios qe, aju Bʼinchal tkyaqil, attoq jun tbʼanel kyamiwbʼil tukʼil (Gén. 2:7-9; Luc. 3:38). Aju aqʼuntl xi tqʼoʼn Dios kye in tzaj tyekʼun jniʼ ambʼil jakutoq che anqʼin (kjawil uʼjit Génesis 1:28). Nya iltoq tiʼj tuʼn kyanqʼin te jumajx tuʼn tkubʼ kynojsaʼn «twitz txʼotxʼ ex» tuʼn kykawin tibʼaj, noqtzun tuʼnj, iltoq tiʼj tuʼn kyanqʼin te jumajx tuʼn tok kyxqʼuqin «kykyaqil txkup ateʼ twitz txʼotxʼ». Kukx jakutoq bʼant jlu kyuʼn Adán ex Eva te jumajx.

2 Qa ikju, ¿tiquʼntzun junxitl twitz Txʼotxʼ jaʼlo? ¿Tiquʼn at nim aj qʼoj qiʼj aju mintiʼ in tzaj tqʼoʼn ambʼil qe tuʼn qtzalaj? ¿Alkye tten ul aju mas nya bʼaʼn aj qʼoj qiʼj, aju kamik, moqa kyimen? ¿Tiʼ kbʼantel tuʼn Dios tuʼn kykubʼ tnajsaʼn qe aj qʼoj? In che tzaj tzaqʼweʼn xjel lu toj Tyol Dios. Qo xnaqʼtzan tiʼj.

JUN KAWBʼIL TUKʼE KʼUJLABʼIL

3, 4. a) ¿Alkye kawbʼil xi tqʼoʼn Dios te Adán ex Eva? b) ¿Tiquʼn nimtoq toklen tuʼn t-xi kybʼiʼn kawbʼil lu?

3 Jakutoq che anqʼin Adán ex Eva te jumajx, noqtzun tuʼnj, ax ikx jakutoq che kyim. Tuʼnju tuʼn kyanqʼin, iltoq tiʼj tuʼn kywaʼn, tuʼn kykʼan, tuʼn kytan ex iltoq tiʼj tuʼn tten kyxew. Nya oʼkxju, ax ikx iltoq tiʼj tuʼn tten kyamiwbʼil tukʼe Jehová, aju Qʼol chwinqlal (Deut. 8:3). Tuʼn kukx kytzalaj tiʼj kyanqʼibʼil, iltoq tiʼj tuʼn t-xi kyqʼoʼn ambʼil te Dios tuʼn ttzaj tyekʼun kybʼe. Axpe ikx tej naʼmxtoq tkubʼ tbʼinchaʼn Jehová Eva, xi tqʼamaʼnxix jlu te Adán: «Bʼaʼn t-xi tloʼna twitz tkyaqil tzeʼ at tuj tqan awal; atzunju twitz tzeʼ tuʼn tel nikʼbʼaj tiʼj bʼaʼn ex tiʼj mya bʼaʼn, miʼn txi tloʼna; qatzun qa at jun qʼij ma txi tloʼna, ax tok kkyimela» (Gén. 2:16, 17TNM).

4 Aju «tzeʼ tuʼn tel nikʼbʼaj tiʼj bʼaʼn ex tiʼj mya bʼaʼn» kubʼ qʼoʼn te techel toklen Dios at tuʼn ttzaj tqʼamaʼn alkye bʼaʼn ex alkye nya bʼaʼn. Ojtzqiʼntoq chʼin tuʼn Adán alkye bʼaʼn ex alkye nya bʼaʼn tuʼnju otoq kubʼ bʼinchaʼn te tilbʼilal Dios ex attoq tnabʼil. Noqtzun tuʼnj, aju tzeʼ in xitoq tnaʼn te Adán ex Eva qa tuʼn kukx kyanqʼin, iltoq tiʼj tuʼn ttzaj tyekʼun Jehová kybʼe. Qa ma txi kyloʼntoq twitz tzeʼ, iktoq kʼokel kyyol te Dios ik tzeʼn jlu: «Nya qajbʼil qeye qe tkawbʼila». Qa ma tzʼetz kyiʼntoq kyibʼ tjaqʼ tkawbʼil Dios, tzultoq nim nya bʼaʼn kyibʼaj ex kyibʼaj kykʼwaʼl. Qa ik xbʼant kyuʼn, oktoq che kyimel ik tzeʼn xi tqʼamaʼn Jehová kye.

