Atz in jaw chʼiye toj jun tnam te España aju Alicante tbʼi, aju at jatumel taʼ mar Mediterráneo. Attoq nim nya bʼaʼn toj njaye, tuʼntzunju, oʼkxtoq in chin tene toj bʼe. Nqayin ttxlaj njaye, attoq jun ja jatumel in che bʼinchet qe kar ex ok wamiwin wibʼe tukʼil José María, aju jun kyxol qeju in che aqʼunan atztzu. Tbʼaneltoq xjal José María ex in kubʼtoq tbʼiʼn aju in nikʼ wiʼje, ex a jlu mintiʼtoq in bʼant kyuʼn toj njaye. Nejli José María 20 abʼqʼi nwitze, noqtzun tuʼnj, ok te jun ntzike tej ttzaj nya bʼaʼn wiʼje, toj juntl yol, ok te jun axix tok wamiwoye.

In xnaqʼtzantoq José María tiʼj Tyol Dios kyukʼil testigos de Jehová. Ex qʼanchaʼlxix qa tgantoq aju in nel tnikʼ tiʼj tuʼnju nim maj yolin wukʼile tiʼj. Tuʼnju nimen José María wuʼne, in noktoq nbʼiʼne aju in tzaj tqʼamaʼn, noqtzun tuʼnj, nyatoq nim toklen toj nwitze aju in tzajtoq tqʼamaʼn weye. Tuʼnju tzmatoq qʼax qine, ngane junjuntl tiʼchaq. Tkyaqil jlu, chʼixtoq tchʼixpuj.

Nya ngane tuʼn nyoline tiʼj aksident; oʼkx kxel nqʼamaʼne qa nya bʼaʼn aju bʼant wuʼne ex mintiʼ ten nnabʼile. Toj junx qʼij chʼixpuj tkyaqil wanqʼibʼile. Qʼatoq qine ex attoq nim wipumale, atzun yajxitl, ya mintiʼtl in yukche tibʼaj jun watbʼil toj jun spital. Kwest el toj nwitze tuʼn tel nnikʼe tiʼjju in nikʼtoq wiʼje. Kukx o chin ximene tiʼj tiquʼn kukx tuʼn wanqʼine.

Pon José María visitaril weye ex jurat naj xi tqʼamaʼn kye testigo de Jehová tuʼn kypon visitaril weye, aqeju ateʼtoq niqayin ttxlaj spital. Kuʼpin toj wanmiye aju in che pontoq testigo de Jehová visitaril weye. Tej wetze jatumel in che ok qʼanit qeju yabʼxix ateʼ, in nok ten naje xnaqʼtzal tiʼj Tyol Dios. El nnikʼe tiʼj tiquʼn in tzaj nya bʼaʼn kyiʼj xjal ex tiquʼn in che kyim, ex tiquʼn in tzaj tqʼoʼn Dios ambʼil te nya bʼaʼn. Ax ikx el nnikʼe tiʼjju o tzaj ttziyen Dios toj ambʼil tzul, aju qa kbʼel noj twitz Txʼotxʼ kyuʼn xjal tzʼaqli ex qa mijun xjal tzul tqʼamaʼn: «Yabʼ qine, chiwt» (Isaías 33:24). Toj tnejel maj toj wanqʼibʼile, attoq tbʼanel nximbʼetze tiʼjju ambʼil tzul.

Tej wetze toj spital, chʼiy nim wojtzqibʼile tiʼj Tyol Dios. Axpe ikx bʼant tuʼn nxiʼye kyoj chmabʼil in nok kyuʼn testigo de Jehová ex bʼant tuʼn wexe pakbʼal tibʼaj qʼuqbʼil tok tyant. Toj 5 te noviembre te 1988, tej qʼintoq 20 abʼqʼi wuʼne, jaw aʼ nwiʼye toj jun chibʼl jatumel jakutoq bʼant tuʼn nkuʼxe toj aʼ. Otoq chin tzaj tonine Jehová tuʼn tten tbʼanel nximbʼetze tiʼj nchwinqlale. ¿Alkyetoq tten kxel nqʼoʼne chjonte te?

Mlaytoq t-xi nqʼoʼne ambʼil te mijun tuʼn tkyaj ntzaqpiʼne tuʼn wajbʼene te Jehová; wajtoqe tuʼn tbʼant tkyaqilju jaku bʼant wuʼne (1 Timoteo 4:15). Kwest el toj nwitze tnejel, tuʼnju nya bʼaʼn el akʼaj wokslabʼile toj kywitz toj njaye. Noqtzun tuʼnj, e onin testigo de Jehová wiʼje, aqeju wermane toj wokslabʼile. Ok tilil kyuʼn tuʼn nxiʼye kyoj kykyaqil chmabʼil ex tuʼn wexe pakbʼal.

