Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Miʼn tzʼel tpan tibʼa kyiʼj erman tuʼn tkyaj anqʼina

Miʼn tzʼel tpan tibʼa kyiʼj erman tuʼn tkyaj anqʼina

«Junx atoʼk tiʼj junx qximlal.» (EFES. 4:25)

1, 2. ¿Alkye tten tajbʼil Dios tuʼn kyajbʼen tmajen te, aqeju tzma kʼwaʼlx ex qeju ma che tijen?

¿TZMA kʼwaʼlx teya? Qa ikju, jaku tzʼok qʼuqeʼ tkʼuʼja qa at jun tbʼanel toklena toj ttnam Jehová aju at twitz tkyaqil Txʼotxʼ. Kyoj nimku tnam, at nimxix kybʼaj xjal kʼwaʼlx qe in jaw aʼ kywiʼ. ¡Nimxix in tzaj tqʼuqbʼaʼn qkʼuʼj aj tok qqʼoʼn qwitz kyiʼj nimku kuʼxin in kubʼ kyximen tuʼn kyajbʼen te Jehová!

2 Qa tzma kʼwaʼlx teya, maslo in tzalaja tuʼn ttena kyukʼe qeju junx taʼ tabʼqʼiya kyukʼil. Qgan tuʼn qten kyukʼe qamiw. Axpe ikx tajbʼil Jehová tuʼn qajbʼen te junx kyukʼe kykyaqil qerman. Tajbʼil tuʼn tten mujbʼabʼil kyxol kykyaqil tmajen, noq te alkyexku kyabʼqʼi ex noq te jaxku tumel qe. Kubʼ ttzʼibʼen apóstol Pablo qa tajbʼil Jehová «tuʼn kyklet kykyaqil xjal ex tuʼn tel kynikʼ tiʼj ju yol axix tok» (1 Tim. 2:3, 4). Ex in tzaj tqʼamaʼn Apocalipsis 7:9 qa aqeju in che ajbʼen te Dios tzajniqe «kyuj kykyaqil nasyon ex kykyaqil kyiyjil xjal, ex kykyaqil tnam, ex kykyaqil kʼloj xjal junxilchaq kyyol».

3, 4. a) ¿Alkye kymod nim kuʼxin at toj ambʼil jaʼlo? b) ¿Alkye ximbʼetz ik tten ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Efesios 4:25?

3 Aqeju tzma kʼwaʼlx qe in che ajbʼen te Jehová, junxitl qe kywitz qeju mintiʼ in che ajbʼen te Jehová. At nim kyxol qeju mintiʼ in che ajbʼen te Jehová oʼkx in che ximen kyiʼjx ex tiʼjju kyajbʼil. At junjun xjal in che xnaqʼtzan tiʼj kymod kuʼxin, in tzaj kyqʼamaʼn qa toj ambʼil jaʼlo aʼyeju tzma kʼwaʼlx qe mas tok kykʼuʼj kyiʼjx. Aju alkye tten in che bʼet ex aju alkye tten in bʼaj kyxbʼalumin kyibʼ in tzaj tyekʼun qa mintiʼ in che nimen kye txqantl, ex mas kye qeju ma che tijen.

4 Aju nya bʼaʼn kymod qeju tzma kʼwaʼlx qe at jaxku tumel, ex tuʼntzunju, il tiʼj tuʼn tok tilil quʼn tuʼn tel qikʼun mod lu ex tuʼn ttzalaj Jehová quʼn. Axpe ikx toj tnejel syent abʼqʼi, yolin apóstol Pablo tiʼj kymod xjal lu tej tqʼama: «Atzun xewbʼaj jlu aju in aqʼnan tuj kyanmi xjal mibʼan che bʼin» (kjawil uʼjit Efesios 2:1-3). In qo tzalaj tuʼnju nya ik kymod kuʼxin toj ttnam Dios ik tzeʼn kye xjal. In che ajbʼen te Jehová kyukʼe erman. In nel kynikʼ qa aju ttnam Dios ik tten ik tzeʼn jun xmilal aju junx ateʼk tiʼj, ex in che aqʼunan junx. Ik tzeʼn kubʼ ttzʼibʼen apóstol Pablo: «Junx atoʼk tiʼj junx qximlal» (Efes. 4:25). Mas nim toklen toj ambʼil jaʼlo tuʼn tten mujbʼabʼil qxol kyukʼil kykyaqil qerman tuʼnju chʼix tpon ambʼil tuʼn tkubʼ najsaʼn tkyaqilju tokx tjaqʼ tkawbʼil Satanás. Qo xnaqʼtzal tiʼj junjun techel tkuʼx toj Tyol Dios aju qo tzajel tonin tuʼn tel qnikʼ qa il tiʼj tuʼn tten mujbʼabʼil qxol kyukʼil qerman.