¿ALKYE TTEN TZAJ KAMIK KYIBʼAJ XJAL?

5. ¿Tiquʼn mintiʼ nimen Adán ex Eva te Jehová?

5 Tej tkubʼ bʼinchaʼn Eva, xi tqʼamaʼn Adán te Eva aju kawbʼil otoq tzaj tqʼoʼn Dios. Ojtzqiʼnxixtoq kawbʼil lu tuʼn Eva, quʼn yajxitl, bʼant tuʼn t-xi tqʼamaʼn chʼixmi aʼyex qe yol otoq tqʼama Dios (Gén. 3:1-3). I ex tqʼamaʼn qe yol lu te Satanás, aju ajbʼen jun kan, moqa jun lobʼaj tuʼn, tuʼn tyolin tukʼe Eva. Jun anjel te Satanás aju ten tajbʼil tuʼn tten toklen tuʼn tkawin ex tuʼn tel tpan tibʼ tiʼj Dios ex xi tqʼoʼn ambʼil tuʼn tchʼiy jlu toj tanmi (mojbʼankuya tukʼe Santiago 1:14, 15). Tuʼn tjapun nya bʼaʼn t-ximbʼetz, tqʼama qa nya ax tok aju otoq tqʼama Dios. Xi tqʼamaʼn te Eva qa mlaytoq kyim qa mintiʼ ma nimen te Dios. Axpe ikx tqʼama qa ok kʼokel ik tzeʼn te Dios (Gén. 3:4, 5). Xi tnimen Eva tyol Satanás ex xi tloʼn twitz tzeʼ, iktzun kubʼ tyekʼun qa tajbʼiltoq tuʼn tetz tiʼn tibʼ tjaqʼ tkawbʼil Dios. Yajxitl, kubʼ tkʼuʼj Adán tuʼn, quʼn ax ikx te bʼant jlu tuʼn (Gén. 3:6, 17). Kubʼ sbʼuʼn Eva tuʼn Satanás (kjawil uʼjit 1 Timoteo 2:14). Atzunte Adán ojtzqiʼntoq tuʼn qa nya bʼaʼn aju kbʼanteltoq tuʼn, noqtzun tuʼnj, xi tnimen tyol t-xuʼjil. Jun amiw ela kan toj twitz Eva, noqtzun tuʼnj, jun aj qʼoj te aju bʼant tyolin kan tuʼn ex ojtzqiʼnxixtoq tuʼn qa tzultoq nimxix nya bʼaʼn kyiʼj xjal tuʼnju nya ax tok yol xi tqʼamaʼn.

6, 7. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Jehová tej tkubʼ tbʼinchaʼn Adán ex Eva il?

6 Oʼkx e ximen Adán tukʼe Eva kyiʼjx tej tel kypan kyibʼ tiʼj Jehová, aju otoq txi tqʼoʼn kychwinqlal ex tkyaqilju at kye. Ok tqʼoʼn Jehová twitz tiʼj tkyaqilju bʼant kyuʼn (1 Crón. 28:9; kjawil uʼjit Proverbios 15:3). Noqtzun tuʼnj, xi tqʼoʼn Jehová ambʼil te Adán, te Eva ex te Satanás tuʼn tkubʼ kyyekʼun tiʼtoq in kynaʼn tiʼj. Tuʼnju jun tatbʼaj te kye, tzajlo nim tbʼis tiʼjju bʼant kyuʼn (mojbʼankuya tukʼe Génesis 6:6). Noqtzun tuʼnj, tuʼnju ax ikx jun Jwes te, iltoq tiʼj tuʼn kyjapun tkawbʼil tuʼn aʼyeju tzʼaqliqe ex iltoq tiʼj tuʼn tkubʼ tqʼoʼn kykastiw.