Noqtzun tuʼnj, tej tbʼet ambʼil elxix nikʼbʼaj tiʼj qa iltoq tiʼj tuʼn wok xqʼuqine tkyaqil qʼij ex tkyaqil qonikʼan. Ok tilil tuʼn t-xi jyet jun ja kye xjal at kytzakaj, ex kanet jlu toj tnam te Valencia, aju tok junlo 160 kilómetro jawni tiʼj Alicante. Atxix toj ambʼil aju, o tzʼok jlu te njaye.

Mintiʼ in bʼant tuʼn njaw weʼye twiʼ watbʼil, noqtzun tuʼnj, o bʼaj nximene tuʼn kukx wajbʼene te Jehová. Tukʼil pwaq in tzaj qʼoʼn weye tuʼnju nyabʼe ex tukʼil junjuntl onbʼil, bʼant tuʼn ttzaj nlaqʼoʼne jun computadora ex kubʼ qʼoʼn ttxlaj nwatbʼile tuʼn tajbʼen wuʼne. Ax ikx tzaj nlaqʼoʼne jun yolbʼil. Tkyaqil prim, moqa qlax, at jun aqʼunal te ja tzalu in nok ttxqoʼn computadora ex aju yolbʼil. In bʼant tyukit computadora wuʼne tukʼil jun kʼuxbʼil in nokx qʼoʼn tjaqʼ ntziye, ex in bʼant tmarcarit tajlal yolbʼil wuʼne tukʼil jun tzeʼ aju ik tten ik tzeʼn jun lapis ex aju in nokx qʼet toj ntziye.

¿Alkye tten in che onin qeju kʼuxbʼil lu wiʼje? In che onin wiʼje tuʼn wokxe toj tembʼil te Internet aju jw.org ex toj KʼUBʼIL UʼJ TOJ INTERNET Watchtower. O che oninxix jlu wiʼje. Chʼixmi tkyaqil qʼij in chin okxe nim or tuʼn nxnaqʼtzane kyiʼj onbʼil tiʼj Tyol Dios, ex in nonin jlu wiʼje tuʼn kukx tel nnikʼe tiʼj Dios ex kyiʼj tbʼanel tmod. Qa in kubʼ nnaʼne qa njunalxe atine moqa in chin bʼisine, in kanet jun xnaqʼtzbʼil wuʼne toj Internet aju in nonin wiʼje tuʼn tkubʼ nnaʼne bʼaʼn.

Ax ikx in nonin computadora wiʼje tuʼn kyok nbʼiʼne qe chmabʼil, tuʼn kyxi nqʼoʼne nyole kyoj, tuʼn nnaʼne Dios, tuʼn kyex nqʼoʼne chikʼbʼabʼil ex axpe ikx tuʼn kyjaw wuʼjine xnaqʼtzbʼil tiʼj uʼj Aju Xqʼuqil; tkyaqil jlu in bʼant wuʼne ax tzalu tibʼaj nwatbʼile. Ax tok mintiʼ in bʼant tuʼn nxiʼye kyoj chmabʼil, noqtzun tuʼnj, in kubʼ nnaʼne qa ax ikx atz atine kyxol kʼloj okslal jatumel in che ok nbʼiʼne chmabʼil.

Aju yolbʼil ex aju computadora in che onin wiʼje tuʼn npakbʼane. Mintiʼ in bʼant tuʼn nxiʼye kyojele kyja xjal, ik tzeʼn in bʼant kyuʼn chʼixmi kykyaqil wermane, noqtzun tuʼnj, in chin pakbʼane. Tukʼil onbʼil in tzaj kyqʼoʼn kʼuxbʼil lu, jaku chin yoline tiʼj qʼuqbʼil nkʼuʼje kyukʼil txqantl xjal. Tuʼnju ngane tuʼn nyoline kyukʼil xjal toj yolbʼil tiʼj Tyol Dios, o tzaj kyqʼamaʼn ansyan, moqa aqeju qʼil twitz aqʼuntl, weye tuʼn tbʼaj nnukʼune ttxolil pakbʼabʼil tuʼn tbʼant kyyolin txqantl tiʼj Tyol Dios toj yolbʼil. Toj tten pakbʼabʼil lu, ax ikx in che pakbʼan txqantl erman aqeju mintiʼ in bʼant tuʼn kyex pakbʼal kyojele ja.

