Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Qo ajbʼen te Jehová, aju Dios at tzaqpibʼil tukʼil

Qo ajbʼen te Jehová, aju Dios at tzaqpibʼil tukʼil

«Jatumel taʼ t-xew Jehová, atztzun taʼ tzaqpibʼil» (2 COR. 3:17TNM).

BʼITZ: 49 EX 73

1, 2. a)¿Tiquʼn in tzajtoq bʼaj kykʼuʼj xjal toj ambʼil tej tten apóstol Pablo? b)Ik tzeʼn tqʼama Pablo, ¿jatumel tzajni axix tok tzaqpibʼil?

IN CHE tzalajtoq xjal in che anqʼin tjaqʼ tkawbʼil tnam Roma tuʼnju in che kolin kyiʼj tley tnam, tiʼjju tzʼaqli ex tiʼj tzaqpibʼil. Noqtzun tuʼnj, otoq ten tipumal ex toklen tnam lu noq tuʼn aqʼuntl in bʼant kyuʼn xjal ateʼ te majen. Toj jun ambʼil, tiʼj 100 xjal e ok qʼoʼn 30 xjal te majen. In tzajtoq bʼaj kykʼuʼj xjal tuʼnju jakutoq che ok qʼoʼn te majen ex ya mlaytoq ten tzaqpibʼil kye, axpe ikx qeju okslal in che anqʼintoq toj tnam aju.

2 Nim maj yolin apóstol Pablo tiʼj tzaqpibʼil. Pero nya ik te t-ximbʼetz ik tzeʼn kye xjal toj ambʼil aju, aju tuʼn tbʼant junjun chʼixpubʼil tiʼj tten kawbʼil. Sino ok tilil tuʼn tuʼn tonin kyiʼj xjal tuʼn tel kynikʼ tiʼj Tkawbʼil Dios ex tiʼjju chojbʼil bʼant tuʼn Jesús. Ax ikx, xi tqʼamaʼn Pablo kye terman jatumel tzajni axix tok tzaqpibʼil. Jun techel, toj tkabʼin uʼj xi ttzʼibʼin kye kʼloj okslal te Corinto, xi tqʼamaʼn jlu: «Ate Jehová aju Xewbʼaj, ex jatumel taʼ t-xew Jehová, atztzun taʼ tzaqpibʼil» (2 Cor. 3:17TNM).

3, 4. a) ¿Alqiʼj yolin Pablo kyoj qeju versículo tkubʼ jawni tiʼj 2 Corintios 3:17? b) ¿Tiʼ kbʼantel quʼn tuʼn qtzalaj tiʼj tzaqpibʼil o tzaj tqʼoʼn Jehová qe?

3 Tojxju uʼj xi ttzʼibʼin Pablo kye aj Corinto, otoqxi tqʼama aju bʼaj tiʼj Moisés tej tkuʼtz twi witz Sinaí tej tbʼaj yolin tukʼil jun t-anjel Jehová. In qoptzʼajtoq twitz tej tkuʼpin. E tzaj xobʼ aj Israel tej t-xi kykeʼyin, tuʼntzunju ok tmaqsiʼn Moisés twitz tuʼn jun xbʼalun (Éx. 34:29, 30, 33; 2 Cor. 3:7, 13). Tzaj tqʼamaʼn Pablo qa aj tmeltzʼaj jun xjal tukʼil Jehová jaku txi qqʼamaʼn qa in nel qʼiʼn ‹aju xbʼalun› twitz (2 Cor. 3:16). ¿Tiʼtoq taj tuʼn ttzaj tqʼamaʼn?