7 Otoq txi tqʼamaʼn Dios jlu te Adán: «Qatzun qa at jun qʼij ma txi tloʼna, ax tok kkyimela». Kubʼlo t-ximen Adán qa aju yol «qʼij» tqʼama Dios in yolin tiʼj jun qʼij te 24 or ex qa oktoq kkyimel naʼmxtaq tkux bʼaj Qʼij. Noqtzun tuʼnj, «tej otoq chewix qʼij te qale», tzaj yolin Jehová kye tnejel xjal (Gén. 3:8). Tuʼnju jun Jwes te aju tzʼaqli, tnejel kubʼ tbʼiʼn aju tzultoq kyqʼamaʼn Adán tukʼe Eva (Gén. 3:9-13). Yajxitl, xi tqʼamaʼn kye qa oktoq che kyimel (Gén. 3:14-19). Noqwit e kubʼ tbʼiyoʼn Dios tojx ambʼil aju, mintiʼwtlo japun twiʼ t-xim kyiʼj xjal (Is. 55:11). Ok kyqʼoʼn naj kywitz tnejel xjal tiʼjju tzaj tuʼn il, noqtzun tuʼnj, tzaj tqʼoʼn Jehová ambʼil kye Adán tukʼe Eva tuʼn kyul itzʼji kykʼwaʼl aʼyeju tzultoq tqʼoʼn Dios ambʼil kye tuʼn kyanqʼin toj tbʼanel toj ambʼil tzul. Noqtzun tuʼnj, toj twitz Jehová, bʼiʼx e kyim Adán tukʼe Eva tojx qʼij tej tel kypan kyibʼ tiʼj. Ex jaku txi qʼamet qa e kyim toj jun «qʼij» tuʼnju junx taʼ jun qʼij toj twitz Jehová ik tzeʼn jun mil abʼqʼi (2 Ped. 3:8).

8, 9. ¿Tiʼ tzaj kyiʼj tkʼwaʼl Adán tuʼn il kubʼ kybʼinchaʼn Adán? (Qʼoʼnka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal.)

8 ¿Tzultoq nya bʼaʼn kyibʼaj kykʼwaʼl Adán tuʼnju il kubʼ kybʼinchaʼn? Ok tzultoq nya bʼaʼn. Tzaj tchikʼbʼaʼn apóstol Pablo jlu toj Romanos 5:12: «Noq tuʼn jun xinaq okx il kyxol kykyaqil xjal, ex tuʼnju il tzaj kamik, kyjaʼtzun ilxix tiʼj tuʼn kykyim kykyaqil xjal tuʼnju kykyaqil e bʼinchan il». Aju tnejel tkʼwaʼl Adán kyim, a Abel aju ajbʼen te Dios (Gén. 4:8). Ax ikx qe txqantl tkʼwaʼl ex tchman Adán e tijen ex e kyim. ¿Ax ikx eltzulo kyiqen il? Tzaj ttzaqʼweʼn Pablo jlu: «E ok nimku xjal aj il noq tuʼn tlaj jun xinaq mintiʼ xi tniman tyol Dios» (Rom. 5:19). Kyaj kyqʼoʼn Adán tukʼe Eva il ex kamik kyibʼaj xjal. Aju il ex kamik kabʼe aj qʼoj qe jlu aju mlayx che tzaqpaj xjal kyiʼj. Mintiʼ ojtzqiʼnxix quʼn alkye tten el qiqʼen il kyiʼj tnejel xjal, noqtzun tuʼnj, aju in tzaj tuʼn il tok qiʼj, qʼanchaʼlxix.

9 Tuʼntzunju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa ik tten il ik tzeʼn jun «xbʼalun in maqsinte kyiʼj kykyaqil tnam» ex «likʼun kyibʼaj kykyaqil nasyon» (Is. 25:7). Mintiʼ in bʼant kytzaqpaj xjal tiʼj il ex kamik. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «In che kyim kykyaqil xjal noq tuʼnju tiyjil Adán qe» (1 Cor. 15:22). Tuʼntzunju, xi tqanin apóstol Pablo jlu: «¿Alkye ktzoqpilte weye teju nximlale lu in chinx tiʼn tuj kamik?» (Rom. 7:24). ¿Atpe jun jakutoq bʼant tuʼn ttzaqpaj apóstol Pablo tuʼn? *

OK KBʼEL NAJSAʼN KAMIK EX IL

10. a) ¿Alkyeqe taqikʼ Tyol Dios in tzaj kyyekʼun qa ok kbʼel tnajsaʼn Dios kamik? b) ¿Tiʼ in tzaj kyyekʼun texto lu tiʼj Jehová ex tiʼj Tkʼwaʼl?

