Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

¿O tzʼok tbʼiʼna?

¿O tzʼok tbʼiʼna?

¿Tzeʼntoq qe ka, moqa kyaʼ, in najbʼen kyuʼn xjal ojtxe?

Tuʼn tbʼant arin kyuʼn xjal ojtxe, at jun tal ka, moqa kyaʼ, toj kyja. Tkyaqil qʼij in che cheʼn qe xuʼj ex qe majen toj jun ja. Ex aju tqʼajqʼajel twiʼ kyaʼ in noktoq te jun techel tten kyanqʼibʼil xjal (Éxodo 11:5; Jeremías 25:10).

O che kanet junjun tilbʼilal ex junjun abʼj toj ojtxe tnam Egipto aju in tzaj tyekʼun alkyetoq kyten ka, moqa kyaʼ. Attoq kabʼe abʼj: jun nim twitz aju nyaxix jiqun, atzun juntl tal abʼj in najbʼen tuʼn tkubʼ kycheʼn xjal twitz awal tuʼn. Aju in cheʼn tiʼj, in kubʼ ẍmejeʼ ex, kyukʼil kabʼe tqʼabʼ, in tzyet tal abʼj tuʼn tuʼntzun tcheʼn tukʼil tipumal. In xi tiʼn tal abʼj twitz ex in tzaj tiʼn tiʼjxi tuʼn tkubʼ tcheʼn twitz awal. At jun uʼj in tzaj tqʼamaʼn qa aju tal ka, moqa kyaʼ, attoq 4 moqa 9 libr talil. Ex qa ma tzʼoktoq xoʼn tiʼj jun xjal, jakutoq kyim xjal tuʼn (Jueces 9:50-54TNM).

Nimtoq kyoklen ka toj kyanqʼibʼil jun ja xjal ojtxe. Tuʼntzunju, in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Miʼn txi kyqanine tkyaʼ xjal te prent ex mi tal tkyaʼ, porque a jlu mer ik tzaʼn aku tchwinqlal xjal nneʼl kyiʼne te prent» (Deuteronomio 24:6).

¿Tiʼ t-xilen aju qa at Jesús «ttzi t-xuʼk Mambʼaj»?

In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tiʼj Jesús qa «ax taʼ ttxlaj [moqa ‹ttzi t-xuʼk›, TNM] Mambʼaj» (Juan 1:18). Aju txol yol lu in yolin tiʼj tbʼanel tamiwbʼil Jesús at tukʼil Ttat. Atz tzajni yol lu tiʼj costumbr at ojtxi aj kyxiʼ qejeʼ xjal aj kywaʼn.

Tojju ambʼil tej tten Jesús tzalu twitz Txʼotxʼ, aj kyok ten qe aj Judiy waʼl in che ok qejeʼ tiʼj jun tiʼ tok tiʼj jun mes aju nya matij twaʼl. Teyele junjun xjal in tzaj txkoʼn, in nok qejeʼ tiʼj jun mes, txalchi tten, jiqun tex tqan ex in kubʼ tqʼoʼn t-xe tqʼabʼ izquierda tibʼaj jun colchón. Qa ma kubʼ ten jun xjal ikju, jaku tzʼajbʼen tbʼanqʼabʼ tuʼn. In tzaj tqʼamaʼn jun uʼj lu: «Aj tkubʼ qejeʼ jun xjal ikju, niqayin in kyaj ten twiʼ ttziʼ t-xuʼk xjal tok toj t-izquierda». Tuʼntzunju, in tzaj qʼamaʼn qa atz tok jun xjal «ttzi t-xuʼk» juntl xjal.

Ojtxi, jun tbʼanel oklenj aju qa ma tzʼok qejeʼ jun xjal twitz aju wibʼaj toj jun ja moqa twitzju tajaw ja. Tuʼntzunju, tej tkubʼ tikʼsaʼn Jesús Aju Wabʼj te Qale kyukʼil t-xnaqʼtzbʼen, ok qejeʼ apóstol Juan ttzi t-xuʼk Jesús «aju kʼujlaʼnxix tuʼn». In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa ok txaleʼ twiʼ apóstol Juan «ttzi t-xuʼk Jesús» tuʼn t-xi tqanin jun t-xjelbʼitz te Jesús (Juan 13:23-25; 21:20).