4 Ik tzeʼn el qnikʼ tiʼj toj tnejel xnaqʼtzbʼil, oʼkx Jehová at tzaqpibʼil te tiʼj tkyaqil ex mintiʼ bʼajsbʼil te, quʼn a Bʼinchal tkyaqil qe tiʼchaq. Tuʼntzunju toj tumel aj tkubʼ qximen qa at tzaqpibʼil jatumel taʼ ex jatumel taʼ t-xew. Pero, tuʼn qtzalaj ex tuʼn ttzaj tbʼanel qe tuʼn tzaqpibʼil lu, il tiʼj tuʼn qmeltzʼaj tukʼil Jehová. A t-xilen jlu tuʼn tten jun tbʼanel qamiwbʼil tukʼil. Aʼyeju aj Israel e bʼet toj tzqij txʼotxʼ, mintiʼ ten kyximbʼetz ik tzeʼn te Jehová. Ok jlu ik tzeʼn jun xbʼalun aju ok tmaqsiʼn kyximbʼetz ex kyanmi. Oʼkx kyajtoq tuʼn tajbʼen tzaqpibʼil at kye tuʼn tbʼant aju in kubʼ kyximen (Heb. 3:8-10).

5. a) ¿Alkye tzaqpibʼil in tzaj tqʼoʼn t-xew Jehová qe? b) ¿Alkye tten ojtzqiʼn quʼn qa jaku tzalaj jun xjal tiʼj tzaqpibʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová maske majen taʼ ex qa tokx toj cárcel? c) ¿Alkyeqe xjel qo xnaqʼtzal kyiʼj?

5 Mas nim toklen tzaqpibʼil in tzaj tqʼoʼn t-xew Jehová twitzju tzaqpibʼil at kyuʼn xjal. In qo etz ttzaqpiʼn t-xew Jehová tjaqʼ tipumal il ex kamik, ax ikx in qo tzaqpaj tuʼn tiʼj okslabʼil nya ax tok ex kyiʼj kykostumbr. Mlay bʼant jlu kyuʼn xjal, tuʼntzunju mas nim toklen (Rom. 6:23; 8:2). Tbʼanel tzaqpibʼil lu, tuʼnju jaku tzalaj jun xjal at te majen ex jun xjal tokx toj cárcel (Gén. 39:20-23). Atzun jlu bʼaj tiʼj ermana Nancy Yuen ex ermano Harold King. Teyele junjun kye e okx qʼoʼn toj cárcel kyoj nim abʼqʼi tuʼnju in che ajbʼentoq te Jehová. Jaku che ok qkeʼyin ex jaku tzʼok qbʼiʼn aju ikʼ toj kyanqʼibʼil toj canal te JW Broadcasting (VIDEOS > XJEL EX AJU IN NIKʼ TOJ KYANQʼIBʼIL > IN CHE OK WEʼ TWITZ NYA BʼAʼN). Qo xnaqʼtzan kyiʼj kabʼe xjel lu: ¿Alkye tten kbʼel qyekʼin qa in nok qʼoʼn toklen tzaqpibʼil at qe? Ex, ¿tiʼ kbʼantel quʼn tuʼn tajbʼen toj tumel aju tzaqpibʼil at qe?

QQʼONK TOKLEN TZAQPIBʼIL O TZAJ TQʼOʼN JEHOVÁ QE

6. ¿Alkye tten kubʼ kyyekʼin aj Israel qa mintiʼ ok kyqʼoʼn toklen tzaqpibʼil tzaj tqʼoʼn Jehová kye?

6 Aj ttzaj tqʼoʼn jun xjal jun oyaj nim toklen qe, in xi qqʼoʼn nim chjonte te. Ikju, xi tqʼoʼn Jehová tzaqpibʼil ik tzeʼn jun oyaj kye aj Israel tej kyetz tiʼn toj Egipto. ¿Okpe kyqʼoʼn toklen? Tej tikʼ junjun xjaw kyetzlen tzaqpiʼn, pon kykʼuʼj tiʼj wabʼj ex tiʼj kʼabʼj attoq toj tnam Egipto, ex e ok ten yolil nya bʼaʼn tiʼjju tzaj tqʼoʼn Jehová kye. Axpe ikx kyqʼama qa kyajtoq tuʼn kymeltzʼaj toj tnam Egipto. Toj kywitz, mastoq nim kyoklen pescad, qe pepino, qe sandiy, qe cebollín, qe ceboy ex aju ansj twitzju tzaqpibʼil at kye tuʼn kykʼulin te Jehová. Tuʼntzunju, mintiʼ in qo jaw labʼin tiʼj tiquʼn tzaj tqʼoj Jehová kyiʼj (Núm. 11:5, 6, 10; 14:3, 4). Tiʼj jlu in nel qiʼn jun xnaqʼtzbʼil nim toklen.