10 Jakutoq tzaqpaj apóstol Pablo tuʼn Jehová. Tej tbʼaj yolin Isaías tiʼj «xbʼalun in» maqsin, kubʼ ttzʼibʼen jlu: «Te jumajx knajel kamik tuʼn Qman, kʼelel t-suʼn taʼl kywitz kykyaqil» (Is. 25:8). Ik tzeʼn jun tbʼanel mambʼaj aju in tzalaj tuʼn tel tiʼn aju in tzaj kʼixkʼoj kyiʼj tkʼwaʼl tuʼn ex in nel t-suʼn taʼl kywitz, ax ikx te Jehová ok kbʼel tnajsaʼn te jumajx aju kamik o kyaj tqʼoʼn Adán qibʼaj. Ex at jun onil te Jehová: a Jesús. In tzaj tqʼamaʼn 1 Corintios 15:22 jlu: «Ik tzaʼn in che kyim kykyaqil xjal noq tuʼnju tiyjil Adán qe, ikxtzun ok che jawil anqʼin kykyaqil qeju o che okslan tiʼj Crist». Ax ikx tej ttzaj tqanin apóstol Pablo alkye jun jakutoq tzul tzaqpil te, ax tzaj tzaqʼwente jlu: «Oʼkx te Dios tzoqpil weye noq tuʼn Jesucrist aju Qajaw» (Rom. 7:25). A jlu in tzaj tyekʼun qa ax tok el kypan kyibʼ Adán tukʼe Eva tiʼj Jehová, noqtzun tuʼnj, kukx ten tkʼuʼj Jehová kyiʼj xjal. Ax ikx te Jesús, aju onin tiʼj Tman tuʼn kykubʼ bʼinchet tnejel xjal, kukx e ok tkʼujlaʼn qe xjal (Prov. 8:30, 31). Noqtzun tuʼnj, ¿alkyetoq tten jaku che tzaqpaj xjal kyuʼn?

11. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Jehová tuʼn tonin kyiʼj xjal?

11 Tej tkubʼ tbʼinchaʼn Adán il, kubʼ tqʼoʼn Jehová t-sentens tuʼn tkyim. Kyjuʼtzun, kykyaqil xjal in nel kyiqen il ex in che kyim (Rom. 5:12, 16). In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «E kubʼ qʼoʼn kykyaqil xjal tjaqʼ sentens tuʼn kynaj noq tuʼn til jun xjal» (Rom. 5:18). ¿Tiʼtoq jaku bʼant tuʼn Jehová tuʼn tkubʼ tnajsaʼn sentens lu, noqtzun tuʼnj, ax ikx tuʼn kyjapun qe tkawbʼil tuʼn? In tzaj ttzaqʼweʼn Jesús jlu tej tqʼama: «Weye, skʼoʼmaj qine tuʼn Dios [...,] ma chin ule [...] tuʼn t-xi nqʼon wibʼe tuʼn nkyime tuʼn kykolpet nimku xjal» (Mat. 20:28). Tuʼnju tzʼaqli xjal te Jesús tej tul twitz Txʼotxʼ, jakutoq txi tqʼon tibʼ «tuʼn tkyim tuʼn kykolpet kykyaqil xjal», moqa tuʼn tchjet kyil xjal. ¿Alkye tten japun tkyaqil tkawbʼil Jehová, aʼyeju tzʼaqli, tuʼn chojbʼil? (1 Tim. 2:5, 6).