BʼAJ KYONIN KYIBʼ

5, 6. ¿Tiʼ in tzaj t-xnaqʼtzaʼn qe aju ikʼ tiʼj Lot ex qe toj tja?

5 Toj ambʼil ojtxe, e ok weʼ tmajen Jehová twitz junjun nya bʼaʼn. Noqtzun tuʼnj, e klet tuʼn Jehová tej tten mujbʼabʼil kyxol ex tej tbʼaj kyonin kyibʼ kyxolx. Qkyaqilx, qa kʼwaʼlx qoʼ moqa ma qo tijen, jaku tzʼel qkanoʼn kyiʼj techel ateʼkux toj Tyol Dios. Qo xnaqʼtzan tiʼj tiʼ bʼaj tiʼj Lot.

6 Ok weʼ Lot kyukʼe toj tja twitz jun nya bʼaʼn, tuʼnju kubʼ t-ximen Jehová tuʼn tkubʼ t-xiten tnam Sodoma, aju jatumel e anqʼin. E tzaj t-samaʼn Jehová qe t-anjel tuʼn t-xi qʼamet te Lot tuʼn kyetz toj tnam ex tuʼn kyxiʼ naj kywi witz. Xi kyqʼama anjel jlu te Lot: «Jurat-x naj txiʼya klol tibʼa ma chixin» (Gén. 19:12-22). Xi tbʼiʼn Lot jlu, ax ikx e onin qe kabʼe tmeʼl tiʼj tuʼn kyetz toj tnam. Noqtzun tuʼnj, ateʼ junjuntl toj tja Lot mintiʼ xi kybʼiʼn aju tzaj qʼamaʼn kye. Tej t-xiʼ Lot qʼol tqanil kye qeju oktoq che kbʼel mojeʼ kyukʼe tmeʼl, kubʼ kyximen qe jlu qa otoq tijen Lot ex «ok kyqʼoʼn qa noq in laʼjintoq Lot», moqa noq in yaqintoq. Mintiʼ ok qeʼ kykʼuʼj tiʼjju xi tqʼamaʼn Lot kye, tuʼntzunju, e kyim tej tkubʼ xiten tnam (Gén. 19:14). Oʼkx Lot ex qe kabʼe tmeʼl e klet tuʼnju xi kynimen aju tzaj qʼamaʼn kye ex tuʼnju e ten junx.

7. ¿Alkye tten onin Jehová kyiʼj qeju mintiʼ el kypan kyibʼ tej kyetz aj Israel toj Egipto?

7 Qo ximen tiʼj juntl techel. Tej kyetz aj Israel toj Egipto, nya teyelex te junjun xi tjyoʼn tbʼe tuʼn kypon toj Txʼotxʼ Tziyen Maj kye. Quʼn ok kymojbʼan kyibʼ te junx kʼloj. Ex tej tkubʼ tpaʼn Jehová mar Rojo, mintiʼ kubʼ t-ximen Moisés tuʼn tikʼx tjunalx moqa kyukʼe junjunx aj Israel. Kykyaqil aj Israel e ikʼx tukʼil ex e klet tuʼn Jehová (Éx. 14:21, 22, 29, 30). Axpe ikx at nim nya aj Israel bʼaj kyximen tuʼn kyajbʼen te Jehová ex i etz toj tnam Egipto junx kyukʼil aj Israel. Kykyaqil i etz junx (Éx. 12:38). Mintiʼwtlo ten kynabʼil noqwit teyele te junjun el kypan kyibʼ te junjun kʼloj, ex noqwit part i eʼx kuʼxin tuʼn t-xi kyjyoʼn kybʼe aju mas tbʼanel toj kywitz. Noqwit ik bʼant kyuʼn, mintiʼwtlo e klet tuʼn Jehová (1 Cor. 10:1).

