In nul itzʼje toj 1960. Kyaj tzaqpiʼn ntxuʼye tuʼn nmane tej iqʼintoq 17 abʼqʼi tuʼn. Atztoq in qo anqʼine kyukʼil nchmane toj tal tnam Burg, toj República Democrática Alemana, moqa Alemania oriental. Ik tzeʼn nim xjal, mintiʼtoq in nok qeʼ kykʼuʼj toj njaye tiʼj qa at Dios, tuʼntzunju mintiʼtoq toklen Dios te qeye.

In chin oktoq bʼiʼne tuʼn nchmane, a jlu tbʼanel in neltoq te weye. Kukxtoq in tzaj tqʼamaʼn tuʼn tbʼant junxichaq tiʼchaq wuʼne, ik tzeʼn tuʼn njaxe kywi tzeʼ tuʼn tel ntxʼemine kyqʼobʼ. Tbʼaneltoq in nela jlu te weye. Juntoq kʼwaʼl qine nim in tzalaj.

Jun qʼij, tej iqʼintoq 7 abʼqʼi wuʼne ex tzmatoq in chin okxe te segundo grado toj tja xnaqʼtzbʼil, tzaj jun nya bʼaʼn wiʼje. Tej in meltzʼaje toj tja xnaqʼtzbʼil, kubʼ nximane tuʼn njaxe twiʼ jun torre nim tweʼ aju at nim tipumal luz tiʼj. Junlo 8 metro tweʼ (25 pies) tej in xi jukʼuʼne tuʼn luz ex mintiʼtl naʼn wuʼne. In jaw sekʼpaje toj spital, noqtzun tuʼnj, kubʼ nnaʼne qa mintiʼqetl nqʼabʼe. Otoq che el qʼiʼn tuʼnju otoq che kubʼ tzʼeʼy, tuʼnju nim otoq chin kʼixbʼiye jakutoq tzaj jun infección toj nchkʼele. Ik tzeʼn jaku kubʼ kyximane, nimtoq in bʼisun ntxuʼye ex qe nchmane. Tuʼnju tal kʼwaʼl qine, mintiʼtoq in nel nnikʼe tiʼjju nya bʼaʼn jaku tzaj wiʼje toj wanqʼibʼile.

Tej wetze toj spital, in meltzʼaje juntl maj toj tja xnaqʼtzbʼil, in che xmayintoq kʼwaʼl wiʼje, in chinx kylamoʼne ex in tzaj kyxoʼn tiʼchaq wiʼje tuʼnju mintiʼ in bʼant nklon wibʼe. Nimxixtoq in kuʼx chyon toj wanmiye aʼyeju nya bʼaʼn kyyol ex aju kyxmaybʼil wiʼje. Yajxitl, in xi samaʼne toj ja xnaqʼtzbʼil kye kʼwaʼl nya tzʼaqli kyxmilal toj Birkenwerder. Tuʼnju najchaq taʼ njaye, ex tuʼnju mintiʼxix kypwaq ntxuʼye ex nchmane tuʼn kyul visitaril weye, oʼkxtoq in nok nqʼoʼne nwitze kyiʼj toj vacaciones. In tene 10 abʼqʼi najchaq kyiʼj.

Bʼant nim tiʼchaq wuʼne kyukʼil nqane. ¿Jakupe kubʼ t-ximana tuʼn qwaʼn tukʼil cuchar moqa tukʼil jun tenedor kyukʼil qqan? Pues aʼyine bʼant jlu wuʼne. Ax ikx bʼant tuʼn ncepillarine qe nwitz teʼye, tuʼn t-xi nxyebʼin nwiʼye ex tuʼn kyxi nyukin nqane aj nyoline. Ikju, e ok nqane te nqʼabʼe.

 Tej kuʼxun qine, ngantoqe tuʼn tkubʼ nximane qa kpol jun qʼij tuʼn kyten nqʼabʼe te kʼuxbʼil aju ktzajel kyqʼoʼntoq ambʼil weye tuʼn tbʼant alkyexku tiʼchaq wuʼne. Xi tzyet tuʼn nsichʼine tej iqʼintoq 14 abʼqʼi wuʼne. A jlu in nonintoq wiʼje ex tuʼn tkubʼ nximane qa ik qine ik tzeʼn txqantl. In kubʼtoq nximane jlu: «Ax ikx weye jaku bʼant nsichʼine. Kye xjal ma che chʼiy te jlu, maske mintiʼ qe nqʼabʼe».

Nimtoq in chin aqʼunane toj kojbʼil jatumel in chin anqʼine. Okx ntzʼibʼin nbʼiye toj Juventud Libre Alemana, jun kʼloj kuʼxun aju in nonin gobierni tiʼj, jatumel tzaj qʼoʼn woklene te aj tzʼibʼil. Ax ikx okx ntzʼibʼin nbʼiye toj jun kʼloj bʼitzil ex toj jun xnaqʼtzbʼil tiʼj poema, ex in chin saqchantoqe tiʼj saqchbʼil kye qeju nya tzʼaqli kyxmilal. Tej tikʼ jun ambʼil in chin xnaqʼtzane, kanet jun waqʼune toj jun nimaq kʼaẍjel jatumel atintoqe. Xi tzyet tuʼn kukx kyajbʼen nqʼabʼe te kʼuxbʼil tuʼnju wajtoqe tuʼn tkubʼ nnaʼne qa tzʼaqli nxmilale.