 Noqtzun tuʼnj, nya oʼkx in nex nqʼije kyukʼil kʼuxbʼil. Tkyaqil qʼij in che ul wamiwoye visitaril weye kyukʼix qeju at kyoklen kyukʼil ex junjuntl kyajbʼil tuʼn kyxnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios. Nim maj in tzaj kyqʼamaʼn wamiwoye weye tuʼn t-xi nqʼoʼne xnaqʼtzbʼil tiʼj Tyol Dios kye qeju in che ul. Ex toj junjuntl maj, in che ul ja xjal visitaril weye ex tuʼn ntene kyukʼil toj ambʼil in xi kyqʼoʼn kyukʼil toj kyja te Jehová. Tbʼanel in nel toj nwitze aj kykubʼ qʼuqeʼ kʼwaʼl tibʼaj nwatbʼile ex aj ttzaj kyqʼamaʼn weye tiquʼn kʼujlaʼn Jehová kyuʼn.

In xi nqʼoʼne chjonte tuʼnju nim qe in che ul visitaril weye ex kukx at nim in bʼant tzalu jatumel in chin tane. In che ul wamiwoye te nimku plaj visitaril weye. Tiʼj jlu, in che jaw labʼin qeju in che aqʼunan tzalu. Tkyaqil qʼij in xi nqʼoʼne chjonte te Jehová tuʼnju in tzaj tqʼoʼn ambʼil tuʼn woke toj kyajlal nimxix erman twitz tkyaqil Txʼotxʼ.

Qa ma tzaj qanin weye tzeʼn atine, in xi ntzaqʼweʼne jlu: «Lu qine lu, kukx in nok tilil wuʼne». Noqtzun tuʼnj, nya oʼkx weye in nok tilil wuʼne tukʼil nya bʼaʼn in tzaj. Noq alkyexku nya bʼaʼn in tzaj qiʼj ex noq tiʼxku qyabʼ tok, qkyaqilx il tiʼj tuʼn tok tilil quʼn ik tzeʼn «jun soldad tuʼn tkubʼ tiʼj mya bʼaʼn» quʼn tuʼn qokslabʼil (1 Timoteo 6:12). ¿Tiʼ o tzʼonin wiʼje toj tkyaqil abʼqʼi lu? Tkyaqil qʼij in chin naʼne Dios te Jehová tuʼn t-xi nqʼoʼne chjonte te tuʼnju o tzaj tyekʼun weye tiquʼn o chin kubʼ bʼinchaʼne tuʼn. In nok tilil wuʼne tuʼn tex nqʼije toj wajbʼebʼile te Jehová, toj juntl yol, tuʼn nximane tiʼj ambʼil o tzaj ttziyen Jehová.

Kukx in chin ximane tiʼj Tbʼanel Najbʼil ktel tzalu twitz Txʼotxʼ ex tiʼj alkye tten kbʼantel tuʼn wojqelane (tuʼn nrinine) ex kbʼantel tuʼn ntʼikpaje juntl maj. At maj in chin yaqine tukʼil tbʼanel wamiwoye José María, aju tok jun yabʼil tiʼj poliomielitis tbʼi. Ex in xi nqanine te alkyetzulo jaku kambʼan noqwit tzʼok jun ojqelbʼil quʼne tukʼil. In tzaj tqʼamaʼn jlu weye: «Alkyexku bʼaʼn tuʼn tkambʼan. Alkyete mas nim toklen aju kbʼantel tuʼn tbʼant qojqelan toj Tbʼanel Najbʼil».

Kwest o tzʼel toj nwitze tuʼn tkubʼ nximane qa mintiʼ in bʼant nyukche. In nel nnikʼe tiʼj qa nya bʼaʼn aju bʼant wuʼne tej kuʼxin qine ex xi nnajsaʼne nimxix tbʼanel tuʼn. In xi nqʼoʼne chjonte te Jehová tuʼnju mintiʼ o chin kyaj tzaqpiʼne tuʼn. Nimxix o tzaj tqʼoʼn weye, o tzaj tqʼoʼn nimxix wermane, nimxix wajbʼile tuʼn wanqʼine, nimxix tzalajbʼil tuʼnju in chin nonine kyiʼj txqantl ex o tzaj tqʼoʼn jun qʼuqbʼil nkʼuʼje tiʼj ambʼil tzul. Noqwit il tiʼj tuʼn t-xi nqʼamaʼne toj chʼinx yol aju in nnaʼne, jakulo txi nqʼamaʼne qa o tzaj tqʼoʼn Jehová weye mas twitzju jakutoq tzaj tqʼoʼn weye.