8. ¿Alkye tten kubʼ tyekʼun ttnam Dios qa at mujbʼabʼil kyxol toj tqʼijlal Jehosafat?

8 Toj tqʼijlalil Jehosafat, ax ikx ok weʼ ttnam Dios twitz jun nya bʼaʼn, tuʼnju e tzaj aj qʼoj kyiʼj ex «nimxix kyajlal wen» (2 Crón. 20:1, 2). ¿Tiʼ bʼant kyuʼn aj Israel tej kyul aj qʼoj lu kyiʼj? Ok qeʼ kykʼuʼj tiʼj Jehová ex xi kyqanin onbʼil te (kjawil uʼjit 2 Crónicas 20:3, 4). Nya teyele te junjun aj Israel e ok ten jyol jun ttxolil tuʼnx te t-ximbʼetz, sino ok kymojbʼan kyibʼ kykyaqilx. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Kykyaqil aj Judá waʼl kykubʼtoq twitz Qman, kyukʼix qe kyxuʼjil, qe kykʼwaʼl, ex kyukʼix qe tal kʼwaʼl mas tal chʼin qe» (2 Crón. 20:13). Qa kʼwaʼlx qe ex qa otoq che tijen kykyaqilx ok kymojbʼan kyibʼ ex ok qeʼ kykʼuʼj tiʼjju tzaj tqʼamaʼn Jehová kye ex e klet tuʼn Jehová kyiʼj aj qʼoj (2 Crón. 20:20-27). Jun tbʼanel techel jlu tiʼj alkye tten jaku tzikʼx jun nya bʼaʼn tuʼn ttnam Jehová qa ma ten mujbʼabʼil kyxol.

9. ¿Tiʼ jaku tzʼel qkanoʼn kyiʼj tnejel okslal?

9 Ax ikx qe tnejel okslal ok ojtzqiʼn kywitz tuʼnju e aqʼunan junx. Jun techel, tej kyok nimku judiy ex qeju nya judiy te okslal, «ax e kyaj ten kykyaqil tuj xnaqʼtzbʼil kyuʼn apostl, ex at kymojbʼabʼl kyibʼ, ex kukx nnoʼk kychmon kyibʼ tuʼn tkubʼ kysipan wabʼj kyxol, ex kukx in che naʼn Dios» (Hech. 2:42). Mas qʼanchaʼlix jlu tej kyel ikʼen kyuʼn txqantl xjal, tej iltoq tiʼj tuʼn tonin jun tiʼj juntl (Hech. 4:23, 24). Ax ikx qe il tiʼj tuʼn qten junx ex tuʼn qonin qibʼ qxolx aj qel ikʼun kyuʼn txqantl xjal.

MIʼN TZʼEL QPAN QIBʼ NAʼMXTOQ TUL TQʼIJLAL JEHOVÁ

10. ¿Tiquʼn mas ilxix tiʼj tuʼn tten mujbʼabʼil qxol toj ambʼil jaʼlo?

10 Chʼix tpon ambʼil tuʼn kyok weʼ kykyaqil xjal twitz jun nya bʼaʼn aju bʼajx tzaj kyiʼj xjal. Aju t-sanjel Dios Joel tbʼi in tzaj tqʼamaʼn qa aju ambʼil lu kʼokel te «jun tqʼijlalil qlolj wen, jun tqʼijlalil te qʼeq muj ex te xlekun» (Joel 2:1, 2; Sof. 1:14). Atzunte kye tmajen Jehová, aju ambʼil lu ok kʼokel te jun ambʼil jatumel ktel mas mujbʼabʼil kyxol. Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qe tyol Jesús tej tqʼama jlu: «Qa at jun kawbʼil at pabʼl tibʼ tuj ex in che qʼojin xjal kyxolx, kbʼel xitj kawbʼil» lu (Mat. 12:25).