7. a) ¿Alkye tten kubʼ tqʼoʼn Pablo toj xnaqʼtzbʼil aju consej otoq tqʼama kye txqantl toj 2 Corintios 6:1? b) ¿Alkye tten jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj?

7 I ex tonin Pablo qe okslal tuʼn kukx t-xi kyqʼoʼn chjonte te Jehová tuʼnju otoq tzʼajbʼen Jesucristo tuʼn tuʼn kyetz ttzaqpiʼn (kjawil uʼjit 2 Corintios 6:1). Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa tzaj tbʼis Pablo tuʼnju majentoq tjaqʼ il ex tjaqʼ kamik. Noqtzun tuʼnj, kubʼ tqʼoʼn toj xnaqʼtzbʼil aju consej xi tqʼoʼn kye txqantl ex tqʼama: «Oʼkx te Dios tzoqpil weye noq tuʼn Jesucrist». ¿Tiquʼn tqʼama jlu? Ax tzaj qʼamante: «Porke ma qo tzoqpet tjaqʼ tipumal il ex tjaqʼ tipumal kamik tuʼn tipumal T-xew Dios, aju in qʼonte qchwinqlal noq tuʼnju qmojbʼabʼl qibʼ tukʼil Jesucrist» (Rom. 7:24, 25; 8:2). Ax ikx qe, mintiʼ tuʼn tikʼ tnaʼl quʼn tuʼn t-xi qqʼoʼn chjonte te Jehová tuʼnju o qo tzaqpaj tjaqʼ tipumal il ex kamik. Jaku qo tzalaj tuʼn qajbʼen te Jehová tukʼil jun tbʼanel qximbʼetz noq tuʼn chojbʼil (Sal. 40:8).

¿Alkye tten in najbʼen tzaqpibʼil quʼn? ¿Tuʼn qajbʼen te Jehová moqa tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju qajbʼil? (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 8 a 10).

8, 9. a) ¿Alkye consej tzaj tqʼamaʼn apóstol Pedro tiʼjju alkye tten kʼajbʼel tzaqpibʼil quʼn? b) ¿Alkye junjun nya bʼaʼn in qo ok weʼ kywitz toj ambʼil jaʼlo?

8 Nya oʼkx tuʼn t-xi qqʼoʼn chjonte, ax ikx il tiʼj tuʼn tajbʼen aju tzaqpibʼil at qe toj tumel. Tqʼama apóstol Pedro qa mintiʼ tuʼn tajbʼen tzaqpibʼil at qe tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju nya bʼaʼn (kjawil uʼjit 1 Pedro 2:16). In tzaj kynaʼn yol lu qe tiʼ bʼant kyuʼn aj Israel toj tzqij txʼotxʼ. Mas nim kyoklen yol lu toj ambʼil jaʼlo. In kubʼ tqʼoʼn Satanás ex tkyaqilju tokx tjaqʼ tkawbʼil junjun tbʼanel tiʼchaq qwitz ik tzeʼn xbʼalun, wabʼj, kʼabʼj, saqchbʼil ex txqantl tiʼchaq. In che ajbʼen xjal tbʼanel che keʼyin kyuʼn qeju qʼol tqanil tuʼntzun tkubʼ qximen qa il tiʼj tuʼn ttzaj qlaqʼoʼn qe tiʼchaq mintiʼ kyajbʼen. Jurat jaku kubʼ qsbʼun qibʼ ex tuʼn tajbʼen tzaqpibʼil quʼn tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn nya bʼaʼn.