12. Tzʼaqli qe tkawbʼil Jehová, ¿alkye tten e japun tuʼn chojbʼil?

12 Tuʼnju tzʼaqli te Jesús, jakutoq tzʼanqʼin te jumajx, ik tzeʼn Adán tej naʼmxtoq tkubʼ tbʼinchen il. Noqtzun tuʼnj, ate Jehová tajbʼil tuʼn tnoj twitz Txʼotxʼ kyuʼn tkʼwaʼl Adán tzʼaqli qe. Tuʼnju tkʼujlabʼil Jesús tiʼj Ttat ex kyiʼj tkʼwaʼl Adán xi tqʼoʼn tchwinqlal tzʼaqli, aju ik tten ik tzeʼn chwinqlal xi tnajsaʼn Adán. Yajxitl, jaw anqʼin juntl maj Jesús tuʼn Jehová, noqtzun tuʼnj, tukʼe jun t-xmilal mintiʼ qʼanchaʼl (1 Ped. 3:18TNM). E japun tkawbʼil Jehová, aʼyeju tzʼaqli qe, tuʼn chojbʼil tuʼnju chʼexpaj jun tchwinqlal jun xjal tzʼaqli tukʼe juntl tchwinqlal juntl xjal tzʼaqli. Xi tqʼoʼn Jesús tchwinqlal, ex bʼant tuʼn ttzaj qʼoʼn ambʼil kye tkʼwaʼl Adán tuʼn kyanqʼin te jumajx. Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiquʼn tqʼama apóstol Pablo jlu tiʼj Jesús: «Iktzun in tmaʼn tuj Tuʼjil: Aju tnejel xjal Adán ok te xjal itzʼ, chi ju tzʼibʼan, pero aju mankbʼil Adán itzʼ [moqa ‹ok te jun xewbʼaj›, TNM] ex qʼol chwinqlal» (1 Cor. 15:45).

Aju chojbʼil bʼant tuʼn Jesús ok kʼonil tiʼj Abel aju tnejel xjal kyim (Qʼoʼnka twitza tiʼj taqikʼ 13)

13. ¿Tiʼ kbʼantel tuʼn «mankbʼil Adán» kyiʼj qe xjal o che kyim?

13 Chʼix tpon ambʼil tuʼn ttzaj tqʼoʼn «mankbʼil Adán», moqa Jesús, kychwinqlal tkʼwaʼl Adán te jumajx. Ex tuʼnju chʼixmi kykyaqil tkʼwaʼl Adán o che kyim, ok che jawil anqʼin tuʼn Jesús tuʼn kyanqʼin juntl maj twitz Txʼotxʼ (Juan 5:28, 29).

14. ¿Alkye tten che tzaqpajel qe xjal tjaqʼ tipumal il?

14 ¿Tzeʼntzun che eletz tzaqpiʼn xjal tjaqʼ tipumal il? O kubʼ tqʼoʼn Jehová jun Kawbʼil toj kyaʼj atz jatumel ktel «mankbʼil Adán» kyukʼil 144,000 xjal o che jaw jyoʼn kyxol xjal (kjawil uʼjit Apocalipsis 5:9, 10). Aqeju 144,000 lu ok kʼelelxix kynikʼ qiʼj tuʼnju ax ikx kye aj ilqe tnejel. Toj jun ambʼil te mil abʼqʼi, kʼonil Jesús junx kyukʼe qe jlu tuʼn kyok xjal te tzʼaqli aj kyanqʼin twitz Txʼotxʼ (Apoc. 20:6).

15, 16. a) ¿Alqiʼj in yolin Tyol Dios aj tyolin tiʼj «mankbʼil aj qʼoj», ex jtoj kbʼel najsaʼn? b) Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn 1 Corintios 15:28, ¿tiʼ kbʼantel tuʼn Jesús ex qeju che kawil tukʼil aj tpon ambʼil?

15 Aj tkubʼ bʼaj mil abʼqʼi, aʼyeju xjal che nimel te Dios otoq che tzaqpaj tjaqʼ tipumal il ex kamik. Tzaj tqʼamaʼn apóstol Pablo jlu: «Ik tzaʼn in che kyim kykyaqil xjal noq tuʼnju tiyjil Adán qe, ikxtzun ok che jawil anqʼin kykyaqil qeju o che okslan tiʼj Crist. Pero teyle junjun tuʼn tjaw anqʼin tuj tqʼijlalil; ate Crist o jatz anqʼin nej; ex te yajxi, aqeju otoq che okslan tiʼj Crist [aʼyeju che kawil tukʼe toj kyaʼj] che jawitz anqʼin ok tul juntl maj. Tzultzun tqʼijlalil tuʼn tjapun bʼaj tkyaqil, ok t-xi tqʼoʼn Crist ju kawbʼil te Dios aju Mambʼaj, tkubʼlenxi kyiʼj kykyaqil qeju in che kawin, qeju at kyoklen ex qeju at kyipumal. Porque il tiʼj kukx tuʼn tkawin Crist okxi kykubʼ bʼaj kykyaqil qe aj qʼoj tiʼj tjaqʼ tkawbʼil. Aju mankbʼil aj qʼoj tuʼn tkubʼ xitj, ate kamik» (1 Cor. 15:22-26). Ikju, «aju mankbʼil aj qʼoj», toj juntl yol, aju kamik o kyaj tqʼoʼn Adán qibʼaj ok kbʼel najsaʼn te jumajx. «Aju xbʼalun in maqsinte kyiʼj kykyaqil tnam» ya mlay tzaj naʼn juntl maj (Is. 25:7, 8).