11. ¿Tiʼ jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj techel mujbʼabʼil in kanet quʼn toj Salmo 122:3, 4? (Qʼoʼnka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal.)

11 Tuʼnju chʼixtl tul kanin nim nya bʼaʼn kyxol xjal, mas ilxix tiʼj tuʼn tten mujbʼabʼil qxol. Jaku tzʼel qiʼn jun xnaqʼtzbʼil tiʼj alkye tten e jaw bʼinchaʼn qe ja toj tnam Jerusalén. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa junxtoq taʼ jun ja tiʼj juntl ex, kyjuʼtzun tqʼama jun ajbʼitzil qa «kyjunin kyibʼ qe ja wen». Tuʼnju junxtoq ateʼ ja, in kynaʼntoq xjal qa xqʼuqin ateʼtoq ex qa nya kwest tuʼn kyonin kyibʼ kyxolx. Aju alkye tten bʼinchaʼn kyja aj Israel, ax ikx xilo tnaʼn te ajbʼitzil tiʼj alkye tten in noktoq kychmon kyibʼ laj kʼloj kyiyjil Israel tuʼn tjaw kynimsaʼn Jehová (kjawil uʼjit Salmo 122:3, 4). Toj ambʼil jaʼlo ex tuʼnju chʼix tul nimxix nya bʼaʼn, ilxix tiʼj tuʼn tbʼaj «kyjunin kyibʼ» qe tmajen Jehová.

12. ¿Tiʼ kʼonil qʼij aj tok tzoqpaj aj qʼoj tiʼj ttnam Jehová?

12 ¿Tiquʼn ilxix tiʼj tuʼn qten junx toj ambʼil tzul? At jun yol tkuʼx toj Ezequiel capítulo 38 aju in tzaj tyekʼun qa kʼokel tzoqpaj «Gog», aju tzajni toj «txʼotxʼ Magog», tiʼj ttnam Jehová. Toj ambʼil lu mintiʼ tuʼn t-xi qqʼoʼn ambʼil te alkyexku tuʼn qkubʼ tpaʼn. Nya qajbʼil tuʼn qmeltzʼaj jyol onbʼil kyxol xjal te twitz Txʼotxʼ. Qajbʼil tuʼn qok laqʼeʼ mastl kytxlaj qerman. Nya oʼkx il tiʼj tuʼn tok qjunin qibʼ junx tukʼil jun kʼloj xjal tuʼn qklet. Teyele te junjun il tiʼj tuʼn tok qeʼ tkʼuʼj tiʼj Jehová ex tuʼn tnimen te, quʼn aqeju in jaw kynimsaʼn tbʼi Jehová ok che kletel tuʼn Jehová ex tuʼn Jesús, aju Tkʼwaʼl, toj ambʼil aj tok tzoqpaj aj qʼoj kyiʼj ex tuʼn kyokx toj akʼaj twitz Txʼotxʼ (Joel 2:32, TNM; Mat. 28:20). Noqtzun tuʼnj, ¿bʼaʼnpe tuʼn tkubʼ qximen qa ok che kletel qeju in nel kypan kyibʼ kyiʼj t-ẍneʼl Dios moqa aqeju o txi kyjyoʼn kyex kybʼe? (Miq. 2:12.)

13. ¿Alkye xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn kuʼxin kyiʼj techel ma qo yolin tiʼj?