9 Ax ikx at tajbʼen consej tzaj tqʼoʼn Pedro tiʼj junjuntl tiʼchaq nim kyoklen toj qanqʼibʼil ik tzeʼn tiʼj xnaqʼtzbʼil ex tiʼj aqʼuntl. Jun techel, in xi qʼamaʼn kye kuʼxun toj tja xnaqʼtzbʼil tuʼn tjyet tumel kyuʼn tuʼn kyokx kyoj universidad. In nokx qʼoʼn toj kyximbʼetz qa tuʼnju in netz nim kyxnaqʼtzbʼil ktel tbʼanel kyaqʼun ex tzul chjoʼn nim twi kykʼuʼj. In xi kyyekʼin kyajlal xjal in kykʼamoʼn nim twi kykʼuʼj tuʼnju o che xnaqʼtzan toj universidad ex qeju mintiʼ in kykʼamoʼn nim twi kykʼuʼj tuʼnju mintiʼ o che xnaqʼtzan toj universidad. Tkyaqil jlu jaku tzʼok te jun joybʼil kye kuʼxun aj tkubʼ kyximen tiʼ kbʼantel kyuʼn toj kyanqʼibʼil ex jaku tzaj tiʼn nya bʼaʼn kyiʼj. Tuʼntzunju, ¿tiʼ bʼaʼn tuʼn ttzaj kynaʼn kuʼxun ex kytat?

10. ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn aj tkubʼ qximen junjun tiʼchaq at qoklen tiʼj?

10 At junjun xjal in kubʼ kyximen qa aʼyex at kyoklen tuʼn tkubʼ kyximen tiʼ kbʼantel kyuʼn kyiʼj tiʼchaq lu, tuʼntzunju, il tiʼj tuʼn t-xi qʼet ambʼil kye tuʼn tjaw kyjyoʼn tiʼ kyaj tuʼn tbʼant kyuʼn ex qa in kubʼ kynaʼn bʼaʼn tuʼn. Bʼalo in che ximen tiʼjju tqʼama Pablo kye aj Corinto tiʼj wabʼj: «¿Tiquʼntzun tuʼn woke tuj xjel tuʼn t-ximbʼetz tanmi juntl?» (1 Cor. 10:29). Ax tok, at tzaqpibʼil qe tuʼn tkubʼ qximen tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj ex tiʼ aqʼuntl kbʼantel quʼn. Noqtzun tuʼnj, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa noq chʼin tzaqpibʼil at qe ex qa tkyaqilju tiʼchaq in bʼant quʼn jaku tzaj kyiʼn bʼaʼn moqa nya bʼaʼn qiʼj. Tuʼntzunju tqʼama Pablo jlu: «Bʼaʼn tuʼn tbʼant quʼn noq alkye qajbʼil, [...] pero mya tkyaqil jaku tzʼel bʼaʼn [...]. Jaku bʼant quʼn noq alkye qajbʼil, pero mya tkyaqil jaku qo chʼiy tuʼn tuj qokslabʼl» (1 Cor. 10:23). A jlu in tzaj tyekʼin qa aj tkubʼ qximen jun tiʼ, nya mas nim toklen aju qajbʼil tuʼn tbʼant quʼn.

TOJ TUMEL IN NAJBʼEN TZAQPIBʼIL QUʼN QA IN QO AJBʼEN TE JEHOVÁ

11. ¿Tiquʼn o qo etz ttzaqpiʼn Jehová tjaqʼ tipumal il ex kamik?

11 Tej tqʼama Pedro tuʼn miʼn tajbʼen tzaqpibʼil at qe tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn nya bʼaʼn, ax ikx tqʼama qa toj tumel in najbʼen quʼn qa ma qo ok «te tmajen Dios». Ikju, o qo etz tzaqpiʼn tjaqʼ tipumal il ex kamik tuʼn Jehová noq tuʼn chojbʼil bʼant tuʼn Jesús tuʼntzun qajbʼen te toj tkyaqil qanqʼibʼil.

12. ¿Alkye techel kyaj tqʼoʼn Noé qwitz ex qe toj tja?