Toj jun ambʼil, akux in chin ayone tiʼj tren tuʼn nxiʼye aqʼunal, ok laqʼeʼ jun xjal ntxlaje ex tzaj tqanin weye qa in nok qeʼ nkʼuʼje qa ktzajel tqʼoʼn Dios juntl maj qe nqʼabʼe. In nel tzpet chʼine tiʼj. Ax tok wajtoqe tuʼn kyten juntl maj nqʼabʼe, noqtzun tuʼnj, toj nwitze qa nya ax tok jlu ex qa mlay bʼant. Mintiʼtoq in nok qeʼ nkʼuʼje qa at Dios ex qʼuqlitoq nkʼuʼje qa ax tok jlu. Atxix toj ambʼil aju, xi njyoʼne tumel tuʼn miʼn tok nqʼoʼne nwitze tiʼj xjal lu.

Tej tikʼ chʼin ambʼil, in xi txkoʼne tuʼn jun wukʼile toj aqʼuntl tuʼn kyok wojtzqiʼne qe toj tja. Akux in qo kʼane kape, e ok ten qe tman yolil tiʼj Dios. Ex in xi kyqʼamaʼn qa Jehová tbʼi. Atzun tnejel maj ok nbʼiʼne qa at te Dios jun tbʼi (Salmo 83:18, TNM). Toj wanmiye kubʼ nximane jlu: «Mintiʼ te Dios, noq tzeʼnxku tbʼi in nok kyqʼoʼn. Kxel nyekʼune kye qa tzpetni ateʼ». Qʼuqlitoq nkʼuʼje tiʼjju nimen wuʼne, kubʼ ntziyane tuʼn qyoline tiʼj Tyol Dios. Noqtzun tuʼnj, mintiʼ bʼant tuʼn t-xi nyekʼune kye qa mintiʼ Dios at.

Tej in qo xnaqʼtzane kyiʼj yol tziyen toj Tyol Dios, kubʼ naj aju in xitoq nnimane qa mintiʼ Dios at. El nnikʼe tiʼj nim yol kyaj ttziyen Dios, ateʼ junjun otoq tzikʼ nim ambʼil ttzajlen qʼamaʼn, otoq che japun twiʼ. Jun maj ok qmojbʼaʼne aju in nikʼ toj ambʼil jaʼlo kyukʼil yol e kyaj tziyen toj Mateo, capítulo 24; toj Lucas, capítulo 21, ex toj 2 Timoteo, capítulo 3. Ik tzeʼn junxichaq tiʼchaq in tzaj tiʼj jun xjal, in xi tqʼoʼn ambʼil te jun aj qʼanil tuʼn t-xi tqʼamaʼn te tiʼ yabʼil at tiʼj, aju xnaqʼtzbʼil tkuʼx kyoj qeju yol e kyaj tziyen onin wiʼje tuʼn tel nnikʼe qa in qo anqʼin kyoj «mankbʼil tqʼijlalil», * ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios. Nim in jaw labʼine tuʼn jlu. Chikʼlitoq taʼ qa in japun kywiʼ yol lu.

Ok qeʼ nkʼuʼje tiʼj qa aju in neltoq nnikʼe tiʼj atzun axix tok. Xi tzyet tuʼn nnaʼne Dios te Jehová ex kyaj ntzaqpiʼne tuʼn nsichʼine, maske otoq tzikʼ mas te 10 abʼqʼi otoq chin naqʼete tiʼj. Kukx in xnaqʼtzane tiʼj Tyol Dios toj jun abʼqʼi, ex toj 27 te abril te 1986 jaw aʼ nwiʼye, moqa in bʼyane, toj jun tembʼil jatumel in  che chin xjal ex toj ewaj tuʼnju toj ambʼil aju mintiʼtoq qʼoʼntz ambʼil kye testigos de Jehová toj Alemania oriental.

Tuʼnju mintiʼtoq qʼoʼntz ambʼil qeye tuʼn qajbʼene te Jehová, toj tal kʼloj in noktoq qchmoʼn qibʼe toj kyja erman. Tuʼntzunju, oʼkxtoq junjun testigos ojtzqiʼn wuʼne. Noqtzun tuʼnj, noq minabʼen aʼyeju aj kawil tzaj kyqʼoʼn ambʼil weye tuʼn nxiʼye toj Alemania occidental, jatumel qʼoʼntztoq ambʼil kye erman tuʼn kyajbʼen te Jehová. Bʼant tuʼn nxiʼye tnejel maj toj jun nimaq chmabʼil ex tuʼn tok nqʼoʼne nwitze kyiʼj nim erman. Tbʼanelxix ela jlu te weye.