13 Qa tzma kʼwaʼlx teya, ¿in nelpe tnikʼa jaʼlo tiquʼn tbʼanel tuʼn qok laqʼeʼ kytxlaj qerman? Qqʼoʼnk tilil tuʼn tok qmujbʼan qibʼ kyukʼe kykyaqil qerman, ex nya oʼkx kyukʼe qeju junx kyabʼqʼi qukʼil ex miʼn tzʼel qpan qibʼ kyiʼj qeju ateʼ qtxlaj. Chʼix tpon ambʼil jatumel nimxix toklen tuʼn tbʼaj qonin qibʼ qxolx. A jlu kbʼantel quʼn qkyaqilx, qa kʼwaʼlx qoʼ moqa tij xjal qoʼ. Qchʼiysam qamiwbʼil kyukʼil qerman toj ambʼil jaʼlo, ex qo tzalaj junx kyukʼil aj qajbʼen te Jehová. Toj ambʼil tzul, aju mujbʼabʼil ktel qxol toj ttnam Jehová, ok kʼonil qiʼj tuʼn qklet.

«JUNX ATOʼK TIʼJ JUNX QXIMLAL»

14, 15. a) ¿Tiquʼn in che tzaj t-xnaqʼtzaʼn Jehová qeju tzma kʼwaʼlx ex qeju ma che tijen toj ambʼil jaʼlo? b) ¿Alkyeqe nabʼil o che tzaj tqʼoʼn Jehová qe tuʼn tten mujbʼabʼil qxol?

14 In qo tzaj tonin Jehová tuʼn qajbʼen te «mojl» qyol kyukʼe qerman (Sof. 3:8, 9). In qo tzaj t-xnaqʼtzaʼn Jehová toj ambʼil jaʼlo tuʼn qbʼaj tbʼinchaʼn aj «tok tmojbʼaʼn tkyaqil tjaqʼ tkawbʼil Crist» (kjawil uʼjit Efesios 1:9, 10). Tajbʼil Jehová tuʼn kyok tmujbʼaʼn tkyaqilju at toj kyaʼj ex tkyaqilju at twitz Txʼotxʼ tuʼn kyok te junx ik tzeʼn jun ja xjal. Ex ax tok ok kbʼantel jlu tuʼn Jehová. Qa tzma kʼwaʼlx teya, ax ikx jaku tzʼok tmujbʼan tibʼa kyukʼe tmajen Jehová lu. ¿Tajbʼil teya tuʼn ttena junx kyukʼe tmajen Jehová toj ttnam?

15 In qo tzaj t-xnaqʼtzaʼn Jehová tuʼn qten toj mujbʼabʼil toj ambʼil jaʼlo tuʼntzun qanqʼin toj mujbʼabʼil aj qten toj akʼaj twitz Txʼotxʼ. At tpasens Jehová qukʼil ex kukx in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Oʼkx tuʼn tok kykwentin kyibʼ kyxolx», «kykʼujlam kyibʼe kyxolxe», «kyqʼuqbʼam kykʼuʼje kyxolxe» ex «kyqʼom kynabʼle kyxolxe» (1 Cor. 12:25; Rom. 12:10; 1 Tes. 4:18; 5:11). Ojtzqiʼn tuʼn Jehová qa aj il xjal qoʼ, ex tuʼn jlu at maj kwest tuʼn tten mujbʼabʼil qxol kyukʼe txqantl, tuʼntzunju, ilxix tiʼj tuʼn qaqʼunan tuʼn tjapun jlu quʼn: «Kynajsame kyile kyxolxe» (Efes. 4:32).

16, 17. a) ¿Alkye jun tiquʼn in nok qchmon qibʼ? b) ¿Tiʼ jaku tzʼel kykanoʼn kuʼxin tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jesús?

16 Ax ikx in che ajbʼen chmabʼil tuʼn Jehová tuʼn tten mujbʼabʼil qxol kyukʼil qerman. In tzaj tqʼamaʼn Hebreos 10:24, 25 qa aju jun tiquʼn in nok qchmon qibʼ aju tuʼn qonin qibʼ tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju bʼaʼn. Ex mas nim toklen tuʼn tok qchmon qibʼ toj ambʼil jaʼlo tuʼnju chʼixtl tul kanin tqʼijlal Jehová.