12 ¿Alkye tten jaku tzʼajbʼen tzaqpibʼil quʼn toj tumel tuʼntzun miʼn qmeltzʼaj kyiʼj achbʼil te twitz txʼotxʼ? Qa ma tzʼok qqʼoʼn qwiʼ tiʼj qajbʼebʼil te Jehová (Gál. 5:16). Qo xnaqʼtzan tiʼj Noé ex qe toj tja. Maske in che anqʼintoq kyxol xjal in kubʼ kybʼinchaʼn nya bʼaʼn tukʼil kychibʼjal ex in che bʼiyen, mintiʼ xi kyqʼoʼn ambʼil tuʼn tnaj kyamiwbʼil tukʼil Jehová tuʼnju kyajbʼil ex aju bʼaʼn in nela toj kywitz xjal. ¿Alkye tten bʼant jlu kyuʼn? Bʼant jlu kyuʼn tuʼnju ok kyqʼoʼn kywiʼ tiʼj aqʼuntl tzaj tqʼoʼn Jehová kye: tuʼn tjaw kybʼinchaʼn aju ark, tuʼn tokx kykʼuʼn kywa ex kywa qe txkup, ex tuʼn t-xi kyqʼamaʼn kye xjal aju tqanil tiʼj xitbʼil. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Tbʼinchatzun Noé tkyaqil ik tzaʼnx o tzaj tmaʼn Dios te» (Gén. 6:22). Aju tbʼanel tzaj tuʼn jlu, kyaj anqʼin Noé ex qe toj tja (Heb. 11:7).

13. ¿Alkye aqʼuntl o tzaj tqʼoʼn Jehová qe?

13 ¿Tiʼ o tzaj tqʼamaʼn Jehová tuʼn tbʼant quʼn? Aqoʼ t-xnaqʼtzbʼen Jesús, ojtzqiʼn quʼn qa o tzaj tqʼamaʼn qe tuʼn qpakbʼan (kjawil uʼjit Lucas 4:18, 19). Toj ambʼil jaʼlo, chʼixme kykyaqil xjal moẍ qe tuʼn tpaj Satanás ex ateʼ tjaqʼ tipumal okslabʼil nya ax tok, tuʼn pwaq ex txqantl xjal (2 Cor. 4:4). Atzun qe, at tbʼanel qoklen tuʼn qok lepeʼ tij techel kyaj tqʼoʼn Jesús tuʼn qonin kyiʼj xjal tuʼn tel kynikʼ tiʼj Jehová ex tuʼn kyajbʼen te, aju Dios at tzaqpibʼil tukʼil (Mat. 28:19, 20). Kwest tuʼn tbʼant aqʼuntl lu quʼn ex at nim nya bʼaʼn in qo ok weʼ twitz. Toj junjun tnam, mas in tzaj kyqʼoj xjal, axpe ikx in che ok te nya bʼaʼn. Bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj xjel, ¿jakupe tzʼajbʼen tzaqpibʼil at qe tuʼn qonin mas tiʼj aqʼuntl tiʼj Tkawbʼil Dios?

14, 15. ¿Tiʼ o kubʼ kyximen nim tmajen Jehová tuʼn tbʼant kyuʼn? (Qʼonka twitza kyiʼj tnejel tilbʼilal).

14 Nim in nonin qiʼj aj tok qqʼoʼn qwitz kyiʼj nim tmajen Jehová in nel kynikʼ tiʼj qa ya chʼix tul xitbʼil. Tuʼntzunju, in che anqʼin kyukʼil nya nim tiʼchaq kye tuʼn kyajbʼen mas te Jehová (1 Cor. 9:19, 23). At junjun in che onin tojx kʼloj okslal jatumel ate, atzun junjuntl o cheʼx anqʼil jatumel kyaj erman onbʼil toj pakbʼabʼil. In tzaj kyyekʼin junjun tqanil qa kyoj qeju jweʼ abʼqʼi tzma in che ikʼ, mas te 250 mil erman o che ok te pakbʼal toj tkyaqil ambʼil. Atzun jaʼlo in che ajbʼen mas te jun millón tukʼil syen mil. Tbʼanelxix jlu tuʼnju in najbʼen tzaqpibʼil at kye tuʼn kyajbʼen mas te Jehová (Sal. 110:3TNM).