Tej tkubʼ tzʼaq muro te Berlín, tzaj qʼoʼn ambʼil kye testigos de Jehová tuʼn tbʼant kyaqʼun. ¡Jaʼlo jakutoq qo kʼulune te Jehová tzaqpiʼn qoʼye! Wajtoqe tuʼn tel npaʼne mas ambʼil tuʼn npakbʼane, noqtzun tuʼnj, attoq nxobʼile tuʼn nyoline kyukʼil xjal mintiʼ ojtzqiʼn qe wuʼne. Kubʼ nnaʼne qa mas chʼin woklene tuʼnju nya tzʼaqli nxmilale ex tuʼnju ambʼil otoq chin tene jupuʼn qine. Pero toj 1992 ok tilil wuʼne tuʼn npakbʼane 60 or toj jun xjaw. Tbʼanel ela te weye ex in tzalaje tiʼj, tuʼntzunju kubʼ nximane tuʼn tbʼant wuʼne tkyaqil xjaw ex bʼant wuʼne toj junlo oxe abʼqʼi.

Kukx in che tzaj nnaʼne qeju yol ateʼkux toj Tyol Dios lu: «Alkye jun in kubʼ numj, ikx weye mer ik tzaʼn in chin kubʼ numje» (2 Corintios 11:29). Kukx in bʼant nximane ex nyoline, tuʼntzunju in bʼant tkyaqilju jaku bʼant wuʼne tuʼn wonine kyiʼj xjal. Tuʼnju mintiʼ qe nqʼabʼe, jaku kubʼ nnaʼne aju in kubʼ kynaʼn xjal nya tzʼaqli kyxmilal. Ojtzqiʼn wuʼne aj ttenxix qgan tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn jun tiʼ ex mlay bʼant quʼn. Tuʼntzunju in xi nqʼuqbʼaʼne kykʼuʼj xjal in kubʼ kynaʼn ikju. Nim in chin tzalaje tuʼnju in chin onine kyiʼj txqantl.

Ax tok, at maj in tzaj chʼin nbʼise tuʼnju waje tuʼn kyten qe nqʼabʼe. In bʼant nim tiʼchaq wuʼne njunalxe, noqtzun tuʼnj, wajbʼile mas ambʼil ex wipumale ik tzeʼn txqantl xjal. Atzun nyole jlu junjun qʼij: «Tkyaqil jaku tzikʼx wuʼne ex jaku bʼant wuʼne, porque ate Crist in qʼonte wipumale» (Filipenses 4:13). Kukx in tzaj tqʼoʼn Jehová wipumale tuʼn tbʼant waqʼune junjun qʼij. Mintiʼ o kyaj ttzaqpiʼn tuʼn tonin wiʼje ex nya waje tuʼn tkyaj ntzaqpiʼne tuʼn wajbʼene te.

O chin tzaj tkʼiwlaʼne Jehová tuʼn kyten qe toj njaye, aju mintiʼ ten weye tej kʼwaʼl qine ex tej kuʼxun qine. At jun tbʼanel nxuʼjile aju Elke tbʼi. At nim tkʼujlabʼil ex in nel tnikʼ wiʼje. Ax ikx, nim millón testigos de Jehová twitz tkyaqil Txʼotxʼ jaʼlo werman qeye, ik tzeʼn qe toj njaye.

In tzaj tqʼuqbʼaʼn nkʼuʼje aju ttziybʼil Dios tiʼj jun tbʼanel najbʼil jatumel tkyaqil tiʼchaq «kʼokel te akʼaj», kyxol qe jlu aʼye qe nqʼabʼe (Apocalipsis 21:5). Mas in nel nnikʼe tiʼj tziybʼil lu aj nximane tiʼjju bʼant tuʼn Jesús tej tten twitz Txʼotxʼ. Jun rat e qʼanit qeju nya tzʼaqli kyxmilal tuʼn, axpe ikx qʼanit jun xjal tuʼn aju el qʼiʼn tẍkyin (Mateo 12:13; Lucas 22:50, 51). Aʼyeju ttziybʼil Jehová ex qeju milagr e bʼant tuʼn Jesús in nonin wiʼje tuʼn tok qeʼ nkʼuʼje qa toj chʼintl ambʼil ok che tel qe nqʼabʼe juntl maj.

Noqtzun tuʼnj, aju kʼiwlabʼil mas nim toklen aju tuʼn tok wojtzqiʼne Jehová. O tzʼok te nmane, wamiwe ex a in tzaj qʼuqbʼante nkʼuʼje ex in tzaj tqʼoʼn wipumale. In che ok nqʼoʼne te weye qe tyol aj kawil David, tej tqʼama jlu: «Ate Qman kolol weye, [...] ate oninte weye. In tzalaj wanmiye» (Salmo 28:7). O tzaj nchleʼne aju tbʼanelxix, aju axix tok ex mlay txi ntzaqpiʼne. Maske mintiʼ qe nqʼabʼe, tzyuʼn wuʼne tuʼn tkyaqil wipumale.