17 Kyaj tqʼoʼn Jesús jun tbʼanel techel qwitz tuʼnju tzalaj tej in noktoq tchmon tibʼ kyukʼil tmajen Jehová. Tej iqʼintoq 12 abʼqʼi tuʼn Jesús, xiʼ toj jun nimaq chmabʼil aju in noktoq toj tja Dios toj tnam Jerusalén. Pon jun ambʼil jatumel mintiʼ kanet kyuʼn ttat. ¿Jatzun tumel otoq txiʼ? ¿Otoqpe txiʼ yolil kyukʼil junjuntl qʼa? Mintiʼ. Tej tkanet kyuʼn qe ttat, atztoq taʼ kyukʼil aj xnaqʼtzal toj tja Dios, in yolin kyukʼil tiʼj Tyol Dios (Luc. 2:45-47).

18. ¿Alkye tten jaku tzʼonin naʼj Dios tuʼn tten mujbʼabʼil qxol kyukʼil qerman?

18 Ax ikx qe jaku qo onin tuʼn tchʼiy mujbʼabʼil qxol kyukʼil qerman aj qnaʼn Dios kyiʼj ex aj t-xi qqanin te Jehová tuʼn kytzaj tonin toj jun nya bʼaʼn in nikʼ kyiʼj. Qa ma qo naʼn Dios kyiʼj qerman, in qo tzaj tonin jlu tuʼn ttzaj qnaʼn jniʼ qkʼujlabʼil at kyiʼj. Nimxix toklen tuʼn kyok qkʼujlaʼn qerman, tuʼn tok qqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj kyoj chmabʼil ex tuʼn qnaʼn Dios kyiʼj. Qa tzma kʼwaʼlx teya, ¿in nokpe tilil tuʼna tuʼn tbʼant jlu tuʼna tuʼn tten jun tbʼanel tamiwbʼila kyukʼe txqantl erman toj Ja te Chmabʼil? Tuʼn qkyaj anqʼin aj tul xitbʼil, nim toklen tuʼn tok qmojbʼan qibʼ kyukʼil qerman ex nya kyukʼil qe xjal ateʼkx tjaqʼ tipumal Tajaw il.

Qkyaqilx jaku qo naʼn Dios kyiʼj qerman (Qʼoʼnka twitza tiʼj taqikʼ 18)

QYEKʼINKU QA «QTZUYLAJ QIBʼ TIʼJ JUN QXIMLAL»

19-21. a) ¿Tiʼ qajbʼil tuʼn tbʼant quʼn tuʼnju «qtzuylaj qibʼ tiʼj jun qximlal»? Qʼamantza junjun techel. b) ¿Tiʼ jaku tzʼel tkanoʼna tiʼj alkye tten in che onin qerman kyiʼj txqantl qerman aj ttzaj jun xitbʼil?

19 Aʼyeju in che ajbʼen te Jehová ya in che anqʼintl ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios toj Romanos 12:5, atz jatumel in tqʼamaʼn: «Qkyaqil qtzuylaj qibʼ tiʼj jun qximlal». In nel qnikʼ tiʼj jlu aj ttzaj jun nya bʼaʼn kyiʼj qerman. Toj diciembre te 2011, tzaj jun kyqʼiqʼ jbʼal toj jun piẍ Txʼotxʼ Mindanao tbʼi, toj tnam Filipinas. Toj junx qonikʼan e kyaj mulqʼaj mas te 40,000 ja tjaqʼ aʼ, kyja xjal ex kyja qerman. At jun ninja qʼil twitz aqʼuntl tzaj tqʼoʼn tqanil qa tej naʼmxtoq tpon onbʼil kyuʼn xjal, tnejel «pon kysamaʼn qerman te junjuntl tnam onbʼil».