15 ¿Tiʼ o tzʼonin kyiʼj erman lu tuʼn tbʼant jlu kyuʼn? Qbʼinx aju ikʼ tiʼj John ex Judith. Kyoj qeju 30 abʼqʼi o che ikʼ, o che ajbʼen kyoj nim tnam. Naʼnx kyuʼn qa tej ttzaj tzyet Xnaqʼtzbʼil kye Pakbʼal toj tkyaqil Ambʼil toj 1977, in xitoq qʼamaʼn kye qeju in che pon toj xnaqʼtzbʼil tuʼn tkubʼ kyximen tuʼn kyxiʼ onil jatumel mintiʼxix pakbʼal. In tzaj tnaʼn John qa nim maj bʼaj tchʼexpuʼn taqʼun tuʼntzun miʼn tten nim tiʼchaq te ex tuʼn kukx tjapun twi t-ximbʼetz. Tej tbʼet ambʼil, i eʼx pakbʼal toj juntl tnam. Atztzun el kynikʼ tiʼj qa in nonintoq naʼj Dios kyiʼj ex tej tok qeʼ kykʼuʼj tiʼj Jehová tuʼn kyex kywitz nya bʼaʼn, ik tzeʼn tuʼn bʼant juntl yol kyuʼn, tuʼn kynaqʼet tiʼj kyanqʼibʼil xjal ex tuʼn kynaqʼet tiʼj kyaq ex cheʼw. ¿Tiʼ kyxim kyiʼj abʼqʼi o che ajbʼen te Jehová? In tzaj tqʼamaʼn John jlu: «In kubʼ nnaʼne qa o chin onine tiʼj mas tbʼanel aqʼuntl o tzʼok wojtzqiʼne. O tzʼok Jehová te axix tok weye, ik tzeʼn jun mambʼaj at tkʼujlabʼil. Atzun jaʼlo mas in nel nnikʼe tiʼj tiʼ t-xilen Santiago 4:8, aju in tzaj tqʼamaʼn: ‹Che laqʼexe ttxlaj Dios, ax ikx te ktzajel laqʼeʼ kyukʼile›. Ojtzqiʼn wuʼne qa otoq kanet aju in chin jyone tiʼj: jun anqʼibʼil at t-xilen tukʼil nim tzalajbʼil».

16. ¿Alkye tten o tzʼajbʼen tzaqpibʼil kyuʼn nim mil erman?

16 At junjun erman mintiʼ in bʼant tuʼn kyajbʼen te Jehová toj tkyaqil ambʼil toj tkyaqil kyanqʼibʼil. Pero at nim kye in cheʼx onil tuʼn kyjaw bʼinchet ja te kʼulbʼil te Jehová twitz tkyaqil Txʼotxʼ. Jun techel, junlo 27 mil erman e aqʼunan tuʼn tjaw bʼinchet kytxuylal ninja qʼil twitz aqʼuntl atz Warwick (Nueva York). At junjun e ajbʼen kabʼe seman, junjun xjaw, jun abʼqʼi moqa mas ambʼil. Nim kye kyaj kytzaqpiʼn aju in bʼanttoq kyuʼn. Kykyaqil erman kyaj kyqʼoʼn jun tbʼanel techel qe tiʼj alkye tten ajbʼen tzaqpibʼil kyuʼn tuʼn kykʼulin ex tuʼn tjaw kynimsaʼn Jehová, aju Dios at tzaqpibʼil tukʼil.

17. ¿Tiʼ tbʼanel ambʼil tzul qʼoʼn kye qeju in najbʼen tzaqpibʼil kyuʼn toj tumel?

17 In xi qqʼoʼn chjonte te Jehová tuʼnju o tzʼok qojtzqiʼn ex tuʼnju tzaqpiʼn qoʼ tuʼn tuʼn qkʼulin te. Tzʼok tilil quʼn tuʼn tok qqʼoʼn toklen tzaqpibʼil o tzaj tqʼoʼn Jehová qe aj tkubʼ qbʼinchaʼn jun tiʼ. Bʼaʼn tuʼn tajbʼen quʼn tuʼn t-xi qqʼoʼn aju mas tbʼanel te Jehová twitzju tuʼn tbʼaj qyajin. Qa ma che bʼant jlu quʼn, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa che ul qkʼamoʼn kʼiwlabʼil o tzaj ttziyen Jehová kyukʼil qe yol lu: «Porke ax ikx ax tchʼisbʼen Dios ktzoqpetel tuʼn miʼn ttentl tjaqʼ tipumal najen, oʼkx tuʼn tten junx kyukʼil tkʼwaʼl Dios tuj tzoqpibʼl kye maʼ t-xilen» (Rom. 8:21).