16 Tzaj tqʼamaʼntl apóstol Pablo jlu: «Okxitzun kykubʼ qʼoʼn tkyaqil tjaqʼ tkawbʼil Crist, ax ikxtzunte Crist aju Tkʼwaʼl Dios kbʼel tqʼon tibʼ tjaqʼ tkawbʼil Dios, como ate Dios kubʼ qʼonte tkyaqil tjaqʼ tkawbʼil Crist. Kyjaʼtzun tuʼn tten toklen Dios tibʼaj tkyaqil» (1 Cor. 15:28). Aj tikʼ jlu, ya otoq japun aqʼuntl tuʼn Tkawbʼil Jesús. Tukʼe tzalajbʼil kxel tqʼoʼn juntl maj kawbʼil te Jehová ex qe xjal, aqeju ya otoq che ok te tzʼaqli.

17. ¿Tiʼ kbʼajel tiʼj Satanás?

17 ¿Tiʼtzun kbʼajel tiʼj Satanás, aju at tpaj tiʼj tkyaqil nya bʼaʼn in tzaj kyiʼj xjal? In tzaj tzaqʼweʼn jlu toj Apocalipsis 20:7-15. Aj tjapun mil abʼqʼi, kxel qʼoʼn junxtl maj ambʼil te Satanás tuʼn t-sbʼuʼn kyiʼj xjal, aʼyeju ya otoq che ok te tzʼaqli. Aj tikʼ jlu, ok kbʼel najsaʼn Satanás ex kykyaqil qeju che okel lepeʼ tiʼj te jumajx. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa «atzun tkabʼin kamikju» (Apoc. 21:8). Aju kamik lu mlayx kubʼ «xitj», tuʼnju aʼyeju tzul kamik lu kyiʼj mlayx che jaw anqʼin juntl maj, kukx che tel toj kamik te jumajx. Atzun qeju at kykʼuʼj tiʼj Jehová, aju Bʼinchal tkyaqil, ex in che ajbʼen te tuʼn tkyaqil kyanmi, nya jun aj qʼoj kʼokel «tkabʼin» kamik kye.

18. ¿Alkye tten kjapunel twiʼ aqʼuntl xi tqʼoʼn Dios te Adán?

18 Otoq che ok kykyaqil xjal te tzʼaqli ex in tzalajtl Jehová kyiʼj aj t-xi tqʼoʼn kychwinqlal te jumajx. ¡Ya mintiʼtl jun aj qʼoj ktel! Aju aqʼuntl xi qʼoʼn te Adán ok kjapunel twiʼ ex mlay ten Adán. Ok kbʼel noj twitz Txʼotxʼ kyuʼn tkʼwaʼl Adán, aʼyeju ok che tzalajel aj tok kyxqʼuqin qe nimxix txkup ex junjuntl tten chwinqlal twitz Txʼotxʼ. ¡In qo tzalajxix wen tuʼnju ok kʼelel tiʼn Jehová kamik, aju mankbʼil, moqa bʼajsbʼil aj qʼoj qiʼj!

^ taqik' 9 Aj tyolin uʼj Perspicacia para comprender las Escrituras kyiʼj xjal at kynabʼil, aʼyeju kyaj tuʼn ttzaj kychikʼbʼaʼn tiquʼn in qo tijen ex tiquʼn in qo kyim, in tzaj tqʼamaʼn jlu: «In nikʼ tnaʼl kyuʼn xjal lu qa ax aju Bʼinchal tkyaqil qʼamante tuʼn kykyim tnejel xjal ex kubʼ tbʼinchaʼn tuʼn tjapun jlu te jun tten aju mintiʼ in nel kynikʼ xjal tiʼj» (vol. 2, t-xaq 1,200).