20 Ax ikx tej tetz mar toj tlugar tuʼn jun kyaqnajnabʼ atz toj tnam Japón, at nim qerman xinaq ex xuʼj naj chʼixmi tkyaqilju at kye. Jun techel, at jun ermana Yoshiko tbʼi, naj tja aju atztoq tok jun 40 kilómetro tiʼj Ja te Chmabʼil. Tqʼama Yoshiko jlu: «Ok nbʼiʼne yajxitl ex mintiʼ ximen wuʼne qa toj juntl qʼij tej tikʼ kyaqnajnabʼ, pon ansyan in bʼet kyojele Ja te Chmabʼil tukʼix juntl ansyan jyol qeye». Jaw tzeʼn Yoshiko tukʼe nim tzalajbʼil tej ttzaj tqʼamaʼntl jlu: «Nimxix in chin tzalaje tuʼnju e ximen erman qiʼje tuʼn qtzaj onine kyuʼn tukʼe Tyol Dios. Ax ikx, pon kyiʼn qtxoʼwe, pon kyiʼn qe qxbʼalune ex junjuntl tiʼchaq at tajbʼen qeye». Jun kyxol qe kʼloj erman xi kyqʼoʼn onbʼil, tqʼamaʼn jlu: «E ul erman toj tkyaqil tnam Japón onil, ok tilil kyuʼn tuʼn kyonin kyiʼj txqantl. Axpe ikx e ul qe erman onil te Estados Unidos. Tej t-xi qanit kye tiquʼn e ul najchaq, tzaj kytzaqʼweʼn jlu: ‹Tuʼnju at mujbʼabʼil qxol, ex toj ambʼil ik tzeʼn jlu, aʼyeju qerman te Japón kyajbʼil onbʼil›». A jlu in tzaj tyekʼun qa jaku tzalaja tuʼnju tokxa toj jun tnam atz jatumel ax tok in nok kykʼujlan kyibʼ qeju ateʼkx toj. Jaku tzʼok qʼuqeʼ tkʼuʼja qa ax ikx in tzalajxix Jehová aj tok tqʼoʼn twitz tiʼj mujbʼabʼil at kyxol tmajen.

21 Qa ma txi qxnaqʼtzan qibʼ tuʼn qonin qibʼ toj ambʼil jaʼlo, kbʼajel qbʼinchaʼn qten tuʼn qok weʼ junx twitz nya bʼaʼn kbʼajel toj ambʼil tzul. Axpe ikx qa ya mintiʼ xbʼant tuʼn qyolintl kyukʼe qerman toj juntl plaj twitz Txʼotxʼ, il tiʼj tuʼn tok tilil quʼn tuʼn qok laqʼeʼ kytxlaj qerman ateʼ niqayin qtxlaj. At jun ermana Fumiko tbʼi, aju kyaj anqʼin tej ttzaj kyqʼiqʼ jbʼal, tqʼama jlu: «Chʼixtl tpon ambʼil tuʼn tul bʼajsbʼil tqʼijlal. Il tiʼj tuʼn qonin kyiʼj qerman tzmaxi aj tul ambʼil jatumel miʼn tzajtl xitbʼil».

22. ¿Alkye tten kʼonil mujbʼabʼil qxol kyukʼe qerman toj ambʼil tzul?

22 Qa ma tzʼok tilil tuʼna tuʼn ttena junx kyukʼe qerman toj ambʼil jaʼlo, kbʼajel tbʼinchaʼn ttena tuʼn tul tqʼijlal Jehová. Aj kykubʼ najsaʼn xjal ateʼkx tjaqʼ tipumal Satanás, ok kkletel ttnam Jehová tuʼn Jehová ik tzeʼn bʼant tuʼn toj ambʼil ojtxe (Is. 52:9, 10). Qa tzma kʼwaʼlx teya moqa ma tijena, il tiʼj tuʼn ttena junx kyukʼe qerman toj ttnam Dios tuʼn tkleta. Toj juntl xnaqʼtzbʼil, ok qo xnaqʼtzal tiʼj tiquʼn ax ikx il tiʼj tuʼn t-xi qqʼoʼn chjonte tiʼjju o tzaj qʼoʼn qe.